Search
Filters
total: 1144
filtered: 674
-
Catalog
- Publications 674 available results
- Journals 9 available results
- Conferences 1 available results
- People 34 available results
- Inventions 10 available results
- Projects 2 available results
- Laboratories 1 available results
- Research Teams 3 available results
- e-Learning Courses 127 available results
- Events 7 available results
- Open Research Data 276 available results
Chosen catalog filters
Search results for: SIŁOWNIE PAROWE
-
Turbiny parowe i gazowe
PublicationArtykuł opisuje turbiny parowe i gazowe. Autorka przedstawia chronologię wynalezienia turbin ich zasadę działania i najważniejsze zastosowania. W pracy przedstawione zostały różnice między turbinami parowymi i gazowymi i wynikające z tego wady i zalety obu rozwiązań.
-
Przykładowy obieg siłowni parowej na czynnik organiczny
PublicationNa tle obiegu Carnota przedstawiono bliżej obieg Clausiusa-Rankine'a dla konwencjonalnej siłowni parowej na organiczny czynnik niskowrzący. Jako ilustrację obiegu na czynnik organiczny przedstawiono koncepcję elektrowni geotermalnej pracującej w określonych warunkach geologicznych. Dla arbitralnie przyjętych parametrów wody termalnej dokonano analizy termodynamicznej porównawczego obiegu Clausiusa-Rankine'a dla siłowni parowej...
-
Modelowanie neuronowe regeneracyjnego wymiennika ciepła siłowni turbo parowej
PublicationWystąpienie ma na celu pokazać możliwości wykorzystania sztucznych sieci neuronowych do odtworzenia pracy wymienników regeneracyjnych elektrowni kondensacyjnej. Model pracy wymienników w zmiennych warunkach ruchu siłowi turbo parowej znajduje zastosowanie w badaniach diagnostycznych zarówno samych wymienników jak i całego systemu elektrowni.
-
Analiza energetyczna siłowni gazowo-parowej z wysokociśnieniowym kotlem fluidalnym.
PublicationPrzeprowadzono analizę siłowni gazowo-parowej, w której jako sprzę-żenie cieplne obiegu gazowego z parowym zastosowano wysokociśnieniowy kocioł fluidalny, będący jednocześnie komorą spalania dla obiegu turbiny gazowej. W celu podniesienia efektywności energetycznej układu zastosowano dodatkową komorę spalania paliwa gazowego, dla którego utleniaczem są wysokociśnieniowe spaliny opuszczające kocioł fluidalny. Dla rozpatrywanego...
-
Kombinowana siłownia okrętowa z silnikiem tłokowym wolnoobrotowym z turbiną mocy i turbiną parową
PublicationPrzedstawiono koncepcję układu kombinowanego, algorytm i obliczenia poszczególnych podukładów: turbodoładowania, turbiny mocy i obiegu turbiny parowej. Przedstawiono założenia i przyjęte ograniczenia do obliczeń, jak również niektóre parametry układu skonfrontowano z badaniami eksperymentalnymi dostępnymi w literaturze. Optymalizację energetyczną całej kombinowanej siłowni okrętowej przeprowadzono tylko z punktu termodynamicznego....
-
Propozycja wprowadzenia układu kogeneracyjnego opartego na siłowni parowej zasilanej węglem kamiennym zamiast stosowania gospodarki skojarzonej
PublicationPrzedstawiono propozycję zastąpienia obecnego układu technologicznego opartego na pracy kotłów parowych i wodnych zasilanym ciekłym gazem oraz wspieranym energią elektryczną zakupywaną z krajowego systemu elektroenergetycznego, przez wprowadzenie skojarzonej gospodarki cieplno-elektrycznej opartej na pracy siłowni parowej zasilanej węglem kamiennym. Dla zaproponowanej elektrociepłowni oszacowano podstawowe parametry głównych urządzeń...
-
Współpraca bloku gazowo parowego z obiegiem ORC
PublicationW pracy rozważa się możliwość wykorzystania bloku gazowo - parowego z turbiną parową oraz układem ORC w elektrociepłowni celem poprawy jej sprawności ogólnej. W zamierzeniu strumień ciepła odbierany ze spalin wylotowych turbiny gazowej będzie przekazywany w wymienniku ciepła typu gaz - ciecz do siłowni parowej.Jest to rozwiązanie standardowe wykorzystywane w nowoczesnych instalacjach energetycznych. Następnie obieg ORC z etanolem...
-
Projektowanie bezpieczeństwa siłowni okrętowej. XXIV Międzynarodowe Sympozjum Siłowni Okrętowych 2003.
PublicationBezpieczeństwo siłowni okrętowej można projektować w oparciu o przepisy klasyfikacyjne lub metodą probabilistycznej oceny poziomu ryzyka, które ocenia się w oparciu o właściwe kryteria. Referat dotyczy tego drugiego podejścia.
-
Analiza nowoczesnych siłowni jądrowych
PublicationW pracy analizowano obiegi termodynamiczne siłowni wykorzystujących reaktory jądrowe IV generacji. Obliczano sprawność obiegów siłowni jądrowych z nowoczesnymi reaktorami, a wyniki obliczeń porównano z tradycyjnym układem obecnie stosowanym typu PWR. Każdy z badanych układów optymalizowano ze względu na maksymalną sprawność dla zadanych parametrów początkowych. Układ nadkrytyczny wodny SCWR okazał się najkorzystniejszy ze względów...
-
Optymalizacja parametrów pracy siłowni osiągającej zaawansowane super ultrandkrytyczne parametry pary świeżej oraz modyfikacje obiegu parowego pozwalające zwiększyć jego sprawność
PublicationW niniejszym artykule przedstawiono metody optymalizacji parametrów siłowni osiągającej zaawansowane super ultranadkrytyczne parametry pary. Stworzono modele obliczeniowe trzech nadkrytycznych obiegów parowych: z pojedynczym przegrzewam międzystopniowym, z podwójnym przegrzewem międzystopniowym oraz „Master Cycle". Zaprezentowano wpływ dodatkowego przegrzewu międzystopniowego i konfiguracji Master Cyde na sprawność obiegu parowego....
-
Modelowanie bezpieczeństwa środowiskowego siłowni statku
PublicationCelem naukowym rozprawy doktorskiej było opracowanie probabilistycznych modeli niezawodności i ryzyka środowiskowego siłowni podstawowego statku towarowego o nępedzie realizowanym przez silnik lub silniki spalinowe tłokowe. Modele te służą do analiz projektowych odpowiednich systemów, określania wymagań natury niezawodnościowej względem tych systemów z uwzględnieniem czynnika ludzkiego oraz umożliwiają holistyczną ocenę bezpieczeństwa...
-
Analiza siłowni nadkrytycznych oraz ultranadkrytycznych
PublicationNiniejszy artykuł zawiera przegląd istniejących rozwiązań siłowni nadkrytycznych oraz ultra nadkrytycznych. Przedstawiono historię rozwoju bloków na parametry nadkrytyczne. Obecny stan technologii został zaprezentowany – są to następujące parametry pary świeżej: 650°C oraz 330 bar. W Polsce istnieje 8 bloków pracujących na parametry nadkrytyczne. Ich parametry pracy zostały przedstawione w tekście. Z kolei elektrownią parową posiadającą...
-
Cogenerative micro power plants - a new direction for development of power engineering?
PublicationW pracy przedstawiono rozważania dotyczące perspektywy mikrosiłowni domowych w gospodarce rozproszonej. Przedstawiono oryginalne kryterium doboru czynnika roboczego w mikrosiłowni oraz przedstawiono sprawności cieplne i egzergetyczne obiegów Clausiusa-Rankina realizujących pracę mikrosiłowni.
-
Marine turbines: cogeneration and combined propulsion systems.
PublicationOmówiono główne aspekty kombinowanych siłowni okrętowych, zwracając szczególną uwagę na układy parowo-gazowe oraz skojarzone wytwarzanie pracy mechanicznej i ciepła. Przedstawiono perspektywy rozwoju tego napędu
-
Suszenie drewna mieszaniną parowo-gazową
PublicationW pracy przedstawiono wyniki badań suszenia tarcicy liściastej mieszaniną parowo-gazową w podwyższonej temperaturze. Proces suszenia trwał krócej w porównaniu z suszeniem tradycyjnym a drewno na końcu procesu miało wilgotność ok. 8 %.
-
Niezawodność siłowni biogazowych z silnikami spalinowymi
PublicationW artykule przedstawiono problematykę określania ryzyka i niezawodności siłowni kogeneracyjnych z tłokowymi silnikami spalinowymi zasilanymi biogazem. Opisano podstawową teorię, metody i zastosowanie oceny niezawodności i ryzyka w obiektach przemysłowych. Zaprezentowano przykładowy zbiór danych statystycznych dla silników spalinowych oraz zaproponowano stworzenie bazy danych niezawodnościowych dla silników zasilanych biogazem.
-
Zagadnienie odnowy urządzeń siłowni okrętowej z uwzględnieniem ich stanu technicznego. XXIV Międzynarodowe Sympozjum Siłowni Okrętowych 2003.
PublicationOmówiono zagadnienie odnowy urządzeń siłowni okrętowej, zwrócono uwagę na potrzebę identyfikacji stanu technicznego tych urządzeń. Przedstawiono metodę prognozowania stanu technicznego urządzenia, opartą na badaniach inspekcyjnych oraz zawarto elementy teorii odnowy.
-
Rozproszone, skojarzone układy gazowo-parowe w krajowej energetyce i ciepłownictwie
PublicationPrzedstawiono i scharakteryzowano ostatnio zrealizowane w krajowej energetyce wybrane przykłady układów gazowo-parowych realizujących skojarzoną gospodarkę cieplno-elektryczną.
-
Rozproszone, skojarzone układy gazowo-parowe w krajowej energetyce i ciepłownictwie
PublicationScharakteryzowano układy technologiczne kilku wybranych elektrociepłowni zasilanych różnorodnym paliwem gazowym.
-
Analiza projektowa hybrydowej siłowni kogeneracyjnej wykorzystującej biogaz
PublicationW niniejszej pracy zawarto podstawowe wiadomości związane z biogazem, jego źródłami pozyskiwania i możliwościami wykorzystywania. Przeprowadzono analizę projektową układu hybrydowego pod kątem korzyści energetycznych wynikających z wykorzystania tego rodzaju instalacji do utylizacji biogazu rolniczego pozyskiwanego z przykładowego gospodarstwa rolniczego oraz wstępnie zaprojektowano układ przepływowy mikroturbiny gazowej. Celem...
-
Koncepcja wartościowania działania urządzeń energetycznych siłowni okrętowych
PublicationPrzedstawiono propozycję wartościowania (ilościowego określenia) działania dowolnego urządzenia siłowni okrętowych, w którym zachodzą oddziaływania energetyczne w określonym czasie. Działanie to rozumiane jest jako przekazywanie energii w ustalonym czasie, w którym zachodzi przetwarzanie lub przenoszenie energii w formie pracy bądź ciepła. Zaproponowana ilościowa interpretacja działania urządzeń energetycznych, jest podobna do...
-
Neuronowa implementacja markowskiego modelu niezawodnościowego siłowni okrętowej.
PublicationW artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących weryfikacji hipotezy zakładającej celowość implementacji markowskiego modelu niezawodnościowego siłowni okrętowej z wykorzystaniem sztucznych sieci neuronowych.Badania przeprowadzono z wykorzystaniem metod symulacyjnych.
-
Analiza wyboru czynnika niskotemperaturowego do siłowni Kogeneracji
PublicationW niniejszej pracy analizie numerycznej poddano obieg ORC, działający z wykorzystaniem grupy czynników niskowrzących suchych oraz mokrych. Rozważono dwie konfiguracje układu. Obieg z regeneracją ciepła dla czynników suchych: fc72, hfe7100, R134a, R227ea, R245fa, R423a, R600a oraz obieg bez regeneracji ciepła dla czynników mokrych R11, R12, R134a, R718. Obliczenia dokonane zostały przy założeniu wymaganej mocy cieplnej Q=50 kW,...
-
Modelowanie neuronowe regeneracyjnego wymiennika ciepła siłowni turboparowej
PublicationArtykuł przedstawia możliwości wykorzystania sztucznych sieci neuronowych (SSN) w celu odtworzenia pracy wymienników regeneracyjnych elektrowni kondensacyjnej. Stworzony model pracy wymienników w zmiennych warunkach ruchu znajduje zastosowanie w badaniach diagnostycznych owych urządzeń jak i całego systemu elektrowni. Referat zawiera wprowadzenie do tematyki sztucznych sieci neuronowych, opis sztucznej sieci neuronowej (SSN) wykorzystanej...
-
Redundancja jako sposób zwiększenia niezawodności siłowni okrętowych
PublicationJednym z istotnych sposobów zapewnienia wysokiego poziomu niezawodności siłowni okrętowych jest zaprojektowanie redundancji jego elementów strukturalnych, np.: nadmiarowości strukturalnej systemów generowania energii, układów napędowych itp. W niniejszym artykule omówiono zagadnienia związane z nadmiarem, jako sposobem zwiększenia niezawodności systemów generowania energii i napędu statku. W szczególności zaś zostały zaprezentowane...
-
Neuronowa implementacja markowskiego modelu niezawodnościowego siłowni okrętowej
PublicationW artykule przedstawiono podsumowanie pierwszego etapu badań dotyczących możliwości i celowości implementacji markowskiego modelu niezawodnościowego siłowni okrętowej za pomocą sztucznych sieci neuronowych.Zaprezentowano wyniki symulacyjnego eksperymentu eksploatacyjnego, które posłużyły do pozytywnej weryfikacji przedstawionej w pracy hipotezy o istniejących w tym zakresie możliwościach.
-
Ocena przyczyn uszkodzenia korpusu turbiny parowej
PublicationW artykule przedstawiono wyniki badań materiałowych korpusu turbiny parowej ze staliwa L20HM po długotrwałej eksploatacji.
-
Oddziaływanie środowiska morskiego na fundamenty palowe.
PublicationPrzedstawiono czynniki środowiskowe (morskie) oddziaływujące na fundamenty głębokie, głównie na pale drewniane, stalowe oraz betonowe i żelbetowe. Scharakteryzowano różne rodzaje korozji na konstrukcje morskie.
-
Nowości portowe
PublicationPrzegląd zmian zachodzących w portach. Rozwój, stagnacja, konieczność powiązania z infrastrukturą drogową.
-
Ocena działania siłowni okrętowej w aspekcie energetyczno - czasowym
PublicationW referacie przedstawione zostało rozwinięcie metody oceny działania siłowni okrętowej w kontekście jej podstawowego zadania, czyli zapewnienia zdolności do ruchu jednostki pływającej, w aspekcie energetyczno - czasowym. Zaprezentowane zostało ogólne podejście do oceny realizacji zadania transportowego (oceny działania siłowni okrętowej) w takim ujęciu, gdzie możliwe jest jednoczesne uwzględnienie wykonywania określonej pracy (podejście...
-
Niektóre aspekty kształtowania niezawodności eksploatacyjnej urządzeń siłowni okrętowych
PublicationPraca dotyczy kształtowanie niezawodności urządzeń siłowni okrętowych podczas eksploatacji. Przedstawiono strukturę działań przy kształtowaniu niezawodności tych urządzeń oraz wpływ realizacji ich obsług profilaktycznych na niezawodność i bezpieczeństwo pracy. Wskazano możliwość przekształcenia rozkładów intensywności zużywania elementów urządzeń na rozkłady czasu ich poprawnego działania do osiągnięcia stanu granicznego w celu...
-
Fundamenty palowe. Badania i zastosowanie. - Tom 2
PublicationStosowanie nowoczesnych rozwiązań zgodnie z EC7 wymaga wzmożonej kontroli w całym procesie produkcji, wykonania i eksploatacji Stosowanie nowoczesnych rozwiązań zgodnie z Eurokodem 7 wymaga wzmożonej kontroli w całym procesie produkcji, wykonania, odbioru i eksploatacji fundamentów palowych. Istotne znaczenie mają warunki geologiczne, hydrogeologiczne i geotechniczne jako podłoże do posadowienia budowli. W tomie drugim przedstawiono: ·...
-
Wody opadowe 2016
PublicationCharakterystyczne problemy wód opadowych które wystąpiły w 2016 r. Omówiono przewidywane kierunki zmian w polskim systemie prawnym wraz z wynikającymi stąd zagrożeniami. Specyficzne problemy zbiornika retencyjnego. Platforma retencja pl, informacja o przygotowaniu polskiego atlasu elektronicznego wód opadowych PANDA. Podstawowe informacje dotyczące opadu gdańskiego z lipca 2016.
-
Sanitariuszki, morowe panny...
PublicationArtykuł wspomnieniowy, napisany z okacji 60-lecia Wydziału Inżynierii Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej.
-
Nierównowagowe przemiany fazowe
PublicationWoda jest substancją, która występuje najczęściej w naturze i może przyjmować różne stany skupienia. Przemiany fazowe zachodzące w wodzie są przedmiotem naszego codziennego doświadczania. Mogą one zachodzić spontanicznie, lub także mogą być one inicjowane przez człowieka w różnego rodzaju maszynach i urządzeniach. Do najbardziej ciekawych przemian, które zachodzą w tym płynie są kondensacja i flashing. Oba te zjawiska mogą być...
-
Komparacja układów kombinowanych turbina gazowa - turbina parowa oraz silnik o zapłonie samoczynnym - turbina parowa w pływających elektrowniach morskich
PublicationPrzedstawiono porównania układów kombinowanych w pływających elektrowniach morskich. Do rozważań przyjęto układ kombinowany turbina gazowa - turbina parowa i porównano go z układem kombinowanych silnik o zapłonie samoczynnym (Marine Diesel Engine). Porównano uzyskane dodatkowe moce, sprawności z wykorzystaniem ciepłą zawartego w spalinach wylotowych z silnika tłokowego lub turbiny gazowej. Przyjęto kilka typów turbin gazowych oraz...
-
Siłownia geotermalna na czynnik organiczny jako przykład obiegu ORC
PublicationNa tle obiegu Carnota przedstawiono bliżej obieg porównawczy Clausiusa-Rankine'a siłowni parowej. Jako ilustrację obiegu siłowni parowej przedstawiono koncepcję elektrowni geotermalnej pracującej w określonych warunkach geologicznych. Dla arbitralnie pryjętych parametrów wody termalnej dokonano analizy termodynamicznej obiegu C-R dla siłowni parowej z izobutanem w charakterze czynnika roboczego. Analiza wykazała optymalne parametry...
-
Uniwersalne stanowisko do badania elementów siłowni wiatrowych - rozważania koncepcyjne
PublicationW artykule przedstawiono koncepcje rozwiązań konstrukcyjnych stanowiska służącego do badania elementów i systemów mechanicznych wykorzystywanych w siłowniach wiatrowych. Autorzy postawili sobie zadanie uzyskania uniwersalności stanowiska pod względem możliwości konfigurowania układów pomiarowych przy jednoczesnym zachowaniu wystarczającej sztywności całego zestawu w zakresie badanych parametrów. Dwuelementowa rama nośna stanowiska...
-
Uniwersalne stanowisko do badania elementów siłowni wiatrowych - rozważania koncepcyjne
PublicationW artykule przedstawiono koncepcje rozwiązań konstrukcyjnych stanowiska służącego do badania elementów i systemów mechanicznych wykorzystywanych w siłowniach wiatrowych. Autorzy postawili sobie zadanie uzyskania uniwersalności stanowiska pod względem możliwości konfigurowania układów pomiarowych przy jednoczesnym zachowaniu wystarczającej sztywności całego zestawu w zakresie badanych parametrów. Dwuelementowa rama nośna stanowiska...
-
Wspomaganie projektowania automatyki siłowni statku przy zastosowaniu metody CBR.
PublicationW referacie zaprezentowano metodologię CBR (wnioskowania na podstawie przypadków), zastosowano w systemie ekspertowym wspomagania projektowania automatyki okrętowej na podstawie informacji o statkach zbudowanych oraz modelu dziedzinowego.
-
Fundamenty palowe : Technologie i obliczenia.T. 1. - K. Gwizdała.
PublicationCzęść I 2-tomowego, nowoczesnego i kompleksowego podręcznika poświęconego fundamentom palowym. Stosowane do posadowienia obiektów budowlanych pale są podłużnymi elementami konstrukcji wykonanymiz różnych materiałów (drewna, betonu, żelbetu, cementogruntu), przekazującymi obciążenia na głębsze warstwy podłoża gruntowego.W tomie 1 przedstawiono:- ogólną charakterystykę fundamentów palowych,- wykonywanie pali według różnych technologii,-...
-
Pale i fundamenty palowe, projektowanie i realizacja wzmocnień
PublicationPrzedstawiono metody wzmacniania pali pojedynczych i fundamentów palowych stosowane w Europie i na świecie. Omówiono kilkanaście przykładów realizacji wzmocnień podstaw pali, pobocznicy pali oraz całych fundamentów palowych ze szczególnym podkreśleniem metody iniekcji pod podstawy pali opracowanej w Katedrze Geotechniki Politechniki Gdańskiej.
-
Gospodarka skojarzona oparta na pracy klasycznej kotłowni parowej
PublicationPrzedstawiono propozycję wprowadzenie skojarzonej gospodarki cieplno-elektrycznej, opartej na pracy klasycznej siłowni parowej zasilanej węglem kamiennym zastępującego gospodarkę rozdzieloną opartą na pracykotłów parowych i wodnych zasilanych ciekłym paliwem gazowym.
-
Wyznaczenie maksymalnej sprawności obiegu zeroemisyjnej turbiny gazowo-parowej
PublicationW pracy omówiono koncepcję zeroemisyjnej turbiny gazowo-parowej z zastosowaniem oksyspalania
-
Analiza obiegów kombinowanych gazowo-parowych na czynniki niskotemperaturowe
PublicationW pracy wykonano analizę obiegów kombinowanych parowo-gazowych z kotłem utylizacyjnym bez dopalania bazujących w układzie parowym na czynnikach niskotemperaturowych. Analizowano obiegi z czynnikami najczęściej stosowanymi w układach ORC (ang. Organic Rankine Cycle) oraz z czynnikami planowanymi do zastosowania w przyszłości. Wyniki porównano z klasycznym układem kombinowanym z kotłem utylizacyjnym gazowo-parowym, w którym czynnikiem...
-
Umowność ustaleń a wody opadowe
PublicationRealizacja wszelkich obiektów inżynierskich wiąże się nieodłącznie z przyjmowaniem szeregu różnorodnych założeń, charakteryzujących się większym bądź mniejszym stopniem umowności.Stosowanie umownych procedur, szacowanie wartości współczynników, przyjmowanie "odgórnych" wytycznych itp. jest zatem ogólnie przyjętym i - w przeważającej większości przypadków - niebudzącym wątpliwości procederem. Wydaje się jednak, że w przypadku planowania...
-
O nowej normie palowej.
PublicationPrzedstawiono kierunek i zakres podstawowych zmian i uzupełnień jakie powinny być dokonane w obowiązującej normie palowej.
-
Zniszczenia pożarowe dachu stromego
PublicationW artykule przedstawiono opis uszkodzeń budynku będących następstwem pożaru, który powstał w poziomie poddasza. W pracy poddano analizie wpływ pożaru oraz akcji gaśniczej na stan techniczny elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych. zaproponowano koncepcje prac mających na celu usunięcie występujących uszkodzeń
-
Analiza różnych konfiguracji siłowni w aspekcie ekonomicznym i ekologicznym oraz technicznym dla szybkiej jednostki patrolowej. Część I. Założenia projektowe oraz możliwe konfiguracje siłowni
PublicationPrzedstawiono analizę możliwych do zastosowania na jednostce patrolowo-inspekcyjnej konfiguracji napędu. Porównano napędy stosowane na tego typu jednostkach pod kątem parametrów technicznych, ekonomicznych i ekologicznych. Analizie tej poddano układy napędowe z silnikami Diesla, turbinami gazowymi oraz układy kombinowane (silnik Diesla i/lub turbina gazowa/silnik Diesla).
-
ANALIZA TECHNICZNO-ENERGETYCZNA PREFEROWANYCH OBIEGÓW TERMODYNAMICZNYCH MOBILNYCH WYSOKOTEMPERATUROWYCH SIŁOWNI JĄDROWYCH
PublicationArtykuł przedstawia analizę techniczno-energetyczną moŜliwości współpracy preferowanych obiegów turbin cieplnych duŜych mocy z wysokotemperaturowym reaktorem jądrowym chłodzonym helem w zastosowaniach mobilnych. Reaktory jądrowe wysokotemperaturowe (HTR) stwarzają moŜliwość podnoszenia parametrów obiegów parowych do poziomu bloków nadkrytycznych, jak równieŜ zastosowania obiegu Joule’a-Braytona w energetyce jądrowej. W miarę zaostrzania norm...