Zgodnie z ustawą o prawie autorskim utwór to  (art. 1 ust. 1 pr. aut.) każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Z kolei w art. 1 ust. 2 pr.aut. wskazuje się, że „[w] szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
    1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
    2. plastyczne;
    3. fotograficzne;
    4. lutnicze;
    5. wzornictwa przemysłowego;
    6. architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
    7. muzyczne i słowno-muzyczne;
    8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
    9. audiowizualne (w tym filmowe)”

Wyliczenie to jest przykładowe i nie zamyka listy kategorii kwalifikowanych jako utwory. Aby dzieło (np. mapa) było traktowane jako utwór musi spełniać przesłanki wynikające z wyżej wymienionej definicji, tj. dzieło powinno być:
    5. twórcze (oryginalne),
    6. indywidualne,
    7. ustalone,
    8. pochodzić od człowieka.
Ponadto ochronie podlega skonkretyzowane dzieło, nie zaś odkrycia, idee, procedury,
metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Sam pomysł, koncepcja, która nie
została skonkretyzowana w danym utworze nie podlega ochronie (art. 1 ust. 2 pr. aut.).

Należy jednak zauważyć, że utworem jest stworzenie czegoś lub przetworzenie do postaci, w jakiej dotychczas nie istniało. Z uwagi na przesłanki oryginalności i twórczości „nie można zakwalifikować jako utworu efektu działalności wyłącznie rutynowej, szablonowej, zdeterminowanej (przez przeznaczenie, materiał, wiążące schematy), pozbawiającej twórcę swobody dokonywania wyborów. Podkreślić jednocześnie trzeba, że sam przejaw działalności twórczej nie jest warunkiem wystarczającym do zakwalifikowania określonego wytworu
jako przedmiotu prawa autorskiego, albowiem konieczne jest, aby wytwór charakteryzował się także indywidualnością. Samodzielnie wytworzone produkty intelektualne można uznać za utwór, jeżeli wykazują dostatecznie doniosłe różnice w porównaniu z uprzednio wytworzonymi produktami intelektualnymi.

W niektórych przypadkach pojawiają się trudności ze wskazaniem cech indywidualności i oryginalności. Takim przypadkiem są np. mapy, które z istoty swej nastawione są na wierne odtworzenie istniejącej rzeczywistości. Cech indywidualnych, twórczych dopatrzyć się bowiem można w decyzjach dotyczących "zawartości" mapy,  determinowanej stopniem szczegółowości odwzorowania rzeczywistości, sposobem przedstawiania wybranych elementów, oprawą plastyczną itp., co składa się na autorski projekt graficzny (I ACa 1132/13, SA w Łodzi, 4.03.2014, lex nr 1451699).

By lepiej zrozumieć przesłanki można bazować na przykładach orzecznictwa w tej materii:
    1. charakter twórczy i oryginalny dzieła (często analizowane wspólnie):
        a) „utworem jest stworzenie czegoś lub przetworzenie do postaci, w jakiej dotychczas nie istniało” (II GSK 954/18, NSA, 21.01.2021, lex nr 3118365),
        b) „Indywidualny charakter dzieła wyraża się w tym, że odbiega ono od innych przejawów podobnego działania w sposób świadczący o jego swoistości i niepowtarzalności. Ta cecha - niepowtarzalność - bywa rozumiana w sposób rygorystyczny jako rezultat statystycznie jednorazowy. Możliwość uzyskania analogicznego rezultatu przez różnych autorów nie stanowi samodzielnej przesłanki wykluczającej przypisanie danemu przejawowi działalności twórczej charakteru indywidualnego w rozumieniu art. 1 ust. 1 p.a. nawet wtedy gdy możliwe jest, że różne osoby zdołają osiągnąć taki sam rezultat, cecha indywidualnego charakteru dzieła nie powinna być zanegowana, jeżeli poszczególne elementy twórczego wyboru i przedstawienia nie są tożsame, zwłaszcza gdy przy kształtowaniu treści i formy dzieła twórca korzystał z obszaru swobody, a niezależnie od pewnych wymogów z góry postawionych, rezultat pracy nie był przez te wymagania całkowicie zdeterminowany i występują w nim elementy, których kształt zależał od osobistego ujęcia. Te aspekty zagadnienia odgrywają szczególną rolę przy analizie prawnoautorskiego charakteru tzw. utworów "niefikcjonalnych" (np. utworów
technicznych). Decydujący jest sposób doboru poszczególnych elementów i ich interpretacji” (VII Aga 1821/18, WSA, 29.01.2020, lex nr 3103243),
        c) „Nie stanowi utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. oznaczenie słowne, w którym ani wybór słów ani ich układ i połączenie nie stanowią przejawu twórczej inwencji stron, nie cechuje ich oryginalność ani też stworzenie takiego rezultatu, który mógłby zostać określony jako uzewnętrznienie intelektualnej działalności człowieka odznaczającej się autonomiczną wartością twórczą” (I ACa 617/18, SA we Wrocławiu, 27.09.2018m lex nr 2615232),
        d) „Indywidualność utworu można testować przez pryzmat statystycznej powtarzalności. Chodzi o odpowiedź na pytanie czy wcześniej takie dzieło już powstało oraz czy jest statystycznie prawdopodobne wytworzenie go w przyszłości przez inną osobę z takim samym rezultatem. W zależności od odpowiedzi, jeśli jest pozytywna mamy do czynienia z pracą rutynową, szablonową, skoro możliwe jest osiągnięcie takiego samego rezultatu. Odpowiedź zaś negatywna przesądza o istnieniu indywidualności dzieła” (II FSK 1845/16, NSA, 11.07.2018, lex nr 2528581),
        e) „Przejaw działalności twórczej" oznacza, że sama myśl ludzka, choćby nawet oryginalna, nie wystarcza, by stała się przedmiotem ochrony prawnej lecz musi być uzewnętrzniona w postaci ustalającej jej treść i formę. Utwór musi być rezultatem działalności o charakterze kreacyjnym czyli przedstawiać subiektywnie nowy wytwór intelektu, którą to cechę utworu określa się jako "oryginalność" (II FSK 1845/16, NSA, 11.07.2018, lex nr 2528581),
        f) „chodzi zatem o kreacyjny, subiektywnie nowy, oryginalny wytwór intelektu, wywołany niepowtarzalną osobowością twórcy, który - wykonany przez kogoś innego - wyglądałby inaczej” (I ACa 1009/17, SA w Białymstoku, 11.04.2018, lex nr 2658034),
        g) „O powstaniu utworu podlegającego ochronie prawa autorskiego można zatem mówić dopiero wówczas, gdy spełnione zostaną oba warunki łącznie. Po pierwsze powstałe dzieło musi być przejawem działalności twórczej, a po drugie wykazywać indywidualny charakter. Przesłankę działalności twórczej uznaje się za spełnioną, jeśli stworzone dzieło jest nowe z punktu widzenia twórcy. Badanie tej przesłanki powinno polegać na stwierdzeniu u autora dzieła aktywności o charakterze tworzenia. Stąd działanie autora nie może być wyłącznie rutynowe, gdyż groziłoby to deprecjacją pojęcia twórczości. Przekonanie samego autora, że doprowadził on do powstania wytworu będącego projekcją jego wyobraźni, nie jest jednak wystarczające do objęcia go ochroną, jeśli wytwór ten (dzieło) nie ma indywidualnego charakteru. Wytwór o charakterze czysto użytkowym nie stanowi utworu. Brak mu bowiem cechy indywidualności, niepowtarzalności. Kartę dań w restauracji co do zasady uznać należy za wytwór czysto użytkowy” (III APa 27/17, SA w Krakowie, 9.02.2018, lex nr 2686133),
    2. ustalona forma:
        a) „Gdy przedmiotem umowy jest utwór naukowy chroniony prawem autorskim (por. art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.), jego zamówieniu tradycyjnie odpowiada umowa o dzieło. Utwór staje się przedmiotem prawa autorskiego od chwili, w której następuje jego ustalenie, tj. gdy przybiera jakąkolwiek postać, chociażby nietrwałą, jednakże na tyle stabilną, aby cechy i treść utworu wywierały właściwy mu efekt. Utworami są np. nieutrwalone w żaden sposób inscenizacje teatralne, recytacje, wykonania utworu muzycznego lub prowadzenie radiowej audycji słowno-muzycznej, co oznacza, że dzieło w postaci niematerialnej może ucieleśniać się tylko przez odpowiednie zachowanie wykonawcy” (III AUa 1146/15, SA w Gdańsku, 15.12.2015, lex nr 1998965),
    3. pochodzenie od człowieka:
        a) autorem może być tylko osoba fizyczna, a nie instytucjonalna;
        b) autorem nie może być algorytm lub sztuczna inteligencja.

Stan prawny na dzień 23 marca 2021r.

• utwór
• prawo autorskie
• dane
• ochrona