Abstrakt

Zaprezentowane przykłady budynków modernistycznych pochodzą z największego gdańskiego osiedla mieszkaniowego z okresu dwudziestolecia międzywojennego – Osiedla Kościuszki. W analizowanym zespole zabudowy przeważa architektura mieszkaniowa wielorodzinna w zabudowie ciągłej. Chociaż charakteryzuje ją prostota i zharmonizowanie form, to poszczególne grupy budynków tworzące samodzielne podjednostki osiedla różnią się sposobem opracowania elewacji oraz detalem architektonicznym. Zauważalne są także subtelne różnice w rozwiązaniu detalu poszczególnych segmentów zabudowy (np. ozdobnych zwieńczeń portali), które pozwalają mieszkańcom utożsamiać się ze „swoim” budynkiem. Różnorodność pozornie prostych form świadczy o bogactwie języka architektonicznego stosowanego w tym okresie, które stanowi interesujący materiał dla badacza. Czynnikami, które zadecydowały o tym, że przestrzeń osiedla po przeszło 80-90 latach jest atrakcyjna dla kolejnego pokolenia mieszkańców, są niewątpliwie jego przyjazna dla człowieka skala oraz poziom intensywności zabudowy. Ten dobrostan zakłóca odnotowana w badaniach i potwierdzana w aktualnej praktyce konserwatorskiej tendencja. Przeprowadzone w latach 2001-2002 w ramach projektu zrealizowanego na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej badania socjologiczne m.in. wśród mieszkańców osiedla wykazały, że mimo zadowolenia ze swojego środowiska życia ok. 80% respondentów, ponad 30% planuje szeroko rozumianą modernizację mieszkań i zamieszkiwanych budynków. Utrzymaniu spójności kompozycyjnej i jednorodności architektonicznej osiedla zaszkodziły i nadal w pewnym stopniu zagrażają następujące przekształcenia poszczególnych budynków: rozbudowy, wymiana pokrycia dachowego, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz termomodernizacja ścian zewnętrznych. Aktywności inwestycyjnej nie równoważy uzbrojenie służb konserwatorskich w skuteczne narzędzia. Obszar osiedla nie został objęty miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Jedynym instrumentem prawnej ochrony konserwatorskiej, którego podstawowym mankamentem jest brak sprecyzowania zakresu ochrony - jest fakt ujęcia większości zabudowy osiedla w gminnej ewidencji zabytków.

Autor (1)