Search
Department of Machine Design and Vehicles
Publications
Filters
total: 484
Catalog Publications
Year 2015
-
Scientific research in the Department of Machine Design and Automotive Engineering
PublicationShort descriptions of various research subjects taken up at the Department of Machine Design and Automotive Engineering are included in the paper. The subjects cover a wide range of bearing systems and tribology research and the research on tires and road surfaces. A third field of activity is biomedical engineering – with the attempts to improve methods of modelling biological materials in FEM calculations. The Department has...
-
Speed dependency of temperature effects on road traffic noise
PublicationRecently, a new literature review on the influence of temperature on tire/road noise became available, based on a compilation of large amounts of data from empirical research. This review showed that the effect of temperature is roughly double of that previously assumed and taken account of in international standards. This makes temperature one of the main sources of error in measurement results. Furthermore, it suggested that...
-
SPRAWDZENIE MOŻLIWOŚCI TRANSPORTU ROLKI MSR-1 Z NAWINIĘTYM RUROCIĄGIEM WRAZ Z PROJEKTEM WYKONANIA WZMOCNIENIA ROLKI
PublicationPrzeprowadzone obliczenia miały na celu sprawdzenie możliwości transportu rolki MSR‐1 z nawiniętym na bęben rurociągiem o masie całkowitej 110 ton. NA skutek wykrycia zbyt wysokich naprężeń w strukturze rolki wykonano projektu jej wzmocnienia w miejscach najbardziej wytężonych. W pracy wykorzystano metodę MES oraz modelowanie 3D.
-
STUDIA NAD CZYNNIKAMI WPŁYWAJĄCYMI NA OBCIĄŻALNOŚĆ I CHARAKTERYSTYKI TRIBOLOGICZNE PRZECZNYCH HYDRODYNAMICZNYCH ŁOŻYSK ŚLIZGOWYCH SMAROWANYCH WODĄ
PublicationMonografia jest próbą syntetycznego podsumowania aktualnego stanu wiedzy związanej z projektowaniem, budową oraz eksploatacją hydrodynamicznych łożysk poprzecznych smarowanych wodą i zawiera najważniejsze wyniki badań prowadzonych przez autora w ciągu ostatnich lat. Głównym celem pracy była analiza wpływu najważniejszych czynników charakteryzujących poprzeczne hydrodynamiczne łożyska ślizgowe smarowane wodą na ich obciążalność i...
-
Temperature influence on tire/road noise evaluated by the drum method
PublicationAmbient air and road surface temperatures substantially affect the road vehicle noise emission. The temperature influence on tire/road noise depends mainly on tire-road combination. It is different for dense and porous pavements, for bituminous and cement ones. It differs also depending on tires. The correction procedures for temperature effect are still under consideration and preparation. Laboratory experiment was prepared to...
-
THE EFFECT OF THE FRICTION OF THE REFUSE INSIDE THE REFUSE COLLECTION VEHICLE BODY ON THE WORKING PARAMETERS OF THE COMPACTION MECHANISM
PublicationMechanizm prasujący pojazdu do usuwania odpadów z pojemników (w skrócie PUOP) spełnia dwie funkcje. W pierwszym etapie zagęszcza zebrane z pojemników odpady, a następnie przemieszcza je w głąb skrzyni zbiorczej. Znajo-mość właściwości mechanicznych odpadów znajdujących się wewnątrz skrzyni może w znaczący sposób wpłynąć na poprawę wydajności pojazdu. Celem ba-dań było zwiększenie wydajności PUOP poprzez opracowanie w oparciu...
-
The effect of tire aging on acoustic performance of CPX reference tires
PublicationReduction of tire/road noise is one of the biggest environmental challenges of road traffic. To reduce that noise it is necessary to perform acoustic measurements on the base of wellproven standard procedures. One method of measurements that is in common use, namely the Close Proximity Method (CPX), is described in standard ISO-DIS 11819-2. As this method is used to classify road surfaces regarding their influence on vehicle noise,...
-
The influence of road surface unevenness on tyre rolling resistance
PublicationThe geometric characteristics of road surface substantially affect the interaction between tyre and road. Depending on pavement texture wavelength, the texture chiefly affects tyre/road friction, rolling resistance, interior and exterior noise, tyre wear, and ride comfort. The article presents results of investigations on the influence of road surface unevenness on the rolling resistance of passenger car and truck tyres. The tests...
-
Tire camber angle influence on tire-pavement noise
PublicationTaking into account tire-pavement noise and tires classification with respect to noise emission special measurement methods are usually used. When two of them are applied (the Laboratory Drum Method (DR) and the Close-Proximity Method (CPX)) the investigator has to be sure that the position of the tire is correct. The authors of this paper thought about tire position as tire (wheel) alignment in particular tire camber angle. They...
-
Tyre/road noise of passenger car tyres, including tyres for electric vehicles - road measurements
PublicationThe paper presents the results from CPX measurements of tyre/road noise performed for selected passenger car tyres, including the tyres especially designed for electric vehicles. The tyres have been measured when rolling on several typical road surfaces in Norway and in Poland. In addition, the tyres have been measured on some very low noise road surfaces, such as a the poroelastic road surface (PERS). The measurement results...
-
UKŁAD PRZENIESIENIA NAPĘDU TURBINY WIATROWEJ
PublicationIn a most commonly met design of a wind turbine the power is transmitted from the rotor to the generator through the system composed of the main shaft, friction connection, multiplicating gearbox and a flexible coupling. The driving system comprises almost a complete set of the machine elements being described during machine design lectures and can serve as an interesting illustration of the lectures.
-
Wpływ kąta pochylenia koła na opór toczenia opon samochodowych
PublicationW pracy przedstawiono wpływ kąta pochylenia koła na opór toczenia opon do samochodów osobowych. Pomiary oporu toczenia kół toczących się z kątem pochylenia od -6º do +3º wykonano na bębnowej maszynie bieżnej metodą momentową. Wyniki pomiarów przedstawiono w formie zależności współczynnika oporu toczenia oraz przyrostu współczynnika oporu toczenia w funkcji kąta pochylenia badanego koła.
-
Wpływ strat mechanicznych w siłowniku teleskopowym zespołu zagęszczającego w pojeździe do usuwania odpadów z pojemników na skuteczność prasowania odpadów
PublicationHydraulic telescopic cylinders are used to power the moving wall of rear loader garbage trucks equipped with the traditional "sweep and slide" system. As the garbage compression force is directly dependent on the resistance force of the moving wall, losses in the hydraulic telescopic cylinder influence the compaction process. Taking them into account in the control system may improve the operation of the compaction...
-
Wpływ temperatury na skład produktów pirolizy
PublicationPraca prezentuje wyniki badań pirolizy biomasy przy różnych temperaturach maksymalnych prowadzenia pro- cesu. Biomasą użytą w eksperymentach były zrębki brzozowe. Analizowano udziały masowe pięciu frakcji pro- duktów: karbonizatu, smół lekkich, smół ciężkich, wody oraz gazu pirolitycznego. Wykonano także analizy ciepła spalania poszczególnych frakcji w zależności od temperatury prowadzenia procesu. Eksperymenty wykonano przy pomocy...
-
WRONG WAY! - amerykańskie doświadczenia w oznakowaniu dróg szybkiego ruchu
PublicationOd kilku lat w Polsce mamy już liczącą się sieć autostrad i dróg szybkiego ruchu, które bez wątpienia są kluczem do szybkiego i bezpiecznego poruszania się pojazdów samochodowych. W związku z rozwojem sieci drogowej pojawił się jednak nowy problem, który jak dotychczas jest w naszym kraju zupełnie - jazda "pod prąd". Niniejszy artykuł dotyczy tego problemu, gdyż regularnie co kilka tygodni dochodzą do nas informacje o poważnych...
Year 2014
-
3D Computer Model of the Hip Joint Cartilage
PublicationThis paper presents 3D computer model of the hip joint cartilage in the ANSYS program. Model is made on the basis of anatomy and collected data on the material constants of bone and cartilage components. Analysis and comparison of biochemical model, viscoelastic and molecular mixed - aggregation serves to facilitate the creation of the next model of reality, which could be used in the design of joint prostheses. The correctness...
-
An Attempt to Develop a Model Selection Algorithm of Computer Simulation during the Design Process of Mechanical Response of Any Mechanical Body
PublicationIn the literature, there are algorithms associated with the design of simulations of technological processes, in which the material model has always been defined previously. However, in none of the studies of computer simulation modelling of technological processes known to the authors of this article, is there a detailed description of how the algorithm, or the selection of plastic model used, is subject to this process. This...
-
ANALIZA I OPRACOWANIE METOD USPRAWNIENIA PROCESU TECHNOLOGICZNEGO WYTWARZANIA STALOWEGO KORPUSU SPAWANEGO ODWŁOKA ŚMIECIARKI EKOCEL MEDIUM XL-S
PublicationSzczegółowo przeanalizowano i opisano istniejący proces produkcji odwłoka śmieciarki Ekocel Medium XL-S. Opracowano własny zmodernizowany proces produkcji. Przeprowadzono doświadczalne próby spawania elementów odwłoka. Sprecyzowano założenia niezbędne do wprowadzenia zrobotyzowanego stanowiska spawalniczego zwiększającego wydajność i jakość produkcji odwłoków.
-
Analiza skupień jako metoda wspomagania decyzji zakupu urządzeń prądu stałego do spawania metodą TIG
PublicationW pracy podjęto zagadnienie wspomagania decyzji zakupu odpowiedniego spawalniczego źródła prądu. Zaproponowano rozwiązanie problemu z wykorzystaniem metod analizy skupień. Przedstawiono wyniki klasyfikacji 69 urządzeń prądu stałego do spawania TIG metodami Warda i k-średnich dla odpowiednio dobranego i przygotowanego zestawu cech diagnostycznych. Na podstawie wyników uznano, że analiza skupień może być skuteczną metodą wspomagania...
-
ANALIZA SYSTEMU ELASTYCZNEGO RUROCIĄGU BOI PRZELEWOWEJ PB-1 ORAZ PROJEKT I DOKUMENTACJA TECHNICZNA NOWEGO SYSTEMU PODWIESZENIA ŁĄCZNIKA KR ORAZ PODWODNEJ BOI WYPOROWEJ
PublicationW pierwszej części pracy wykonano szczegółową analizę statycznej linii ugięcia oraz sił występujących w podwodnym rurociągu elastycznym łączącym rurociąg flowline z nawodną boją przelewową. Zoptymalizowano układ rurociągów pod kątem ugięcia rur oraz obciążeń rozrywających. Zaprojektowano nowy zespół podwodnej boi wyporowej i wykonano kompletną dokumentację wykonawczą oraz montażową nowej konstrukcji.
-
ANALIZA WARUNKÓW PRACY ŁOŻYSKA NR 1 TURBINY AR 1,6MW ORAZ MODERNIZACJA UKŁADU SMAROWANIA I POMIARU TEMPERATURY
PublicationCelem pracy było wykonanie analizy warunków pracy łożyska nr 1 turbozespołu AR 1,6MW oraz modernizacja układu pomiaru temperatury. Przeprowadzono analizę budowy węzła łożyskowego, wykonano obliczenia właściwości filmu olejowego oraz opracowano projekt modernizacji łożyska i układu pomiarowego.
-
Analiza zużycia paliwa przez silnik śmieciarki w warunkach cyklu pracy mechanizmu prasującego
PublicationW pracy przedstawiono analizę zużycia paliwa przez silnik śmieciarki w warunkach przyjętego cyklu pracy mechanizmu prasującego śmieci. W tym celu wykorzystano model zużycia paliwa silnika śmieciarki, model układu napędowego pompy hydraulicznej mechanizmu prasującego śmieciarki oraz wyniki pomiarów ciśnienia roboczego w siłownikach hydraulicznych mechanizmu prasującego w trakcie jednego pełnego cyklu pracy mechanizmu prasującego...
-
Analysis and Comparison of Safety of Children and Adult Passenger in Car Based on Crash Tests Results
PublicationMost important features of the child seat were presented. There was made analysis of selected dynamic loads acting on mannequins heads during a collision. Comparison of loads acting on the kid in a child seat and the other passengers in a car is presented. In analysis of the results particular attention has been paid on the children's secure in a car. The phenomena of collision child's occipital bone with seat backrest was described....
-
Analysis of Rolling Resistance of Tires With Run Flat Insert
PublicationRun flat properties are required for tires intended for special applications like military or rescue vehicles. Run-Flat inserts make possible to drive a car or truck, with certain restrictions, also when inflation pressure is very low or non-existing (after tire damage). Rolling resistance of tires rolling the inserts increases considerably in relation to the rolling resistance of properly inflated tires. This paper presents results...
-
Badanie zależności pomiędzy deformacją powypadkową a prędkością kolizyjną samochodów osobowych w chwili początkowej zderzenia
PublicationW artykule przedstawiono omówienie możliwości wykorzystania zmierzonego profilu odkształcenia samochodu powypadkowego przy użyciu specjalnie do tego celu zaprojektowanego i wykonanego przyrządu pomiarowego. Przyrząd ten zastosowany w metodzie graficznej wyznaczania wartości pracy deformacji, powoduje zwiększenie wykorzystania metod energetycznych jako niezwykle istotnych w praktyce opiniowania szczególnie trudnych i złożonych zdarzeń...
-
Comparison of road and laboratory measurements of tyre/road noise
PublicationTyre/road noise is one of the major environmental problems related to road traffic. There are several measuring methods of tyre/road noise that may be carried out on the road (for example Coast-down and Close Proximity Method) or in the laboratory (Drum Method). Road measurements are preferred for evaluations of pavement properties while laboratory methods are mostly used to evaluate tyres. One of the biggest problems associated...
-
Cost-Effective and Sufficiently Precise Integration Method Adapted to the FEM Calculations of Bone Tissue
PublicationThe technique of Young’s modulus variation in the finite element is not spread in biomechanics. Our future goal is to adapt this technique to bone tissue strength calculations. The aim of this paper is to present the necessary studies of the element’s integration method that takes into account changes in material properties. For research purposes, a virtual sample with the size and distribution of mechanical properties similar...
-
Effect of the Presence of the Lifting Pocket on The THD Performance of a Large Tilting-Pad Thrust Bearing
PublicationIn this paper, an attempt was taken to study the effect of the lifting pocket on THD performance of a large tilting-pad thrust bearing of Itaipu power plant. B3earing performance was evaluated including recess shape for several cases of its depth. The results show, that hydrostatic recess changes calculated bearing properties quite significantly, especially in the vicinity of the pocket
-
Gdańska komunikacja miejska - rozwój i prognozy
PublicationRozwinięty system transportu publicznego ma kluczowe znaczenie dla jakości życia obywateli, ułatwiając im dostęp do ich miejsc pracy, szkoły, uczelni, miejsca rozrywki itp. Zwiększona mobilność ma ogromny wpływ na gospodarkę w regionie. Ponadto transport publiczny zmniejsza natężenie ruchu, co ma pozytywny wpływ na infrastrukturę drogową i środowisko. Artykuł przedstawia stan transportu publicznego w Gdańsku, który jest jednym...
-
Hałas komunikacyjny autostrady A1 na odcinku Rusocin-Swarożyn
PublicationHałas drogowy jest jednym z najbardziej uciążliwych czynników środowiskowych, mający negatywny wpływ na zdrowie człowieka. Rozbudowa sieci autostrad wiąże się ze wzrotem jego emisji ze względu na odbywajacy się na niej wzmożony ruch pojazdów. Artykuł przedstawia wyniki pomiarów równoważnego poziomu hałasu emitowanego przez pojazdy samochodowe poruszające się odcinkiem autostrady A1 (Rusocin-Swarożyn) w dniach roboczych w godzinach...
-
Hertzian Crack Propagation in Ceramic Rolling Elements
PublicationThe properties of ceramics are of most interest to rolling element manufacturers. The influence of ring crack size on rolling contact fatigue failure has been studied using numerical fracture analysis. Such crack are very often found on ceramic bearing balls and decrease fatigue life rapidly. The numerical calculations are based on a three dimensional model for the ring crack propagation. The stress intensity factors along crack...
-
HOW EFFICIENT IS NOISE LABELING OF TIRES?
PublicationSince 2012 all new tires in Europe must be labeled. The label contains general information about tire performance concerning rolling resistance (that corresponds to fuel economy), noise emission and wet grip (only for passenger car tires). Measurements of noise performance of tires must be performed according to the Annex 3 of the Regulation No 117 of the Economic Commission for Europe of the United Nations. The regulation specifies...
-
KOMPLEKSOWY PROJEKT ZAMOCOWANIA RUROCIĄGÓW 4” WT 0,3” CT X70 NA ZMODERNIZOWANEJ PLATFORMIE PETROBALTIC
PublicationW ramach realizowanej pracy przeprowadzono analizę kilku koncepcji zawieszenia rurociągów na platformie wydobywczej Lotos Petrobaltic. Wykonano obliczenia sprawdzające oraz opracowano kompleksowy projekt technicznych obejmujący dokumentację warsztatową oraz instrukcję montażu i eksploatacji. Zastosowane unikatowe rozwiązanie uchwytów rur CT.
-
Large hydrodynamic thrust bearing: Comparison of the calculations and measurements
PublicationHydrodynamic thrust bearings, used to carry axial loads in heavily loaded shafts of water power plants hydro turbines, can reach outer diameters even exceeding 5 m. In such large objects scale effect could be observed. According to this, allowable bearing specific load assuring safe operation of the bearings has to be decreased, which increases thrust bearing dimensions. This effect is caused by excessive thermal deflections of...
-
LOW NOISE TIRES FOR HYBRID AND ELECTRIC VEHICLES
PublicationLow Emission Vehicles that are hybrid and electric cars may benefit from specially designed tires that are optimized for driving conditions typical for such vehicles. It is possible that in the future Low Emission Vehicles, especially passenger cars, will substitute conventional vehicles in all applications, however for the time being they are mostly used in urban and suburban areas. Urban traffic has a rather low demand for grip...
-
Methods of Tire Rolling Resistance Measurements
PublicationTire rolling resistance is one of the factors related to tire/road interaction that has important influence on road vehicles performance. Raising fuel price and increased concern related to the environmental changes result in growing interest in reduction of tire rolling resistance that influences fuel consumption, especially in free-flowing highway traffic with moderate speeds. There are several methods of tire rolling resistance measurements....
-
Mn Road Facility Badania nawierzchni drogowych w amerykańskim stylu
PublicationPomimo znacznego rozwoju technik modelowania matematycznego oraz badań laboratoryjnych nie jest obecnie możliwe wyeliminowanie badań nawierzchni drogowych i ich monitorowania w warunkach drogowych. W pracy przedstawiono drogowe badania oporu toczenia opon samochodowych na torach doświadczalnych Francji i Stanów Zjednoczonych wykonane za pomocą przryczepy dynamometrycznej zbudowanej w Politechnice Gdańskiej. Podano przykładowe wyniki...
-
Możliwości programów komputerowych służących do rekonstrukcji wypadków drogowych
PublicationArtykuł przedstawia definicje wypadku drogowego, statystyki na ich temat oraz omawia możliwości poszczególnych programów komputerowych wspierających proces rekonstrukcji wypadków drogowych. Programy dzielą się na kategorie: symulacyjne, arkusze kalkulacyjne, do analizy czasowo-przestrzennej, rysunkowe oraz fotogrametryczne.
-
Nadchodzące zmiany prawne dotyczące czterokołowców
PublicationRozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady EU nr 168/2013 wprowadza wiele znaczących zmian w zakresie użytkowania czterokołowców lekkich oraz ciężkich. Dotyczą one między innymi nowych kategorii homologacyjnych mających na celu rozwiązanie dotychczasowych problemów z klasyfikacją tych pojazdów, obowiązku wyposażenia w zaawansowane układy hamulcowe, mechanizm różnicowy oraz regulacje kwestii środowiskowych.
-
Noise emitted by SKM Trains in Gdansk
PublicationHigh intensity traffic of SKM trains in Gdansk carries a significant level of noise emission. SKM line runs through the central part of the city and therefore in the vicinity of residential areas and recreational facilities. This research was planned and performed to find out what was the real noise emission of SKM trains and to determine whether the measurement noise values are within allowed limits. Individual acoustic events...
-
OBLICZENIA ŁOŻYSKA TYPU „Y” TURBOZESPOŁU EC BĘDZIN
PublicationW pracy przeprowadzono analizę geometrii łożyska antywibracyjnego typu Y przeznaczonego do zainstalowania w turbinie parowej. Wykonano obliczenia wpływu ukształtowania klinów smarowych na właściwości filmu olejowego. Wytypowano geometrię łożyska przeznaczoną do wdrożenia.
-
Ocena przyczyn awarii robota BT-1000
PublicationPrzeprowadzono analizy kinematyki ruchu elementów głowicy robota oraz obliczenia symulacyjne stanu obciążeń połączeń ruchowych w celu oceny rzeczywistego stanu pracy tych elementów. Oceniono modyfikacje konstrukcyjne i sformułowano wnioski odnośnie możliwości zwiększenia trwałości najbardziej obciążonych elementów.
-
Ocena sił koniecznych do ciągnięcia węża gumowego z wodą
PublicationPrzeprowadzono analizę obciążeń działających na pracownika podczas wleczenia węża gumowego z wodą oraz wykonano doświadczalne badania wartości sił występujących podczas realizacji tego zadania. Dokonano krytycznej oceny wyników pod względem zgodności zmierzonych wartości sił z wymaganiami przepisów prawa obowiązujących w odniesieniu do BiHP.
-
Określenie miejsca wypadku przy pomocy metody Slibara
PublicationStatystyki dotyczące wypadków drogowych wskazują znaczy udział wypadków z udziałem pieszych. Przebieg zderzenia pojazdu samochodowego z pieszym stanowi złożony proces zależny od wielu czynników takich jak np. prędkość uderzenia, wzrost pieszego, kształt nadwozia, miejsce uderzenia pojazdu w ciało pieszego oraz wiele innych. W celu ustalenia rzeczywistego przebiegu takiego zdarzenia należy posłużyć się odpowiednimi narzędziami obliczeniowymi...
-
Opinia techniczna dotycząca bezpieczeństwa eksploatacji przenośnych, pneumatycznych wytwornic piany myjącej
PublicationPrzeprowadzono analizę porównawczą ręcznych pneumatycznych wytwornic piany do mycia powierzchni płaskich oraz elementów wyposażenia w zakładzie przetwórstwa żywności. Celem analizy było określenie wymagań formalnych, których spełnienie jest konieczne podczas eksploatacji urządzeń oraz, czy konstrukcja każdego z porównywanych urządzeń pozwala na bezpieczną eksploatację.
-
Opinia techniczna dotycząca jakości wykonania wirnika wiatraka i jego zabezpieczenia antykorozyjnego
PublicationTereny Rekreacyjno – Wypoczynkowe „MIŁOSNA” Sp. z o.o.
-
Opinia techniczna wpływu grubości kołnierzy kształtek w instalacji wodociągowej DN800 PN16
PublicationOpracowano opinię techniczną wyjaśniającą jakościowy wpływ grubości kołnierzy przyłączeniowych na kształtkach do rurociągów DN800 PN16 w instalacji wodociągowej.
-
Opór toczenia opon samochodowych
PublicationOpór toczenia opon samochodowych jest jednym z istotnych parametrów charakteryzujących współpracę opon samochodowych z nawierzchnią jezdni. jego wartość wpływa na zużycie paliwa a przez to na koszt transportu samochodowegooraz na osiągi pojazdów, takie jak prędkość maksymalna czy zdolność przyspieszania. W zależności od warunków ruchu zmniejszenie oporu toczenia o 10% powoduje zmniejszenie zużycia paliwa o2-4%. Zmniejszenie zużycia...
-
Pomioary hałasu drogowego
PublicationCiągły rozwój motoryzacji i związanej z nią infrastruktury drogowej niesie ze sobą oprócz wielu niekwestionowanych korzyści również zagrożenia dla środowiska naturalnego i zdrowia człowieka. Obok emisji szkodliwych substancji do atmosfery jednym z najistotniejszych zagrożeń związanych z pojazdami i ruchem drogowym jest obecnie hałas. Jest on najbardziej odczuwalny w pobliżu głównych ciągów komunikacyjnych oraz przy trasach szybkiego...
-
Porównanie zużycia ściernego wybranych biomateriałów przeznaczonych na komponenty ślizgowe endoprotez stawu biodrowego
PublicationNadrzędnym wymaganiem stawianym nowoczesnym endoprotezom jest wysoka trwałość współpracujących elementów, przekładająca się na optymalnie długi czas funkcjonowania w organizmie ludzkim. Niestety trwałość obecnie stosowanych endoprotez stawu biodrowego ograniczona jest procesami zużycia tribologicznego, zachodzącymi w podstawowym układzie ruchowym pomiędzy głową, a panewką zaimplantowanej endoprotezy stawu biodrowego [Pawlak i in....