Search
Filters
total: 3426
-
Catalog
- Publications 2221 available results
- Journals 9 available results
- People 104 available results
- Inventions 5 available results
- Projects 15 available results
- Laboratories 7 available results
- Research Teams 25 available results
- Research Equipment 1 available results
- e-Learning Courses 955 available results
- Events 50 available results
- Open Research Data 34 available results
displaying 1000 best results Help
Search results for: SYSTEMY ZWIĄZANE Z BEZPIECZEŃSTWEM
-
Zespół Katedry Automatyki
Research TeamsMikroprocesorowe urządzenia pomiarowo-rejestrujące i systemy monitorowania wykorzystujące technologie sieciowe, systemy sterowania urządzeniami i procesami technologicznymi. Systemy sterowania w obiektach energetyki odnawialnej, skupionych i rozproszonych. Modelowanie i symulacja obiektów dynamicznych, procesów oraz systemów sterowania i kontroli; projektowanie interfejsów operatorskich. Systemy elektroenergetyczne i automatyki...
-
Katedra Automatyki i Energetyki
Research TeamsMikroprocesorowe urządzenia pomiarowo-rejestrujące i systemy monitorowania wykorzystujące technologie sieciowe, systemy sterowania urządzeniami i procesami technologicznymi. Systemy sterowania w obiektach energetyki odnawialnej, skupionych i rozproszonych. Modelowanie i symulacja obiektów dynamicznych, procesów oraz systemów sterowania i kontroli; projektowanie interfejsów operatorskich. Systemy elektroenergetyczne i automatyki...
-
Katedra Zarządzania Jakością i Towaroznawstwa
Research TeamsZakład Towaroznawstwa * analiza etykiet i projekty nowych opakowań wybranych produktów spożywczych, * badania nad sensorami smaku, * analiza jakości produktów spożywczych, * wybrane zagadnienia z ekologii i ochrony środowiska naturalnego w aspekcie integracji z Unią Europejską. Zakład Zarządzania Jakością * zarządzanie jakością, TQM; * systemy zarządzania jakością, środowiskiem, BHP oraz bezpieczeństwem informacji; * systemy...
-
Weryfikacja poziomu nienaruszalności funkcji związanych z bezpieczeństwem
PublicationFunkcje związane z bezpieczeństwem są realizowane przez systemy sterowania i zabezpieczeń zawierające elementy elektryczne, elektroniczne i programowalne elektroniczne (E/E/PE). Systemy te należą do środków pozwalających na zmniejszenie ryzyka pochodzącego od instalacji technicznej i procesu. Właściwe zaprojektowanie systemu E/E/PE realizującego funkcje związane z bezpieczeństwem jest problematyczne. Zagadnienia weryfikacji poziomów...
-
Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy według PN-N-18001:2004 na przykładzie stoczni jachtowej w Gdańsku
PublicationW artykule opisano model zarządzania bezpieczeństwem pracy w stoczni jachtowej, który został opracowany na potrzeby skuteczniejszego zarządzania bezpieczeństwem pracy w stoczni na podstawie Polskiej Normy PN-N-18001: „Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wymagania".
-
WPŁYW POZIOMU OCHRONY INFORMACJI NA WYMAGANIA NIENARUSZALNOŚCI BEZPIECZEŃSTWA
PublicationW referacie przedstawiono zagadnienia związane z etapem analizy i oceny ryzyka obiektu technicznego podwyższonego ryzyka. Opisano metody określania wymagań na nienaruszalność bezpieczeństwa SIL zidentyfikowanych funkcji bezpieczeństwa. Funkcje takie realizowane są przez systemy E/E/PE (BPCS i/lub SIS) i są częścią systemu bezpieczeństwa składającego się z wielu warstw zabezpieczeniowo-ochronnych. Zarówno w metodach jakościowych,...
-
Modelowanie bezpieczeństwa maszyn i instalacji krytycznych
PublicationW rozdziale zostały omówione metody modelowania bezpieczeństwa instalacji krytycznych. W złożonym obiekcie podwyższonego ryzyka wyróżniono warstwy procesu technologicznego, systemów monitorowania i sterowania, alarmów krytycznych i interwencji operatorów, warstwy systemów automatyki zabezpieczeniowej SIS, zabezpieczeń inżynieryjnych, oraz warstwy przeciwdziałań wewnętrznych i zewnętrznych. Zwrócono uwagę na rolę jaką pełnią systemy...
-
Joanna Żukowska dr hab. inż.
PeopleJoanna Żukowska (born in Kwidzyn) – road engineering and transport safety expert. She is a researcher in the field of transport. Her main fields of research are: transport policy, active transport and transport safety. She has experience in programming and implementation of traffic safety management systems. She is an author and co-author of many publications on transport safety, provided expertise for the Polish Infrastructure...
-
Bezpieczeństwo funkcjonalne i ochrona informacji w obiektach i systemach infrastruktury krytycznej
PublicationW monografii przedstawiono aktualną problematykę związaną z analizą bezpieczeństwa funkcjonalnego rozproszonych systemów sterowania i automatyki zabezpieczeniowej w obiektach i systemach infrastruktury krytycznej, wykorzystujących przemysłową sieć komputerową, z uwzględnieniem zagadnień ochrony informacji. W obiektach tego typu systemy sterowania i automatyki zabezpieczeniowej są projektowane jako systemy rozproszone, których nieprawidłowe...
-
Bezpieczeństwo funkcjonalne i ochrona informacji w obiektach i systemach infrastruktury krytycznej - analiza i ocena
PublicationW niniejszym rozdziale monografii przedstawiono bardzo aktualną problematykę związaną z analizą bezpieczeństwa funkcjonalnego rozproszonych systemów sterowania i automatyki zabezpieczeniowej w obiektach infrastruktury krytycznej, wykorzystujących przemysłową sieć komputerową, z uwzględnieniem zagadnień ochrony informacji. W obiektach tego typu systemy sterowania i automatyki zabezpieczeniowej są projektowane jako systemy rozproszone,...
-
Piotr Grudowski dr hab. inż.
PeopleProfessor Dr hab. Eng. Piotr Grudowski heads the Department of Quality and Commodity Management at the Faculty of Management and Economics of Gdansk University of Technology. In the years 1987-2009 he worked at the Faculty of Mechanical Engineering of the Gdansk University of Technology, where he obtained a doctoral degree in technical sciences in the discipline of construction and operation of machines and he headed the Department...
-
Mikołaj Nowak dr inż.
PeopleDr inż. Mikołaj Nowak uzyskał stopień naukowy doktora nauk technicznych w dyscyplinie Automatyka, Elektronika i Elektrotechnika w roku 2021. Pracuje jako adiunkt na Wydziale Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej. Jego zainteresowania badawcze i zawodowe obejmują systemy energii skierowanej i ich zastosowanie do celów neutralizacji zagrożeń elektronicznych, układy impulsowe o wielkiej gęstości mocy i energii, systemy...
-
Analiza ryzyka i zarządzanie bezpieczeństwem funkcjonalnym w instalacjach technicznych
PublicationW rozdziale przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące analizy ryzyka i zarządzania bezpieczeństwem funkcjonalnym w cyklu życia w instalacjach technicznych podwyższonego ryzyka w nawiązaniu do odpowiednich norm międzynarodowych i aktualnej literatury przedmiotu. Podkreślono znaczenie definiowania matrycy lub grafu ryzyka w danym systemie technicznym, które odgrywa istotną rolę w określeniu wymaganego poziomu nienaruszalności bezpieczeństwa...
-
Systemy zarządzania i ich certyfikacja w przedsiębiorstwach spożywczych
PublicationW opracowaniu ukazano rolę obligatoryjnych systemów jakości odpowiedzialnych za bezpieczeństwo żywności z punktu widzenia przedsiębiorcy. W pracy omówiono wybrane systemy (GMP/GHP, HACCP) oraz certyfikację systemu HACCP obowiązującą normą ISO 22000. Przedstawiono również liczbę certyfikacji Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Żywności – Wymagania dla organizacji w całym łańcuchu żywnościowym w latach 2007-2011 w Polsce i na świecie,...
-
Zarządzanie bezpieczeństwem sieci (2023L)
e-Learning CoursesCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów od strony teoretycznej i praktycznej z mechanizmami bezpieczeństwa, zagrożeniami, jakie są z nimi związane, rozwiązaniami jakie można zastosować w celu podniesienia bezpieczeństwa, a także wytworzenie podejścia do bezpieczeństwa rozumianego jako proces ciągły - zarządzania bezpieczeństwem.
-
Zarządzanie bezpieczeństwem sieci (2024L)
e-Learning CoursesCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów od strony teoretycznej i praktycznej z mechanizmami bezpieczeństwa, zagrożeniami, jakie są z nimi związane, rozwiązaniami jakie można zastosować w celu podniesienia bezpieczeństwa, a także wytworzenie podejścia do bezpieczeństwa rozumianego jako proces ciągły - zarządzania bezpieczeństwem.
-
Integracja systemu zarządzania jakością wg standardu ISO 9001 i systemu zarządzania środowiskowego wg standardu ISO 14001
PublicationWiele organizacji wdraża różne systemy zarządzania, np. zarządzanie jakością, zarządzanie środowiskowe, zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy, zarządzanie bezpieczeństwem informacji itd. Większość organizacji wprowadzając parę systemów, boryka się z problemem paru rodzajów dokumentacji, stąd też często pojawiają się systemy zintegrowane. Przykłady możliwości zintegrowania wymagań i dokumentacji systemów zarządzania jakością...
-
Michał Wróbel dr inż.
PeopleMichał Wróbel, Assistant Professor of Gdańsk University of Technology, computer scientist, a specialist in software engineering. I graduated from the Faculty of Electronics Technical University of Gdansk in 2002 with a degree in Computer Science, with specialization in Software Engineering and Databases. Until 2006 I worked as system administrator in several companies, including CI TASK. Since 2006 I have been working at the Faculty...
-
Systemy transportu pasażerskiego
e-Learning CoursesPrzedmiot ma na celu zapoznanie studenta z podstawami teoretycznymi związanymi z budową oraz funkcjonowaniem systemów transportowych a w szczególności morskiego systemu transportu pasażerskiego. Student poznaje najważniejsze zagadnienia związane z potrzebami transportowymi w obsłudze ruchu pasażerskiego, statkami pasażerskimi, bezpieczeństwem w transporcie pasażerskim, aktualnymi trendami w transporcie pasażerskim, polską turystyką...
-
Risk analysis and functional safety assessment with regard to human andorganisational factors
PublicationReferat poświęcono wybranym zagadnieniom analizy ryzyka i zarządzania bezpieczeństwem funkcjonalnym systemów związanych z bezpieczeństwem. Systemy takie, zawierające coraz częściej jednostki programowalne, są potencjalnie narażone na błędy człowieka, które mają swoje źródło w uchybieniach organizacyjnych. W procesie analizy ryzyka takich systemów proponuje się stosować metody jakościowe i ilościowe. Potencjalne błędy człowieka...
-
Rozwój systemu bezpieczeństwa ruchu drogowego.
PublicationProgramowanie systemu zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego.System bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce.Regionalne i lokalne systemy brd.Działania w programie GAMBIT 2005.
-
ZEUS - project of integrated transport safety system in Poland
PublicationPolska, podobnie jak inne kraje UE, doświadcza znaczących dysproporcji pomiędzy liczbą wypadków w transporcie drogowym i pozostałych jego rodzajach. Każda z gałęzi posiada różny system zarządzania bezpieczeństwem , bazy danych, zarządców infrastruktury itp. Chociaż systemy poszczególnych rodzajów transportu tak się różnią, poprawę ich bezpieczeństwa można osiągnąć poprzez integrację i wzajemne korzystanie z dobrych - krajowych...
-
A Paradigm for HV, MV, LV Distribution Grid Development Planning
PublicationIn the literature, including that relating to businesses in the energy (and power) sector, the concept of these organizations’ operating paradigm may be found. The paper discusses the concept of the paradigm, with a focus on the power grid development planning paradigm. Against this background, issues related to energy security and power systems development trends and problems are presented. A new paradigm is proposed for distribution...
-
Paweł Burdziakowski dr inż.
PeoplePaweł Burdziakowski, PhD, is a professional in low-altitude aerial photogrammetry and remote sensing, marine and aerial navigation. He is also a licensed flight instructor and software developer. His main areas of interest are digital photogrammetry, navigation of unmanned platforms and unmanned systems, including aerial, surface, underwater. He conducts research in algorithms and methods to improve the quality of spatial measurements...
-
Incorporation of human and organizational factors into qualitative and quantitative risk analyses.
PublicationArtykuł obejmuje aktualne zagadnienia dot. uwzględniania czynników ludzkich w analizie ryzyka i zarządzaniu bezpieczeństwem złożonych obiektów podwyższonego ryzyka. Podkreśla się rosnącą świadomość, że eksploatacja złożonych systemów wyposażonych w środki bezpieczeństwa i redundancyjne systemy sterowania / zabezpieczeń, może spowodować większą zależność systemów od czynników ludzkich i organizacyjnych.
-
Mateusz Muchlado dr
PeopleMateusz Muchlado - assistant professor at the Department of Management and Quality Engineering. He obtained a doctoral degree in management and quality sciences in 2020 at the Faculty of Management and Economics of the Gdańsk University of Technology, defending his thesis entitled "Outsourcing in selected medical entities of the Pomeranian Voivodeship". Associated with the Gdańsk University of Technology since 2010, a graduate...
-
Wspomagane komputerowo określanie wymaganego poziomu nienaruszalności bezpieczeństwa z wykorzystaniem autorskiej aplikacji ProSIL
PublicationW referacie przedstawiony został autorski moduł oprogramowania ProSIL wspomagający zarządzanie bezpieczeństwem funkcjonalnym. W module ProSILen wykorzystuje się metody matrycy oraz grafów ryzyka. Referat nawiązuje w swej tematyce do zagadnień związanych z etapem określania specyfikacji wymagań bezpieczeństwa dla zidentyfikowanych funkcji bezpieczeństwa realizowanych przez systemy E/E/PE. Składa się ona z dwóch podstawowych grup...
-
Zintegrowany program szkoleniowy w procesie wdrażania nowoczesnych rozwiązań bezpieczeństwea funkcjonalnego w Polsce.
PublicationPrzedstawiono zarys koncepcji zintegrowanego programu szkoleniowego (zaproponowano program szkolenia na 3 poziomach: menadżerskim, specjalistycznym i eksperckim, który zakłada możliwość uzyskania odpowiednich certyfikatów kompetencji przez kadrę z różnych sektorów gospodarki), który ma na celu przygotowanie menadżerów, kadry technicznej i specjalistów krajowych przedsiębiorstw i instytucji do efektywnego wdrażania nowoczesnych...
-
Autobusy. Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe
Journals -
Czynniki ludzkie w analizie bezpieczeństwa funkcjonalnego
PublicationW rozdziale podkreśla się znaczenie czynników ludzkich w ocenie bezpieczeństwa instalacji przemysłowych, co wymaga odpowiedniego kształtowania tych czynników w cyklu życia. Dotyczy to zwłaszcza bezpieczeństwa funkcjonalnego systemów sterowania i zabezpieczeń. W normie PN-EN 61508 w wielu miejscach podkreśla się konieczność analizy czynników ludzkich w ramach całościowej oceny bezpieczeństwa funkcjonalnego, podano jednak tylko ogólne...
-
Patryk Wiśniewski mgr inż.
People -
Grażyna Musiatowicz-Podbiał dr
PeopleNotka biograficzna Ph.D. Grażyna Musiatowicz-Podbiał is employed as an Assistant Professor in the Department of Informatics in Management, Faculty of Management and Economics of the Technical University of Gdańsk. A graduate of the Faculty of Mathematics and Computer Science at the Nicolaus Copernicus University in Toruń and the Faculty of Economics of the University of Gdańsk. In 2005, she obtained a doctoral degree in economics...
-
Zarządzanie bezpieczeństwem
PublicationZarzadzanie bezpieczeństwem. System bezpieczeństwa transportu drogowego. System zarządzania bezpieczeństwem transportu drogowego. Zarządzanie ryzykiem. Działania profilaktyczne.
-
Agnieszka Ubowska dr hab. inż.
PeopleAgnieszka Ubowska, PhD Dsc Eng was born in 1978 in Piła, where she graduated from the Secondary School of Environmental Protection. In the years 1998-2003 she studied at the Faculty of Technology and Chemical Engineering of the Szczecin University of Technology, majoring in environmental protection. She obtained her doctorate in technical sciences in 2008, defending her thesis entitled "Hybrid hydrophilic acrylamide (co)polymers"....
-
Zarządzanie jakością i niezawodnością oprogramowania w systemach związanych z bezpieczeństwem
PublicationW artykule poruszono problem zapewnienia wymaganej jakości i niezawodności oprogramowania stosowanego w systemach związanych z bezpieczeństwem. Przedstawiono podstawowe rodzaje modeli niezawodnościowych oprogramowania i wynikające z nich specyficzne właściwości tego elementu systemu. Na przykładzie "Modelu V" cyklu życia omówiono zasady zarządzania procesem wytwarzania oprogramowania, ze szczególnym uwzględnieniem roli procesów...
-
Rozwój techniki i problemy zarządzania bezpieczeństwem.
PublicationPrzedstawionoa ktualne problemy związane z analizą zagrożeń, oceną ryzyka i i zarządzanie bezpieczeństwem w systemach etchnicznych. Opisano funkcje bezpieczeństwa i warstwy ochronne w obiektach podwyższonego ryzyka. Wyróżniono podstawowe kategorie awaryjne i strategie zarządzania ryzykiem. Omówiono hierarchię informacyjną i decyzyjną w proaktywnym zarządzaniu bezpieczeństwem systemu, co wymaga ujęcia interdyscyplinarnego. Wskazano...
-
Problemy analizy ryzyka i zarządzania bezpieczeństwem w systemach krytycznych.
PublicationPrzedstawiono problemy związane z analizą zagrożeń i ryzyka oraz zarządzanie bezpieczeństwem w systemach technicznych.
-
Instrumenty zarządzania bezpieczeństwem instrastruktury drogowej
PublicationW celu poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego rozwijane są instrumenty zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. Do tych instrumentów należą: oceny oddziaływania na bezpieczeństwo, audyt brd, zarządzanie bezpieczeństwem sieci drogowej i przeglądy dróg. Unia Europejska wprowadza regulacje zobowiązujące do stosowania tych narzędzi w krajach członkowskich.
-
Zarządzanie bezpieczeństwem funkcjonalnym w przemyśle
PublicationNiniejszą pracę poświęcono aktualnym zagadnieniom zarządzania bezpieczeństwem funkcjonalnym w nawiązaniu do wymagań normy międzynarodowej IEC 61508:2010 w kontekście międzynarodowych przewodników dotyczących całościowego zarządzania bezpieczeństwem w zakładach przemysłu procesorowego. Przedstawiono zagadnienia analizy i oceny ryzyka zorientowane na określenie wymaganego poziomu nienaruszalności SIL (Safety Integrity Level) funkcji...
-
System zarządzania bezpieczeństwem dróg kolejowych
PublicationW referacie przedstawiono model systemu zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury transportowej na przykładzie dróg kolejowych. Przedstawiono podstawowe dokumenty, a problem bezpieczeństwa omówiony został na etapie projektowania, budowy i utrzymania dróg kolejowych.
-
Leakage detection and localisation in drinking water distributionnetworks by MultiRegional PCA
PublicationMonitoring is one of the most important steps in advanced control of complex dynamic systems. Precise information about systems behaviour, including faults indicating, enables for efficient control. The paper describes an approach to detection and localisation of pipe leakage in Drinking Water Distribution Systems (DWDS) representing complex and distributed dynamic system of large scale. Proposed MultiRegional Principal Component...
-
Portal ontologii: Zarządzanie bezpieczeństwem portalu
Publicationprzedstawiono wybrane problemy zarządzania bezpieczeństwem portalu. Opisano zasady tworzenia polityki bezpieczeństwa portalu. Zwrócono uwagę na zarzadzanie uzytkownikami, a w tym na sposoby autoryzacji i kontroli dostępu. Omówiono także zachowanie spójności danych portalu oraz wiarygodności dostarczanych i publikowanych informacji.
-
Zarządzanie bezpieczeństwem istniejącej sieci drogowej
PublicationZarządzanie bezpieczeństwem infrastruktury drogowej jest to stosowanie w planowaniu, projektowaniu, budowie i użytkowaniu dróg procedur polegających na systematycznej identyfikacji zagrożeń na drodze, szacowaniu ich ewentualnych skutków dla uczestników ruchu drogowego oraz stosowaniu działań eliminujących zidentyfikowane zagrożenia lub zmniejszających skutki ich występowania mierzone liczbą wypadków, liczbą ofiar rannych i śmiertelnych...
-
Zarządzanie bezpieczeństwem ruchu drogowego na poziomie strategicznym
PublicationZarządzanie ryzykiem jest obecnie jednym z podstawowych narzędzi zarządzania bezpieczeństwem w technice, ekonomii, służbie zdrowia itp. W wielu dziedzinach istnieją unormowane procedury prowadzenia analizy, oceny i redukowania ryzyka. W zarządzaniu bezpieczeństwem ruchu drogowego nie ma powszechnych uregulowań stosowania tej metody zarządzania bezpieczeństwem. Dotychczas dwa zagadnienia zarządzania brd zostały docenione i stały...
-
Nauczanie zarządzania bezpieczeństwem informacji: standardy i sposoby nauczania
PublicationPracownicy są najważniejszym ogniwem w ochronie informacji wewnątrz organizacji, gdyż to właśnie oni posiadają regularny dostęp do jej zasobów informacyjnych. Fakt ten jest dobrze rozpoznany przez krajowe oraz międzynarodowe instytucje standaryzujące, które w publikowanych normach zalecają kształcenie, szkolenia i podnoszenie świadomości pracowników jako kluczowy element strategii ochrony informacji przedsiębiorstw. W artykule...
-
Systematyka narzędzi do zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej
PublicationW ostatnich latach w zarządzaniu bezpieczeństwem ruchu drogowego pojawiło się kilka narzędzi takich jak audyt brd, ocena brd, kontrola brd. Dyskusja prowadzona podczas procedowania ustawy wdrażającej dyrektywę 2008/96/WE wskazała na nieznajomość wśród przedstawicieli stron biorących udział w dyskusji, narzędzi zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. W artykule przedstawiono koncepcję usystematyzowania tych narzędzi...
-
Systemowe podejście do zarządzania bezpieczeństwem ruchu dorgowego
PublicationW rozdziale 6.1 przedstawiono charakterystykę systemowego podejścia do zarządzania bezpieczeństwem ruchu drogowego
-
Współczesne systemy magnetometryczne
PublicationSystemy magnetometryczne znajdują zastosowanie szczególnie w geologii, w archeologii oraz w urządzeniach militarnych. Do pomiaru indukcji magnetycznej stosowane są precyzyjne magnetometry SQUID, pompowane optycznie, Overhauser'a, protonowe i transduktorowe. W pracy przedstawiono metodę magnetometryczną oraz opisano współczesne systemy magnetometryczne.
-
Nowoczesne systemy magnetometryczne
PublicationW pracy przedstawiono metodę magnetometryczną oraz opisano nowoczesne systemy magnetometryczne. Systemy magnetometryczne znajdują zastosowanie szczególnie w geologii, w archeologii oraz w urządzeniach militarnych. Do pomiaru indukcji magnetycznej stosowane są precyzyjne magnetometry typu SQUID, pompowane optycznie, Overhauser'a, protonowe oraz transduktorowe.
-
Klaudia Skelnik dr
Peopledr Klaudia Skelnik Prodziekan Wydziału Prawa i Administracji Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku, doktor nauk społecznych w dyscyplinie nauki o bezpieczeństwie, absolwent studiów MBA zarządzanie bezpieczeństwem, mgr politologii w specjalizacji ustrojowo-samorządowej, posiadająca podyplomowe wykształcenie wyższe w zakresie prawa Unii Europejskiej, Edukacji dla bezpieczeństwa, Bezpieczeństwa i Higiena Pracy oraz szereg kursów i szkoleń...