Abstrakt

Założenia pałacowo-parkowe zawsze stanowiły ważny element krajobrazu kulturowego regionu. II wojna światowa jednak nieodwracalnie zmieniła ich funkcję. Skutkiem tego m.in. założenia w dawnych Prusach Wschodnich utraciły swoich właścicieli i przestały odgrywać dotychczasową rolę rezydencji rodowych.Niektóre z tych obiektów zostały spalone przez Armię Czerwoną w 1945r. (Słobity) lub ograbione przez miejscową ludność i w rezultacie pozostały niezagospodarowane.Pozostałym w znacznej części wyznaczono nowe zadania. Mieściły się w nich szkoły (Dobrocin) i ośrodki szkoleniowe (Drogosze), mieszkania (Markowo), a najczęściej Państwowe Gospodarstwa Rolne (Gładysze). W tym czasie część z nich opuszczono ze względu na zły stan obiektów.W okresie zmian ustrojowych po 1989r., nastąpił kolejny etap dewastacji. PGRy przestawały istnieć, a zabytki bez użytkowników i bieżących napraw szybko ulegały znacznemu zniszczeniu. Tylko nieliczne udało się ocalić w dobrym stanie.Wobec powyższego ważne staje się pytanie, w jakich warunkach prawnych i społecznych znajdowały się i nadal znajdują założenia pałacowo-parkowe dawnych Prus Wschodnich oraz jakie skutki przestrzenne wywołuje taki stan rzeczy?Celem niniejszej publikacji jest próba odpowiedzi na postawione powyżej pytanie w ujęciu interdyscyplinarnym, a więc zarówno z perspektywy historycznej i konserwatorskiej, jak również pod względem prawnym i socjologicznym.Sytuację tę przedstawię także na wybranym przykładzie obiektu zlokalizowanego w Sztynorcie, w województwie Warmińsko-Mazurskim.Analizie poddany zostanie w pierwszym rzędzie wpływ relacji społecznych na zmiany funkcjonalno-przestrzenne zachodzące w założeniach pałacowo-parkowych na terenie dawnych Prus Wschodnich. Później rozważana będzie rola prawa i przynależności narodowej na przekształcenia ww. obiektów. Na zakończenie przedstawię czynniki społeczno-prawne warunkujące stan funkcjonalno-przestrzenny założenia w Sztynorcie.

Autor (1)