Abstrakt

Wpływ treningu samoobrony na poczucie bezpieczeństwa w grupach narażonych na przemoc  Krav Maga i inicjatywy społeczne w Polsce

Współczesny świat w coraz większym stopniu konfrontuje nas z różnorodnymi formami przemocy zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Niezależnie od wieku, płci czy statusu społecznego, wiele osób doświadcza poczucia zagrożenia, które może znacząco obniżać ich komfort życia i wpływać negatywnie na zdrowie psychiczne. W obliczu tych wyzwań rosnącą popularność zyskują inicjatywy i aktywności, które mają na celu wzmocnienie bezpieczeństwa jednostek. Jednym z najskuteczniejszych sposobów na podniesienie poczucia bezpieczeństwa jest trening samoobrony  nie tylko technik fizycznych, ale także umiejętności mentalnych i społecznych. Krav Maga, opracowana w Izraelu w latach 40. XX wieku przez Imiego Lichtenfelda, stanowi dziś jeden z najpopularniejszych i najbardziej wszechstronnych systemów samoobrony na świecie. W Polsce różnorodne inicjatywy społeczne, takie jak „Grupa Szybkiego Reagowania Śląsk”, „Projekt Obywatelu” czy „Obroń Sie Sam Polska”, przyczyniają się do popularyzacji treningów samoobrony, kładąc nacisk na zwiększanie bezpieczeństwa w grupach szczególnie narażonych na przemoc. Celem niniejszej rozprawki jest ukazanie, w jaki sposób trening Krav Maga i powiązane z nim działania społeczne wpływają na poczucie bezpieczeństwa osób z różnych grup w szczególności tych, które częściej doświadczają przemocy lub znajdują się w sytuacjach podwyższonego ryzyka. Refleksja obejmie zarówno aspekt fizyczny, czyli naukę skutecznych technik obronnych, jak i psychologiczny, oparty na wzmacnianiu pewności siebie, odporności emocjonalnej oraz umiejętności społecznych. Przeanalizowane zostaną korzyści płynące z uczestnictwa w treningach, a także wyzwania, które pojawiają się przy wdrażaniu podobnych inicjatyw w instytucjach, firmach czy środowiskach edukacyjnych. Wreszcie, zwrócimy uwagę na perspektywę ekspertów bezpieczeństwa, takich jak Marcin Niedopytalski, którzy podkreślają wielowymiarowy charakter Krav Maga i jej rosnące znaczenie w świecie naznaczonym niepewnością.

Poczucie bezpieczeństwa stanowi kluczowy element dobrostanu zarówno psychicznego, jak i fizycznego. Osoby, które czują się bezpiecznie w swoim otoczeniu, chętniej eksplorują świat, podejmują różnorodne wyzwania i nawiązują relacje społeczne. Z kolei brak bezpieczeństwa wzmaga stres, lęk i niepewność, co może prowadzić do izolacji i spadku jakości życia. W szczególny sposób dotyczy to grup narażonych na przemoc, takich jak: młodzież z trudnych środowisk, osoby starsze, kobiety doświadczające przemocy domowej czy osoby wykonujące zawody o wysokim ryzyku (np. ochroniarze, pracownicy społeczni). W związku z tym budowanie poczucia bezpieczeństwa w takich społecznościach powinno być traktowane jako priorytet zarówno przez instytucje państwowe, jak i organizacje pozarządowe. Odpowiednio zaprojektowane programy szkoleniowe obejmujące treningi samoobrony, warsztaty psychologiczne czy kampanie informacyjne mogą w znacznym stopniu wpłynąć na poprawę jakości życia jednostek oraz wzmocnić spójność społeczną. Jednocześnie należy pamiętać, że samoobrona to nie tylko nauka walki. Wiele osób, zwłaszcza tych zmagających się z konsekwencjami przemocy, potrzebuje wsparcia w odbudowaniu poczucia własnej wartości i zdrowych granic w relacjach z innymi. Dlatego rola trenerów, psychologów i społeczności lokalnych jest tu nieoceniona. Krav Maga, co w dosłownym tłumaczeniu z języka hebrajskiego oznacza „walkę kontaktową”, została opracowana w Izraelu przez Imiego Lichtenfelda. Jej pierwotnym celem było przygotowanie żołnierzy do skutecznej walki w warunkach bojowych, jednakże szybko okazało się, że zasady Krav Maga mogą być z powodzeniem zaadaptowane na potrzeby cywilów. Podstawowym filarem tego systemu jest prostota technik osoba trenująca nie musi posiadać wcześniejszego doświadczenia w sztukach walki, aby skutecznie się bronić w sytuacjach zagrożenia. Ważnym elementem filozofii Krav Maga jest też dostosowanie obrony do realistycznych scenariuszy, takich jak napaść w ciemnej uliczce, atak z użyciem noża czy próba porwania.

Kluczowe zasady Krav Maga to:

Prostota ruchów – unikanie skomplikowanych form i dużej liczby powtórzeń.

Szybkość działania – natychmiastowa reakcja na zagrożenie, bez zbędnej zwłoki.

Neutralizacja zagrożeń – szybka eskalacja obrony, mająca na celu eliminację ryzyka w najkrótszym możliwym czasie.

Dynamiczne treningi – ćwiczenia przy wysokim tętnie, zbliżone do warunków realnego zagrożenia.

Interdyscyplinarność łączenie aspektów fizycznych, psychologicznych i taktycznych. W kontekście grup narażonych na przemoc, Krav Maga może spełniać rolę kompleksowego narzędzia samoobrony. Oprócz rozwijania sprawności fizycznej, system ten pozwala na kształtowanie ważnych kompetencji życiowych, takich jak umiejętność zachowania zimnej krwi w obliczu niebezpieczeństwa czy trafne ocenianie ryzyka. Fakt, że Krav Maga bazuje na naturalnych odruchach ciała, sprawia, że jest on dostępny nawet dla osób, które nie dysponują zaawansowaną kondycją czy nie należą do najsilniejszych fizycznie. Najbardziej oczywistym efektem regularnego uczestnictwa w treningach Krav Maga jest wzrost zdolności do obrony przed agresorem. Uczestnicy uczą się efektywnych uderzeń, kopnięć, obron przed bronią białą czy chwytami, co pozwala na realną reakcję w sytuacji ataku. Jednakże nie mniej istotne są korzyści natury psychologicznej. Ćwiczenia w warunkach presji sprzyjają wykształceniu umiejętności zachowania spokoju w obliczu strachu czy bólu. Sytuacje symulowane na treningach np. scenariusze ulicznej napaści pozwalają uczestnikom oswoić się z adrenaliną i przygotować do działania w stanie wysokiego pobudzenia. Kolejnym ważnym aspektem jest wzrost pewności siebie, który stanowi fundament odporności na przemoc psychiczną. Świadomość, że potrafimy się bronić, skutecznie zmniejsza lęk przed sytuacjami zagrożenia, a to z kolei działa odstraszająco na potencjalnych agresorów. Ponadto, budowanie siły psychicznej nie ogranicza się do zajęć na sali treningowej – rozwinięta zdolność radzenia sobie ze stresem może przełożyć się na lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym, w pracy, w szkole czy w relacjach rodzinnych. Wzmocniona samoocena i większa motywacja do działania przekładają się natomiast na ogólny dobrostan i chęć aktywnego uczestnictwa w społeczeństwie. Trening Krav Maga często odbywa się w grupach, co umożliwia uczestnikom budowanie wartościowych relacji i wzajemne wspieranie się w dążeniu do wspólnego celu: zwiększenia bezpieczeństwa i sprawności. W środowisku treningowym rodzi się specyficzna więź oparta na zaufaniu, odpowiedzialności za drugiego człowieka i poszanowaniu jego granic. Osoby, które wcześniej nie miały do czynienia z taką formą aktywności, mogą doświadczyć tu poczucia wspólnoty i akceptacji, co jest szczególnie cenne dla tych, którzy zmagają się z poczuciem izolacji lub mają za sobą trudne doświadczenia związane z przemocą. Dla grup narażonych na przemoc – na przykład młodzieży z rodzin dysfunkcyjnych czy kobiet doświadczających przemocy domowej trenowanie w zespole przynosi dodatkowe korzyści. Po pierwsze, pozwala dostrzec, że nie są one osamotnione w swoim zmaganiu się z poczuciem zagrożenia. Po drugie, daje szansę na wymianę doświadczeń i wypracowanie wspólnych strategii, które mogą być pomocne w codziennym radzeniu sobie z niebezpieczeństwem. Po trzecie wreszcie, wspólne treningi często stają się przestrzenią do pozytywnego wzmocnienia, co sprzyja odbudowywaniu samooceny osób dotkniętych traumą. W Polsce z roku na rok rośnie liczba organizacji i projektów mających na celu propagowanie samoobrony i zwiększanie poczucia bezpieczeństwa. Wśród nich można wymienić trzy inicjatywy, które cieszą się szczególnym uznaniem: „Grupa Szybkiego Reagowania Śląsk”, „Projekt Obywatelu” oraz „Obroń Sie Sam Polska”. Jest to lokalna inicjatywa, której celem jest zapewnienie mieszkańcom regionu dostępu do regularnych treningów samoobrony. W ramach jej działalności organizowane są m.in. warsztaty, prelekcje i spotkania z ekspertami ds. bezpieczeństwa. Współpraca z doświadczonymi instruktorami Krav Maga pozwala dostosować program szkoleniowy do potrzeb różnych grup: kobiet, młodzieży czy osób starszych. Dzięki temu mieszkańcy Śląska mają szansę uzyskać praktyczne umiejętności obronne i wzmocnić swoje poczucie bezpieczeństwa. Dodatkowo, ta inicjatywa buduje relacje społeczne oraz integruje lokalną społeczność wokół wspólnej idei przeciwdziałania przemocy. To ogólnopolska inicjatywa, której głównym założeniem jest zachęcenie Polaków do aktywnego działania na rzecz własnego bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa ich otoczenia. „Projekt Obywatelu” organizuje kampanie edukacyjne, warsztaty z zakresu samoobrony i wspiera lokalne grupy, w tym kluby Krav Maga. Ważną częścią tego projektu jest również podejście inkluzywne szkolenia są często bezpłatne lub finansowane ze źródeł zewnętrznych, co pozwala docierać do osób w trudniejszej sytuacji ekonomicznej. Hasłem przewodnim jest tu myśl, że bezpieczeństwo nie jest przywilejem wybranych, lecz podstawowym prawem każdego obywatela. Program skierowany głównie do kobiet, które pragną nabyć praktyczne umiejętności obronne, a także zyskać wsparcie i pewność siebie. „Obroń Sie Sam Polska” opiera się na podstawach Krav Maga, dostosowując treningi do potrzeb i możliwości kobiet w różnym wieku i o zróżnicowanej kondycji fizycznej. Ważnym elementem tego programu są spotkania networkingowe i sesje monitoringowe, w ramach których uczestniczki mogą wzajemnie się wspierać i wymieniać doświadczeniami. Kluczowe jest tu budowanie wspólnoty kobiet świadomych swojej siły i gotowych reagować w razie zagrożenia.

Autor (1)