Abstract

Podlasie należy do obszaru kulturowego pogranicza. Spotykało się tu od wieków wiele różnych kultur, narodów, religii. Jego wielokulturowy krajobraz współtworzyła od XVI w. społeczność żydowska. Praca niniejsza dotyczy badań nad architekturą synagog, zbudowanych w XIX i XX w. na Podlasiu. Jej zamierzeniem głównym jest rejestracja, analiza, kategoryzacja typologiczna i ocena wartości dóbr tej architektury, w odniesieniu do obowiązujących kanonów tradycji, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań kulturowo-historycznych społeczności żydowskiej tego regionu. Praca wskazuje na tradycyjne wartości tej architektury oraz na szczególne sposoby ich transponowania, dające obraz wzajemnego stosunku działania kanonów tradycji i ich innowacji w architekturze. Ujawnia się to przede wszystkim w badaniach miejsca i sposobu lokacji synagog, związanego z nią sposobu ich orientacji, transponowania jej tradycyjnych form zewnętrznych architektury oraz jej wewnętrznych struktur funkcjonalno-przestrzennych. Zamierzeniem pracy jest także analiza i ocena przykładów adaptacji pożydowskiej architektury sakralnej na cele nie sakralne. Wskazuje ona na pilną konieczność jej rekonstrukcji i ochrony, jako wspólnego dziedzictwa kulturowego wielu narodów Rzeczypospolitej, na terenach kulturowego pogranicza Polski północno-wschodniej. To określa przydatność podjętych analiz dla współczesnej praktyki architektonicznej i konserwatorskiej, w procesie rekonstrukcji historycznego dziedzictwa kultury żydowskiej na Podlasiu i jego rewitalizacji – przywrócenia jego rangi i znaczenia w kulturze polskiej

Author (1)