Abstrakt
Autorka w artykule opisuje działalność Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów w Lublinie i drukarstwa lubelskiego w aspekcie przemian społeczno-gospodarczych w I poł. XX w., na podstawie szczegółowej analizy źródeł archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie i innych archiwów państwowych oraz źródeł drukowanych: czasopism branżowych, sprawozdań, regulaminów, prasy codziennej i in., które umożliwiają odtworzenie dziejów organizacji związkowej, chroniącej prawa „pracowników słowa”.
Autor (1)
Cytuj jako
Pełna treść
pobierz publikację
pobrano 65 razy
- Wersja publikacji
- Submitted Version
- Licencja
- otwiera się w nowej karcie
Słowa kluczowe
Informacje szczegółowe
- Kategoria:
- Inna publikacyjna praca zbiorowa (w tym materiały konferencyjne)
- Typ:
- Inna publikacyjna praca zbiorowa (w tym materiały konferencyjne)
- Tytuł wydania:
- Dziedzictwo archiwalne Lublina i Lubelszczyzny. Ludzie, instytucje, dokumentacja. strony 159 - 206
- Rok wydania:
- 2022
- Bibliografia: test
-
- Ibidem, s. 7. otwiera się w nowej karcie
- Według numerów zespołów -opis i zawartość zespołów, zob. Szukaj w Archiwach [dostęp: 27.11.2021]: 403/0 Urząd Wojewódzki Lubelski 1919-1939[1940-1944] <https://www.szukajwarchiwach. gov.pl/zespol/-/zespol/2566>; 410/0 Starostwo Powiatowe Lubelskie [1915-1918]1919-1939 <https://www. szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/2572>; 411/0
- Komisarz Rządu RP na miasto Lublin 1920-1922 <https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/2573>; 412/0 Starostwo Grodzkie Lubelskie [1921-1927]1928-1939 <https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/2574>.
- Il. 3. Wklejka w czasopiśmie "Technik Lubelski" z 1929 r. informująca o opóźnieniach w druku w wyniku strajku zecerów. [Domena publiczna]
- Z J
- Il. 4. Tableau upamiętniające śmierć szesnastu lubelskich drukarzy w okresie II wojny światowej. [Domena publiczna] otwiera się w nowej karcie
- Informacja o zespole APL, 789/0 Wojewódzka Rada Związków Zawodowych w Lublinie 1944- 1980 zob. <https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/3195>, [dostęp: 31.08.2021]. otwiera się w nowej karcie
- APL, 789/0 Wojewódzka Rada Związków Zawodowych w Lublinie 1944-1980, sygn. 359, str. 277. W skład ówczesnego Zarządu Związku Zawodowego wchodzili: Słabczyński Feliks -przewodniczący, Boczek Józef -zastępca przewodniczącego, Sawicki Władysław -sekretarz (późn. wykreślony), Siebielec Tadeusz -skarbnik, Pluch Stanisław -przewodniczący Komisji Kultury, Polakowski Józef, Chęć Henryk, Lipiec Bolesław, Zabłocki Władysław, Skrzypczak H[elena]., Gołębiowski Jan, Rajngruber Eugeniusz, Ma- lewicz Sz[ymon] -członkowie zarządu, Zawisza Władysław, Fodemski [Stefan, uzup. autorki] -zastępcy. Później dopisani: Kończal Tadeusz -sekretarz, Stasiak Jan -zastępca przewodniczącego, Malinowski Zdzisław -sekretarz.
- Zob. m.in. AAN, 3042/0 Komisja Centralna Związków Zawodowych 1944-1949. Opis i zawartość zespołu zob. <https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/163037>, [dostęp: 31.08.2021].
- Do wybuchu II wojny światowej na łamach "Wiadomości Graficznych" nie znajdziemy już żadnej wzmianki o działalności lubelskiej organizacji związkowej zrzeszającej pracowników słowa. Także z informacji zawartych na łamach "Wiadomości…" dowiadujemy się, że po zakończeniu II wojny światowej "w miarę uwalniania naszego kra- ju spod okupacji, powstawać zaczęły już od roku 1944 placówki Związku. Pierwszymi były Lublin i Białystok" 106 . W 1944 r., gdy Lublin był przez pewien czas stolicą Odrodzonej Polski, rodziły się tu, jak przysłowiowe grzyby po deszczu, liczne czasopisma, np.: "Odrodzenie", "Wici", "Wieś", "Promyczek", "Polska Zbrojna", "Rzeczpospolita", "Robotnik", "Gazeta Lubelska", "Sztandar Ludu", "Kamena" i wiele innych. W pierwszych la- tach wyróżniają się 2 zakłady: Drukarnia Państwowa i drukarnia "Czytelnika 107 .
- Od 1945 r. lubelska organizacja związkowa weszła w skład ogólnopolskich, scentralizowanych struktur pod nową nazwą: "Związek Zawodowy Pracow- ników Przemysłu Poligraficznego w Polsce", choć należy podkreślić, że zwią- zek reaktywowany został pod "przedwojenną" nazwą Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów R. P. -Okręg Lublin 108 . Znamienny jest fakt, że lubelscy drukarze, mimo dotkliwych strat wojen- nych i pomimo niezbyt udanych prób organizacyjnych z okresu przedwojen- nego, z dużą werwą przystąpili do odtworzenia struktur przy wsparciu Rady Związku Zawodowego. Pierwsze zebranie organizacyjne lubelskich druka- rzy odbyło się już 3 VIII 1944 r. Bez wątpienia tym działaniom sprzyjał fakt, że to w Lublinie powstawały zalążki państwowości polskiej po wyzwoleniu. Nie bez znaczenia jest też fakt, że to drukarze, mieszkańcy ziemi lubelskiej, 106 Ibidem, nr 1, 1946.
- R. Rosiak, Czterysta lat drukarstwa lubelskiego, "Kalendarz Lubelski", s. 4, zob. Ośrodek "Bra- ma Grodzka -Teatr NN", Biblioteka Multimedialna: <https://www.biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/publica- tion/9348/edition/9227>, [dostęp: 11.11.2021].
- Świadczy o tym wydane drukiem Sprawozdanie Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów R. P. Okręg Lublin za czas od dnia 1 października 1944 r. do dnia 31 grudnia 1945 r., Lublin 1946. W tekście zawartego tam ogłoszenia informacyjnego mowa już o Walnym Zgromadzeniu Członków Związku Zawodowego Przemysłu Poligraficznego Okręg Lublin, wyznaczonym na dzień 3 III 1946 r.
- Jako miejsce druku obwieszczenia podano Chełm. Szerzej o historii Manifestu lipcowego zob.
- T. Żenczykowski, Polska lubelska, Warszawa 1990. 110 "Wiadomości Graficzne", nr 1, 1946.
- Sekcja liczyła 10 członków, a w skład zarządu weszli: Wiktor Kulesza, Józef Boczek oraz Henryk Chęć. otwiera się w nowej karcie
- Zagadnienie wyposażenia lubelskich drukarni w park maszynowy na przestrzeni lat omawia czę- ściowo T. Pietrasiewicz, Przewodnik po historii słowa drukowanego w Lublinie. Lublin 2014, ss. 592. Zob. też Izba Drukarstwa -historia: <https://teatrnn.pl/domslow/historia-izby-drukarstwa/> lub Izba Dru- karstwa w Lublinie (2008): <https://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/izba-drukarstwa-w-lublinie-2008/>, [dostęp: 20.11.2021].
- 113 "Wiadomości Graficzne", nr 12, 1946. otwiera się w nowej karcie
- S[portowy] "Drukarz" jako jedenasty klub związkowy drukarzy w Polsce 114 . Drukarze-piłkarze organizowali mecze piłki nożnej z drużynami spor- towymi innych organizacji zawodowych. Optymistycznie opisano sukcesy i porażki w jednej z notatek zamieszczonych na łamach "Wiadomości…" Powołany przed kilku miesiącami do życia ZKS "Drukarz" na terenie Okręgu Lu- blin rozwija się pomyślnie, przez systematyczne treningi. Trener Klubu kol. Rud- nicki Stanisław, jeden z czołowych graczy "Lublinianki", członek naszego Związ- ku, wkłada dużo inicjatywy, ażeby Klub postawić na poziomie. Mimo krótkiego istnienia, klub nasz rozegrał dwa mecze towarzyskie na prowincji i dwa o mistrzo- stwo klasy "C" na terenie Lublina, ulegając silniejszym drużynom. Dużą trudność w rozwoju Klubu napotykamy z powodu nieprzychylnego ustosunkowywania się klubów posiadających boiska o udzielanie ich do rozgrywek mistrzowskich 115 .
- Tego typu działania, które z perspektywy czasu możemy uznać za "wymu- szone" i czysto propagandowe, musiały wywrzeć jednak istotny wpływ na poziom zintegrowania pracowników, członków związku, co też z pewnością przekładało się na pozytywną formę współpracy, wymianę informacji pomię- dzy pracownikami różnych zakładów pracy, etc. Warto zaznaczyć, że równie znaczące jak "lubelskie źródła", rozumiane jako materiały archiwalne tu wytworzone i tu dostępne, mogą być zasoby innych archiwów państwowych, w których przechowywane są dokumenty dotyczące struktur związkowych działających w innych miastach i regio- nach lub te o charakterze ogólnopolskim -centralnym. Z racji ich ogólnego charakteru można z powodzeniem "nałożyć" je na obraz lubelskiego środo- wiska zawodowego drukarzy. Mowa tutaj m. in. o cytowanym na wstępie dokumencie pt. "Statut Pol- skiego Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów na Rzecz- pospolitą Polską". Jego projekt oraz dokument obowiązujący, zatwierdzony 114 Ibidem, nr 12, 1947.
- Ibidem, nr 6/7, 1948. Drużyna piłkarska została także uwieczniona na fotografii w kolejnym nu- merze "Wiadomości…" z adnotacją o wynikach sportowych zmagań: "Drugi mecz towarzyski rozegrany został w dniu 29 sierpnia br. pomiędzy ZKS "Drukarz" i KS "Monopol" z Lublina. Mecz wygrała drużyna KS "Monopol" w stosunku 5:2. Rewanżowe spotkanie w dniu 5 września przyniosło zdecydowane zwy- cięstwo naszej drużynie. Mecz zakończył się wynikiem 7:2 (ibidem, nr 9, 1948).
- houses/shops, and printers, and examines the printed sources: periodicals of the trade, reports, regulations, as well as Lublin's daily press. Keywords: Trade Union of Printers and Related Professions in Lublin, printing profession, trade unions, printers, typographers, printing in- dustry, Lublin Bibliografia Źródła rękopiśmienne Archiwum Państwowe w Lublinie: Akta miasta Lublina 1317-1950[1951-1965]. otwiera się w nowej karcie
- C. i K. Komenda Powiatowa w Lublinie 1914-1918[1919]. otwiera się w nowej karcie
- Ekspozytura Policji Państwowej w Lublinie [1921-1923]1924-1926.
- Inspektor Pracy V Okręgu w Lublinie 1944-1950.
- Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Lublinie [1918]1919-1939. otwiera się w nowej karcie
- Komenda Wojewódzka Policji Państwowej w Lublinie [1918]1919-1939. otwiera się w nowej karcie
- Komisarz Rządu RP na m. Lublin 1920-1922.
- Okręgowy Urząd Policji Politycznej w Lublinie [1919-1923]1924-1926[1927].
- Sąd Pracy w Lublinie 1930-1939[-1946].
- Starostwo Grodzkie Lubelskie [1921-1927]1928-1939.
- Starostwo Powiatowe Lubelskie [1915-1918]1919-1939.
- Urząd Gubernialny Lubelski do Spraw Stowarzyszeń 1906-1915. otwiera się w nowej karcie
- Urząd Wojewódzki Lubelski 1919-1939[1940-1944].
- Wojewódzka Rada Związków Zawodowych w Lublinie 1944-1980. otwiera się w nowej karcie
- Archiwum Państwowe w Poznaniu: Polskie partie polityczne, organizacje, stowarzyszenia i związki 1848-1963.
- Archiwum Państwowe w Szczecinie: Spuścizna Zofii (1907-1997) i Stanisława Kuglinów (1907-1983) 1928-1997. Źródła drukowane Cennik drukarski ustalony na zasadzie Układu Zbiorowego Pracy z dnia 30 września 1938 r. posiadający moc powszechnie obowiązującą dla wszystkich zakładów graficznych na ob- szarze miasta Krakowa, Kraków 1939.
- Sprawozdanie Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów R. P. Okręg Lublin za czas od dnia 1 października 1944 r. do dnia 31 grudnia 1945 r., Lublin 1946.
- Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego Okręg Lublin za rok 1946, Lublin 1947. otwiera się w nowej karcie
- Sprawozdanie Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego Okręg Lublin za rok 1947, Lublin 1948. otwiera się w nowej karcie
- Statut i regulamin Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów w Polsce, War- szawa 1929. otwiera się w nowej karcie
- Statut i Regulamin [Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów w Polsce], War- szawa 1933.
- Statut i regulamin Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego, Kraków 1945. Statut i regulamin Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Poligraficznego, Kraków 1948. otwiera się w nowej karcie
- Statut i regulaminy według uchwał Zjazdu Delegatów w Poznaniu w dn. 8 i 9 1930, Warszawa 1930. Wydawnictwa ciągłe Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 15 z 1919 r., poz. 209. otwiera się w nowej karcie
- Dziennik Praw Państwa Polskiego, nr 17 z 1918, poz. 42.
- Dziennik Urzędowy Województwa Lubelskiego, nr 6, 1932, poz. 32. "Głos Lubelski", roczniki za 1919, 1929 oraz 1935 r. "Technik Lubelski", nr 8, 1929. "Wiadomości Graficzne", roczniki za lata: 1923-1939, 1946-1948. "Ziemia Lubelska", roczniki za lata: 1919, 1929. Opracowania Galicki R., Reprezentatywność związków zawodowych w prawie polskim, Białystok 2013. Rozprawa doktorska.
- Gdula P., Drukarstwo lubelskie, "Annales UMCS", Sectio F, Vol. VIII, t. 2, s. 139-112.
- Malański J., Pracownicze związki zawodowe w Polsce, Warszawa 1934. otwiera się w nowej karcie
- Masewicz W., Położenie prawne związków zawodowych w Polsce w latach 1919-1939, War- szawa 1972.
- Mizera T., Rola związków zawodowych w przeobrażeniach społeczno-gospodarczych Lubel- szczyzny w latach 1944-1970, [w:] Dzieje Lublina i Lubelszczyzny, t. II, Warszawa 1979, s. 113-132.
- Pietrasiewicz T., Przewodnik po historii słowa drukowanego w Lublinie, Lublin 2014. Piętnaście lat Związku Zaw[odowego].
- Drukarzy i Pokr[ewnych].
- Zaw[odów] w Polsce -Od- dział Bydgoszcz 1920-1935, Bydgoszcz 1935.
- Rosiak R., Za cenę życia. W 15 rocznicę tragicznej walki lubelskich drukarzy, "Kamena", nr 6, 1959, s. 4.
- Szyndler B., Studia z dziejów drukarstwa w Lublinie w XIX i XX w., Lublin 1988.
- Święcicki M., Instytucje polskiego prawa pracy w latach 1918-1939, Warszawa 1960. otwiera się w nowej karcie
- Zackiewicz G., Ruch związkowy w Polsce 1918-1939, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ja- giellońskiego", Prace Historyczne, z. 4, 2020, s. 855-867. otwiera się w nowej karcie
- Żenczykowski T., Polska lubelska, Warszawa 1990.
- Weryfikacja:
- Brak weryfikacji
wyświetlono 63 razy