Abstrakt

Praca opisuje mało znane dziedzictwo architektoniczne Pomorza jakim są małe elektrownie wodne (MEW) w okresie od 1898 roku (tj. daty powstania pierwszego obiektu) do dziś. Zakres poruszanej problematyki uwzględnia złożoność zagadnień technicznych, ekonomicznych, ochrony środowiska, ochrony zabytków po zagadnienia zrównoważonego rozwoju. Prześledzenie wpływu wielkości uzyskanych spadów oraz mocy, zastosowanej technologii, uwarunkowań geograficzno-przyrodniczych, polityczno-gospodarczych a zwłaszcza przemian estetycznych końca XIX w. i wieku XX daje pełniejszy obraz specyfiki architektonicznej tych czasem niepozornych budowli. Ich ocena często wymyka się prostym klasyfikacjom stylowym a złożoność i rozległość przestrzenna systemów piętrzenia i doprowadzania wody w istotny sposób przekształca krajobraz przyrodniczy i kulturowy. Przeprowadzona analiza architektoniczna budynków elektrowni oraz elementów ich zespołów (budowli piętrzących, derywacyjnych itp.) na przestrzeni z górą stuletniej historii ich rozwoju, pozwala zauważyć proces ograniczania pola architektonicznej interpretacji współczesnych obiektów. Pośród przyczyn jakimi są automatyzacja i optymalizacja techniczna produkcji energii, czy zmiany wzorców estetycznych istotną rolę odgrywa zmniejszająca się liczba korzystnych energetycznie lokalizacji zapewniających zbilansowanie nakładów na te złożone inwestycje. Praca odnosi się do współczesnej i przyszłej roli MEW, których znaczenie w dzisiejszej dobie wykracza szeroko poza ich rolę produkcyjną, wskazując nowe kierunki ich rozwoju. Korzyści pozaprodukcyjne zdają się obecnie zyskiwać na znaczeniu (a nawet dominować) nad korzyściami energetycznymi. Retencja wód, brak emisji zanieczyszczeń i eksploatacji paliw kopalnych to znane zalety MEW, których katalog uzupełnić może rozwój nowych dziedzin turystyki, współistnienie innych form gospodarczych a zwłaszcza edukacyjna rola tych obiektów (muzea, trasy edukacyjne). Praca kładzie nacisk na ten aspekt nadający nowy sens zagadnieniu architektury historycznych i współczesnych małych elektrowni wodych.

Autor (1)