Search
Czy danymi można handlować i na jakich zasadach (udzielanie licencji itp.)?
Co do zasady należy wyróżnić trzy ogólne modele udostępniania danych:
1) model otwarty (ang. open access) – „zakłada, że podmioty odpowiedzialne za zbieranie i tworzenie danych przestrzennych - zwykle są to agencje rządowe (czasami też jednostki samorządowe) - wykonują swoje zadania na zasadzie samofinansowania. W zależności od państwa zakres tych obowiązków może się różnić. W modelu otwartego dostępu dane są udostępnianie za cenę nie przewyższającą kosztów reprodukcji i dystrybucji (tzw. marginalne koszty udostępniania) na zasadzie niedyskryminacji. Przyjmuje się, że ograniczenia w udostępnianiu danych powinny być nieliczne i wynikać z celów nadrzędnych, takich jak bezpieczeństwo publiczne, tajemnice handlowe czy prawo do prywatności. Model ten zakłada istnienie braku konkurencji pomiędzy podmiotami sektora publicznego i prywatnego”.
2) model cost recovery – „zakłada, że rozwój i utrzymanie zbioru danych przestrzennych powinien być wspierany poprzez dodatkowe finansowanie wynikające ze sprzedaży danych. W tym modelu podmioty publiczne nie działają w pełni na zasadzie samofinansowania się, a środki uzupełniają z zasobów zewnętrznych. W praktyce oznacza to udostępnianie danych po kosztach wyższych niż marginalne jak też dopuszczenie wprowadzenia wielu dodatkowych ograniczeń w udostępnaniu danych. Założenia te realizuje się w znacznym stopniu przy zastosowaniu mechanizmów prawa autorskiego i regulacji dotyczącej ochrony baz danych. Poza powyższymi reżimami podmioty mogą nakładać dodatkowe obowiązki i ograniczenia na użytkowników odwołując się do postanowień prawa kontraktów oraz polegając na dodatkowych konstrukcjach prawnych, w tym licencjach i quasi-licencjach. W tym modelu, z uwagi na to, że w ślad za danymi podąża zysk, agencje rządowe mają interes konkurować z podmiotami sektora prywatnego. Co więcej, mają one interes, by dbać o wysoką jakość swoich usług, oraz jakość dostarczanych danych i zobrazowań, z kolei użytkownik zyskuje możliwość nabycia tychże prosto od agencji rządowych”,
3) model biznesowy „Hollywood” – „zakłada maksymalizację zysków na rzecz producentów, co nie wynika wcale z chęci uzyskania minimalnej należytej ochrony dla inwestycji poniesionej na aktywność twórczą, ani tym bardziej z chęci promocji nauki czy innowacji. Model ten, znany jest od lat w branży muzycznej i filmowej, stąd też jego nazwa. Istota tego modelu opiera się na intensyfikacji zysku, na każdym możliwym polu eksploatacji. Trend ten przeniósł się na producentów przemysłu informacyjnego, co nabiera dodatkowej doniosłości z uwagi na fakt, że względem dzieł niefikcyjnych opartych na informacji przesłanka „oryginalności” nie stanowi nawet ratio żądanej ochrony. Lobbing koncernów branży informacyjnej stał się szczególnie widoczny w Stanach Zjednoczonych”
Z uwagi na niepewności wynikające ze stosowania reżimu ochrony prawa własności intelektualnej, poszukuje się takich, które dają pewność prawną, w tym kontraktową i finansową. W Białej Księdzie GEOSS wyraźnie przyznano, że aktualnie najpewniejszym sposobem ochrony danych są umowy i licencje, które dodatkowo są wzmocnione zabezpieczeniami technicznymi (DRM).Wielość różnych postanowień umownych i transgraniczny charakter to cechy, które sprawiają, że reżim licencyjny nie jest prosty w stosowaniu. Jeśli przedmiotem umowy są dane interoperacyjne, to mają one najczęściej być łączone w różnych produktach, stanowiących konglomerat różnych danych na różnych licencjach. Jedną z najważniejszych kwestii jest temat dalszego udostępniania, co sprawia, że produkt jest komercyjny lub nie. Wielość rodzajów i typów licencji, dostawców danych i dzieł oraz jurysdykcji krajowych nie ułatwia praktyki, a wręcz przeciwnie. Na to nakładają się (zarówno w prawie autorskim jak i prawie kosmicznym) braki wiedzy i błędy logiczne w definiowaniu pojęć.
W zależności od celu udostępniania licencje mogą być różne. Cele te mogą być następujące: a) publiczny (między urzędami na poziomie krajowym i międzynarodowym),
b) prywatny niekomercyjny,
c) komercyjny,
d) naukowy,
e) NGO,
f) zarządzanie kryzysowe.
Mając więc na uwadze poszczególne modele licencyjne udostępniania danych można zaproponować przykładowe podmodele udostępniania danych:
1) własnościowe,
2) otwarte (czyste),
3) półotwarte (mieszane),
4) otwarte-autorskie (zbliżone do otwartych)
oraz
5) otwarte z elementem uzupełniającym
Należy także mieć na uwadze, że w doktrynie prawa wymienia się siedem szczegółowych modeli kształtowania cen danych, które stanowią podstawę dla stworzenia właściwego modelu licencyjnego:
1) darmowy dostęp dla wszystkich użytkowników – udostępnianie bez ograniczeń ilościowych i całkowicie nieodpłatne.
2) dostęp przy marginalnych kosztach dla wszystkich użytkowników – udostępnianie odpłatne, przy czym odpłatność obejmuje jedynie koszty marginalne, np. sporządzenia nośnika.
3) cena kształtowana popytem – strony kształtują ceny danych w ramach swobody kontraktowania. Jednolite stosowanie tej zasady skutkować może powstaniem bariery w dostępie do danych, które okazać się mogą zbyt kosztowne. Co więcej, polityka ta nie przewiduje osobnych zasad dostępu na cele naukowe.
4) pełna cena – udostępnianie danych użytkownikom odbywa się przy pełnym pokryciu przez nich kosztów: inwestycyjnych (wybudowanie i uruchomienie satelity), obsługi naziemnej, marketingu, zysku (z którego można pokryć badania i rozwój technologiczny związany z kolejną inwestycją). Dostęp na tej zasadzie sprzeczny jest z celami poznawczymi i naukowymi prowadzonych misji.
5) cena dwutorowa – taki system stanowi syntezę ceny kształtowanej rynkiem stosowanej do wszystkich użytkowników i wyłączeń w postacji określonych grup podmiotów stanowiących wyjątki, względem których stosuje się politykę dostępu przy marginalnych kosztach.;
6) cena za klucz – dane udostępnanie są nieodpłatnie w sposób zakodowany, a dostęp do klucza odkodowującego kod jest odpłatny;
7) cena za treść informacyjną – cena ustalana jest według wielkości zbioru danych np. zdjęcia. Ten model opiera się na wartościowaniu danych, jakie przedstawia zbiór danych np. zdjęcie (wyciek ropy na morzu). Polityka ta kładzie nacisk nie na samą wartości danych, lecz informacji
Co więcej, często zakłada się, że dane nieprzetworzone dystrybuowane przez operatora systemu na mogą podlegać sprzedaży pod warunkiem, że dane te nie będą reprodukowane lub rozpowszechniane przez nabywcę.
Ponadto, w ramach określonych jednostek naukowych ustanawia się Centra Transferu Technologii. Tworzy się je w celu komercjalizacji bezpośredniej, polegającej na sprzedaży wyników działalności naukowej lub know-how związanego z tymi wynikami albo oddawaniu do używania tych wyników lub know-how, w szczególności na podstawie umowy licencyjnej, najmu oraz dzierżawy.
W ramach Centrów Transferu Technologii możliwa jest komercjalizacja (sprzedaż) danych na poniższych warunkach. Pracownik przekazuje uczelni publicznej informację o wynikach działalności naukowej oraz o know-how związanym z tymi wynikami. W przypadku złożenia przez pracownika oświadczenia o zainteresowaniu przeniesieniem praw do tych wyników i związanego z nimi know-how, uczelnia w terminie 3 miesięcy podejmuje decyzję w sprawie ich komercjalizacji.
W przypadku podjęcia przez uczelnię publiczną decyzji o niedokonywaniu komercjalizacji albo po bezskutecznym upływie terminu uczelnia jest obowiązana, w terminie 30 dni, do złożenia pracownikowi oferty zawarcia bezwarunkowej i odpłatnej umowy o przeniesienie praw do wyników działalności naukowej oraz know-how związanego z tymi wynikami, łącznie z informacjami, utworami wraz z własnością nośników, na których utwory te utrwalono, i doświadczeniami technicznymi. Umowę zawiera się w formie pisemnej, pod rygorem nieważności. Wynagrodzenie przysługujące uczelni za przeniesienie praw nie może być wyższe niż 5% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W przypadku komercjalizacji pracownikowi przysługuje od uczelni publicznej nie mniej niż:
1)50% wartości środków uzyskanych przez uczelnię z komercjalizacji bezpośredniej, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez uczelnię lub spółkę celową;
2)50% wartości środków uzyskanych przez spółkę celową w następstwie danej komercjalizacji pośredniej, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez uczelnię lub spółkę celową.
W przypadku komercjalizacji dokonanej przez pracownika, uczelni publicznej przysługuje 25% wartości środków uzyskanych przez pracownika z komercjalizacji, obniżonych o nie więcej niż 25% kosztów bezpośrednio związanych z tą komercjalizacją, które zostały poniesione przez pracownika.