Abstrakt

Polskie mieszkalnictwo stanowiło jeden z obszarów odzwierciedlających polityczno-gospodarcze zmiany po 1989 roku. Niespotykana wcześniej wolność wyboru oraz szybki wzrost zamożności przedefiniowały aspiracje mieszkaniowe Polaków. Zanim zniknęła żelazna kurtyna, Polacy żyli w opierającym się na medialnym przekazie przeświadczeniu, że na „mitycznym” Zachodzie każdy posiada dom i samochód. Te wzorce, w zestawieniu z błyskawicznym rozwojem gospodarki wolnorynkowej, stanowiły podwaliny pod silny etos własnego domu i uznanie go za jeden z najważniejszych symboli statusu oraz rekompensatę lat mieszkaniowych niedoborów. Wcześniej, gdy szczyt marzeń stanowiło mieszkanie w bloku, własne domy realizowała nie najzamożniejsza, lecz najskuteczniejsza w pozyskiwaniu gruntu, materiałów budowlanych i siły roboczej grupa. Domy budowano bez kredytów, metodą gospodarczą, przez wiele lat, dla wielopokoleniowej i mało mobilnej rodziny, której model ostatecznie uległ znacznym przekształceniom. W kolejnych latach szala przechyliła się na rzecz siły nabywczej, umożliwiającej zakup wcześniej deficytowych towarów. Naszkicowany przez technika projekt zastąpiła równie mało wyrafinowana katalogowa wersja. Marzenie o własnym domu nie przegrało również z szybko przemijającymi modami na osiedla grodzone czy lofty. Skutek tego zjawiska stanowi masowa realizacja domów jednorodzinnych, które w ostatnich latach stanowią około połowy wszystkich oddawanych do użytku jednostek mieszkaniowych. W tekście zostały przedstawione zmiany następujące pomiędzy okresem niedoborów mieszkaniowych a eksplozją suburbanizacji na przedmieściach polskich miast. Przeanalizowane będzie przejście od racjonalnych, bo związanych z niedoborami mieszkaniowymi, przyczyn rosnącej skali budownictwa jednorodzinnego do kwestii związanych ze statusem - potwierdzenia przynależności do klasy średniej. Przestudiowana zostanie również ewolucja podejścia do tego tematu - od początkowego lekceważenia jego potencjalnej skali do obecnej krytyki zjawiska urban sprawl. Zostaną również postawione pytania o wpływ na te procesy uwarunkowań prawnych związanych z planowaniem przestrzennym i narzędziami finansowymi umożliwiającymi zaciąganie kredytów hipotecznych.

Autor (1)