Abstrakt

Brak wzroku w znaczący sposób ogranicza dostęp do informacji płynących z otoczenia, stąd osoby z dysfunkcjami wzroku podczas poruszania się w środowisku zurbanizowanym, narażone są na wiele niebezpieczeństw zagrażających ich życiu i zdrowiu. Tą sytuację pogłębiają braki w infrastrukturze przestrzeni publicznej, co w konsekwencji uzależnia osoby niewidome i słabo-widzące od pomocy innych. Przestrzeń nieprzystosowana do potrzeb osób niewidomych wpływa na ograniczenie ich aktywności i wykluczenie społeczne. Aby temu przeciwdziałać, projektanci i zarządzający przestrzenią, muszą likwidować i ograniczać powstawanie w środowisku zabudo-wanym barier, zarówno urbanistycznych, architektonicznych i transportowych, ale także świa-domościowych i organizacyjnych. Publikacja jest analizą naukową w części w charakterze pole-miki krytycznej z istniejącym stanem wiedzy i jej praktycznymi aplikacjami. Podejmuje próbę zebrania wiedzy, która mogłaby stać się podstawą do skonstruowania wytycznych dla stworzenia przestrzeni publicznej dostosowanej do potrzeb osób mających trudności z percepcją wzrokową. Rozdział 1.: Uwarunkowania dostępności przestrzeni a sytuacja osób niewidzących przed-stawia zagadnienia związane z ograniczeniami w funkcjonowaniu osób niewidomych wynikają-cymi zarówno z zagospodarowania przestrzeni publicznej, uwarunkowań prawnych i organiza-cyjnych oraz z braku wiedzy na temat potrzeb osób z dysfunkcjami wzroku. W rozdziale omó-wiono idee projektowania dla wszystkich, które jest integralną częścią rozwoju zrównoważonego obejmującego politykę społeczną, ekonomię, funkcjonalność i estetykę rozwiązań przestrzen-nych. Tworzenie dostępnej przestrzeni publicznej wymaga większej świadomości problematyki niepełnosprawności. W pracy omówiono nowe podejście do edukacji na temat projektowania przestrzeni, które powinno być oparte na empirycznym poznawaniu potrzeb użytkownika, z uwzględnieniem również jego możliwości percepcyjnych. Autor przedstawił wybrane projekty edukacyjne realizowane w ramach programów europejskich oraz realizowane w Polsce. Działa-nia edukacyjne w zakresie projektowania dla wszystkich stają się elementem koniecznym dla zwiększenia dostępności środowiska zurbanizowanego dla osób niepełnosprawnych. W rozdziale 2.: Orientacja i mobilność osób niewidomych w środowisku zabudowanym omówiono wpływ zakresu percepcji na orientację i mobilność w przestrzeni publicznej. Przedstawiono sposób wykorzystania pozostających w dyspozycji osoby niewidomej zmysłów do pozyskiwania informacji o przedmiotach, bliższym i dalszym otoczeniu. Kluczowym czynnikiem zapewniającym dobrą orientację w przestrzeni jest odpowiednio przygotowana informacja, z której mogą korzystać osoby z dysfunkcją wzroku. Dla zwiększenia bezpieczeństwa i mobilności osób niewidomych przewiduje się tworzenie systemów orientacji, które będą systemami ogólnodostępnymi, czytelnymi i dostosowanymi również do potrzeb innych użytkowników przestrzeni. Poznaniu potrzeb osób niewidomych i słabowidzących poświęcone były badania ankietowe, których podsumowanie zawarto w podrozdziale 2.7. Badania prowadzone przez autora obejmują nie tylko zagadnienia związane z orientacją i mobilnością osób niewidomych w przestrzeni publicznej, ale odnoszą się również do problematyki integracji społecznej i wpływu pozawzrokowej percepcji na postrzeganie piękna. Rozdział 3. Kształtowanie przestrzeni przyjaznej osobom niewidomym poświęcony został w całości rozwiązaniom przestrzennym, które mają gwarantować lepszą orientację przestrzenną i bezpieczeństwo poruszania się osobom z dysfunkcją wzroku. Omówiono system fakturowej informacji, który ma istotne znaczenie dla samodzielnego poruszania się osób niewidomych. Dokonano przeglądu faktur opracowanych w różnych krajach, na podstawie którego sporządzono standaryzację systemu oznaczeń fakturowych. Standaryzacja ta ma wpływ na samodzielność poruszania się osób niewidomych w środowisku zbudowanym. Tworzy czytelny i zrozumiały system informacji poprawiający orientację przestrzenną i bezpieczeństwo poruszania się osób niewidomych. W drugiej części rozdziału podano przykłady rozwiązania miejsc transferowych ruchu pieszego, takich jak przystanki komunikacji miejskiej, dworce kolejowe i autobusowe, ale również otoczenia przejść dla pieszych. W rozdziale zwrócono szczególną uwagę na rozwiązania zapewniające bezpieczeństwo ruchu pieszego, który w przestrzeniach śródmiejskich powinien być uprzywilejowany w stosunku do ruchu samochodowego czy rowerowego. Przedstawiono m.in. szczegółowe rozwiązania miejsc kolizyjnych ruchu rowerowego z pieszym, uwzględniając uwarunkowania percepcyjne osób niewidomych. W pracy omówiono także rozwiązania stosowa-ne we wnętrzach obiektów, które wpływają na sprawność i samodzielność poruszania się osób z wadami wzroku. Ważnym zagadnieniem poruszonym w pracy jest bezpieczna ewakuacja osób niewidomych z budynku w czasie pożaru. Przedstawiono autorskie rozwiązania oznaczeń doty-kowych stosowanych na drogach ewakuacji, które mają kierować osoby niewidome i słabowi-dzące do wyjść ewakuacji. Biorąc pod uwagę ograniczenia percepcyjne osób niewidomych i zadymienie występujące podczas pożaru, autor wskazuje na konieczność stosowania na dro-gach ewakuacji kierunkowych sygnałów akustycznych, które mają ułatwiać lokalizację wyjść ewakuacyjnych. W rozdziale 4. przedstawiono wybrane systemy wspomagające orientację w przestrzeniach publicznych. Omówiono warunki dostosowania do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących tradycyjnego systemu informacji miejskiej (SIM) oraz przedstawiono nowoczesne systemy nawigacyjne oparte na technologiach radiowych i GPS. Przyszłość tych rozwiązań zależy głów-nie od dokładności lokalizacji osoby niewidomej w środowisku zurbanizowanym, w tym również w przestrzeniach wewnętrznych, w których urządzenia GPS nie działają. Wnioski końcowe są podsumowaniem rozważań zawartych w niniejszej publikacji na temat współczesnych możliwości poprawy funkcjonowania osób niewidomych w środowisku zurbani-zowanym, będących wypadkową ich możliwości pozawzrokowego postrzegania otoczenia a wa-runkami zagospodarowania przestrzeni i możliwościami technicznego wspomagania orientacji przestrzennej. Rozszerzeniu zagadnień związanych z percepcją zmysłów, w tym percepcji osób niewidomych i wynikających z tego ograniczeń w życiu osoby z dysfunkcją wzroku, poświęcona została pierwsza część Dodatku. Omówiono w nim wszystkie zmysły, którymi osoba niewidoma posługuje się podczas poruszania się i orientacji w przestrzeni. Poznanie potrzeb i warunków funkcjonowania osób niewidomych jest konieczne do tworzenia przyjaznej przestrzeni, spełniającej ich wymagania. Druga część Dodatku jest przeglądem prawodawstwa krajowego i międzynarodowego, które są ramą do tworzenia standardów technicznych udogodnień dla osób niewidomych. Trzecia część Dodatku to prezentacja urządzeń technicznych wspomagających orientację przestrzenną.

Autor (1)