Abstrakt

Podjęcie tematu pamięci odziedziczonej, pamięci zastępczej – co dzieje się z pamięcią, gdy świadków wydarzeń nie ma już wśród nas – jest obecnie szczególnie ważne dla pamięci o wydarzeniach II wojny, w szczególności w odniesieniu do pamięci o Zagładzie. Koncepcja „implantów pamięci”, rozumianych jako „wtórnie i post factum wykreowane: budowle, zapisy, obrazy czy filmy, a także treści wiedzy, które mają uzupełnić braki pamięci, odtworzyć jej domniemaną treść albo wręcz stworzyć w nowej postaci, która zgodna byłaby z aktualną polityką zbiorowości czy aktualnym układem interesów, wartości i celów”, jest ważnym krokiem w kierunku ujęcia istotnych, niewystarczająco dotychczas zbadanych procesów i zjawisk społecznych. Autorka proponuje poszerzenie zakresu tego pojęcia na działania artystyczne oraz przestrzenne interwencje, których podstawowym celem i intencją twórcy jest przywracanie, podtrzymywanie oraz reinterpretacja pamięci o przeszłości. Problem badawczy przedstawiono na przykładzie dzieł sztuki odwołujących się do zatartych śladów przeszłości, obecnych jednak w postaci obiektów lub ich fragmentów o zmienionej funkcji, gdzie nadal istnieją fragmenty formy przywołujące przeszłość (w tym prace Wilczyka i Freino). Przedmiotem dociekań są również projekty czyniące tworzywem działań artystycznych zachowane zabytkowe budynki – jak synagoga w Poznaniu w pracach Jakubowicza oraz Knitza i Hoheisela. Rozważane są konsekwencje takich działań artystycznych dla współczesności i ich etyczne uwarunkowania, a także rola dzieł sztuki jako implantów pamięci społecznej.

Autor (1)