Search
Filters
total: 1416
filtered: 974
-
Catalog
- Publications 974 available results
- Journals 5 available results
- Publishing Houses 2 available results
- People 81 available results
- Inventions 6 available results
- Projects 9 available results
- Laboratories 1 available results
- Research Teams 9 available results
- e-Learning Courses 245 available results
- Events 7 available results
- Open Research Data 77 available results
Chosen catalog filters
Search results for: ZAGOSPODAROWANIE PRZESTZRENNE
-
Piękno i Energia – odnalezione wartości w budowaniu współczesnego miejskiego środowiska zamieszkania
Publication.
-
Metrozony - wewnątrzmetropolitalne obszary rozwojowe w kontekście rozwoju dzielnic przyportowych Hamburga i Gdańska
Publication.
-
Rewitalizacja przestrzeni w kontekście zrównoważonego rozwoju - potencjał zielonych dachów
PublicationThe revitalization of space in the context of sustainable development – potential of green roof. The article shows the need to take into account the principles of sustainable development in the field of the revitalization of space, and point out green roofs as a tool in this process. It is presented in the light of the green city concept, and the criteria of the European Green City Index. The article shows the ecological, social...
-
UWARUNKOWANIA I SKUTKI ŻYWIOŁOWEJ SUBURBANIZACJI W POLSCE. CZY OPANOWANIE JEJ JEST MOŻLIWE?
PublicationArtykuł dotyczy procesu żywiołowej suburbanizcji (urban sprawl) w Polsce. Jego celami są: (1) analiza powiązań między negatywnymi skutkami tego procesu, (2) prezentacja negatywnych skutków dla transportu i zużycia energii oraz ładu przestrzennego, (3) analiza sposobów przeciwdziałania negatywnym procesom, w tym uwarunkowań (w szczególności ograniczeń) stosowania tych sposobów i ich skuteczności. Jako metody zastosowano: obserwację,...
-
Strategie rozwoju byłych miast wojewódzkich w Polsce Wschodniej
PublicationPrzedmiotem opracowania są strategie rozwoju 9 miast należących do najsilniejszych ośrodków poza obecnymi miastami wojewódzkimi w najsłabiej rozwiniętych polskich regionach. Miasta te mogą dawać szansę aktywizacji swojego otoczenia. Przyczynić się do tego mogą dobre strategie zwiększające konkurencyjność miast i pobudzające rozwój. Celem badań było uzyskanie odpowiedzi na pytania, czy i w jakim stopniu badane strategie: (1) zgodne...
-
Architekt miasta wczoraj i dziś - wizjoner czy administrator? Uwagi na temat roli architekta miejskiego w kształtowaniu wizji miasta
PublicationArtykuł jest próbą oceny roli architekta miejskiego od początków XX wieku do czasów obecnych. Opracowanie bazuje na pytaniu badawczym, czy we współczesnym mieście wciąż jest miejsc na wizjonerską i wiodącą rolę architekta miejskiego w kształtowaniu przestrzeni, jak to miało miejsce w przeszłości. Architekci miejscy są dziś raczej związani z pełnieniem funkcji administracyjnych, natomiast kwestie przekształceń urbanistycznych powierzane...
-
Dewastacja polskiej przestrzeni jako produkt procesów społecznych i regulacji prawnych
Publication -
Konkurencja czy współpraca? Koegzystencja miast aglomeracji gdańskiej. Bipolarny rozwój aglomeracji-kierunki rozwoju układów biopolarnych
PublicationW artykule zwrócono uwagę na tendencje dezintegracyjne w aglomeracji gdańskiej oraz wskazano w jaki sposób należy im zapobiegać.
-
Społeczeństwo informacyjne w regionach gospodarki opartej na wiedzy
PublicationPodsystemy gospodarki opartej na wiedzy. Opis regionalnych systemów innowacji w formach kompleksów technologicznych i naukowych. Studium przypadku - gospodarka oparta na wiedzy w woj. pomorskim.
-
Bałtyckie wyzwania rozwoju metropolii polskich na przykładzie Trójmiasta
Publication...
-
System transportowy Regionu Morza Bałtyckiego po rozszerzeniu Unii Europejskiej
PublicationSieć TEN-T w Regionie Morza Bałtyckiego. Inicjatywy i projekty transportowe w Regionie Morza Bałtyckiego. Rozwój transportu w Strategii dla Regionu Morza Baltyckiego.
-
Międzynarodowa droga wodna E-70 jako potencjał rozwojowy Delty Wisły
PublicationTransport wodny jest najtańszy, najbezpieczniejszy i najmniej uciążliwy dla środowiska naturalnego. Przywrócenie regularnej żeglugi towarowej pociągnie za sobą rewitalizację istniejącej i budowę nowej infrastruktury przeładunkowo-logistycznej śródlądowych portów handlowych. Kreując politykę transportową, trzeba pamiętać, że transport wodny jest najbardziej ekologicznym rodzajem transportu. Wytwarza zaledwie 10% emisji gazów wydalanych...
-
Kształtowanie nowego wizerunku miast delty Wisły
PublicationObszar delty wisły został dotknięty szeregiem negatywnych zjawisk będących następstwem burzliwej historii tych ziem. ważnym elementem działań naprawczych jest zmiana negatywnego wizerunku miejsca oraz wzmoicnienie poczucia tożsamości terytorialnej wśród (w większości napływowej) społeczności lokalnej.artykuł przedstawia dotychczasowe dościwadczenia oraz perspektywy dalszych działań wybranych miast delty wisły dotyczących wykorzystania,...
-
Wsparcie dla wiejskości. Znaczenie doświadczeń w kształtowaniu wiejskiego krajobrazu
PublicationKwestię wiejskości tradycyjnie badają nauki społeczne. Wobec przebudowy społeczno-gospodarczej obszarów wiejskich wiejskość, która wykazuje trwałe powinowactwo z krajobrazem, stanowi również wyzwanie dla planowania przestrzennego i turystyki: wyobrażenia związane z wiejskim krajobrazem są jednym z prawdopodobnych kryteriów wyboru wsi jako miejsca zamieszkania, a wizerunek tradycyjnej wsi stanowi koło napędowe gospodarki wiejskiej...
-
Rozwój zrównoważony w planowaniu strategicznym w miastach powiatowych na obszarze peryferyjnym woj. pomorskiego
PublicationCelem pracy było rozpoznanie, czy i w jakim zakresie zasady rozwoju zrównoważonego są obecne w planowaniu strategicznym w miastach powiatowych na obszarach peryferyjnych województwa pomorskiego. Wybrano taki zestaw miast, ponieważ ich rozwój może odegrać istotną rolę w aktywizacji obszarów peryferyjnych (miasta w obszarach metropolitalnych mają odrębną specyfikę). Cechy rozwoju zrównoważonego opisane w teorii oraz dokumentach krajowych...
-
Współczesny obraz żuławskiego podcienia
PublicationThe Contemporary Image of Żuławy Arcades. The cultural landscape of the Vistula River Delta is created by man in large part. Almost all of its components- buildings, roads, embankments and as natural as trees, water and earth are anthropogenic origin. Arcaded houses are part of this multi-dimensional mosaic for more than four centuries.
-
WSPÓCZESNE PROCESY ROZWOJU MIAST I OBSZARÓW MIEJSKICH
PublicationCelem opracowania jest zaprezentowanie całego spektrum zagadnień odnoszących się do problematyki reurbanizacji i metropolizacji obszarów miejskich, w tym w kontekście realizacji paradygmatu zrównoważonego rozwoju. Szczególną uwagę poświęcono kwestii kształtowania przestrzeni, jako jednego z głównych problemów równoważenia rozwoju na szczeblu lokalnym i metropolitalnym w warunkach polskich
-
Równoważenie rozwoju przestrzennego miast w Polsce
PublicationZagadnienie kształtowania przestrzeni miast i obszarów metropolitalnych w sposób spójny i kompleksowy, w tym w odniesieniu do ich struktury funkcjonalno-przestrzennej, jest jednym z ważniejszych problemów współczesnej urbanistyki. Kwestii tej poświęcone jest wiele opracowań zarówno o charakterze teoretycznym, jak i odnoszących się do praktyki projektowej. Jednym z ważniejszych wątków tej debaty jest kwestia równoważenia rozwoju...
-
Wpływ wydarzeń i inwestycji na potencjał rozwojowy metropolii nadmorskich in statu nascendi
PublicationArtykuł opisuje wydarzenia masowe i programy przekształceń przestrzennych w wybranych europejskich metropoliach nadmorskich in statu nascendi, jak również ich wpływ na potencjał rozwojowy tych metropolii. Nadmorskie obszary metropolitalne, z uwagi na szczególne uwarunkowania, są szczególnie predysponowane do organizacji sportowych i kulturalnych wydarzeń, zwłaszcza tych związanych z morską tożsamością. Jak pokazują analizy przeprowadzone...
-
Efektywność energetyczna budownictwa w dokumentach europejskich i krajowych
PublicationZałożenia głównych politycznych i prawnych dokumentów Unii Europejskiej, poświęconych efektywności energetycznej i charakterystyce energetycznej budynków, dostarczają krajom członkowskim odpowiednich instrumentów wspierających poprawę jakości powietrza, poprzez wsparcie upowszechnienia rozwiązań redukujących zapotrzebowanie na energię oraz promocję odnawialnych źródeł energii. Adaptacja regulacji prawnych UE do krajowego ustawodawstwa...
-
Tworzenie miejskości po 1990r., Geneza niemieckiej urbanistyki współczesnych założeń mieszkaniowych
PublicationArtykuł jest przyczyną do przypomnienia genezy współczesnej formy niemieckich miejskich struktur mieszkaniowych w kontekście zmian rozumienia ich wymiaru miejskości. Niemiecka myśl urbanistyczna łączy w sobie dwie wyraziste tradycje dwudziestego wieku - Gründerzeit i KlassischeModerne. Pozostaje jednak silnie otwarta na innowację generowaną nie tylko dzięki postępowi technicznemu, ale przede wszystkim poprzez planowanie interdyscyplinarne...
-
Game about space or game in the space?
PublicationThe article analyzes various aspects of the actions taken by participants involved in the process of a spatial change. Such a process is described as a game about space or a game in the space. Different terminology is presented, in particular the meaning of: spatial order, regional studies, eco-development, sustainable development. Different forms of the game are analyzed: space as a theater, as a casino, as an area of conflict....
-
The Brick Face of Modernism and Architecture of Gustav Oelsner
PublicationThere are many reasons that make the work of Gustav Oelsner worth to present. One of the reasons is comparison of two different ways of development of two cities, Gdynia (an exhibition of work of Gustav Oelsner was presented in Gdynia in April and May of 2011) and Altona, were Oelsner created his architecture. These two cities has grown at the side of their big neighbours, Gdansk and Hamburg. They are harbour cities and their...
-
Licht, Luft, Sonne und Farbe. Ucząc się dziś od Gustava Oelsnera
PublicationArtykuł przedstawia główne przesłanki podjęcia tematu całego tomu. Jest kluczem do powiązania wszystkich zamieszczonych w tomie prac, poruszających temat współczesnych interpretacji miasta, czerpiących z dorobku modernistycznych planistów i architektów - reformatorów miasta, oraz modernistycznej myśli architektonicznej i urbanistycznej. Główną postacią nie tylko tego artykułu, ale i całego tomu, jest Gustav Oelsner, architekt miejski...
-
Architektoniczne tożsamości miasta portowego - na przykładach Gdańska i Gdyni oraz Hamburga i Altony
PublicationHarbour cities of Northern Europe, especially those growing in the circle of influence of Hanseatic League, were formed in a way, which allows to identify them as the cities of a specific identity considering architecture and urban planning. Industrial revolution of 19-th and early 20-th century brought the radical change in the field of spatial development of the cities. Economical, political, cultural influences, also social...
-
Problemy mieszkaniowe w budującej się Gdyni, „mieście poszukiwaczy złota”
PublicationMiasto Gdynia, zbudowane zupełnie od podstaw w przeciągu kilkunastu lat, na przestrzeni lat 1923-1939, stanowiło jedno z najważniejszych przedsięwzięć inwestycyjnych II Rzeczypospolitej. Szybka budowa dwóch składowych tego nowoczesnego ośrodka, jakimi były port i miasto, wiązała się nierzadko z nowymi, wcześniej trudnymi do przewidzenia wyzwaniami natury planistycznej i organizacyjnej. W początkowych latach budowy Gdyni zapewnienie...
-
Kreowanie nowej ścieżki rozwoju dzięki poprawie modelu procesów innowacji na Pomorzu
PublicationCreating of New Development Path Due to Upgrading the Innovation Process- es Model in Pomeranian Region. The study presents a change in the innovation model and a change of development path towards new industries and modernization of traditional indus- tries in the Pomeranian Voivodship. The characteristics of the region and the characteristics of the regional innovation system based on statistical data, existing research, analysis...
-
Bezpłatny transport publiczny narzędziem kształtowania przewagi konkurencyjnej obszaru metropolitalnego.
PublicationDo kluczowych kompetencji władz należy sprawne wykorzystanie dostępnych narzędzi w celu budowania przewagi konkurencyjnej regionu. Holistyczne spojrzenie na zagadnienie organizacji i funkcjonowania systemu transportowego w obszarach zurbanizowanych pozwala dostrzec ogromną rolę transportu publicznego jaki może pełnić w procesie zarządzania rozwojem obszaru metropolitalnego. Odpowiednio działający system transportu publicznego może...
-
Rola przekształceń styku lądu i wody w procesach rewitalizacji
PublicationArtykuł poświęcony jest zweryfikowaniu roli, jaką pełnią przekształcenia granic miedzy lądem i wodą w procesach rewitalizacji. Analizując szereg tego typu działań, w szczególności dotyczących transformacji obszarów poprzemysłowych, można zauważyć, że w ostatnim czasie charakterystyczne dla nich stają się modyfikacje planów obszarów wodnych i form ich granic. Jak okazuje się, działania takie mają nie tylko znaczenie kompozycyjne...
-
Opowiadacze historii – społeczna ochrona dziedzictwa kulturowego w procesie rewitalizacji Dolnego Miasta w Gdańsku
PublicationArtykul dotyczy kwestii stymulowania lokalnej tożsamości miast i ich dzielnic poprzez działania związane z aktywizacją społeczności lokalnej. Skupiono się w nim na przekazaniu doświadczeń płynących z rozwoju inicjatywy "opowiadacyz historii" w Gdańsku.
-
Rewitalizacja dróg wodnych delty Wisły jako podstawa nowej perspektywy osiedleńczej
PublicationW artykule opisano badania dotyczące rewitalizacji dróg wodnych Delty Wisły. Problematyka badawcza dotyczy rozwoju obszaru na styku lądu i wody. Wpływ lokalizacji nadmorskiej, i związana z nią problematyka wynikająca z położenia poniżej poziomu morza są dostrzegalne nawet do stu kilometrów od wybrzeża. Dodatkowym aspektem, który ujemnie wpływa na rozwój obszaru delty po II wojnie światowej jest utrata tożsamości regionalnej. Dlatego...
-
Redevelopment of Russian closed towns: The Example of Zato "Zvezdniy"
PublicationThe current economic crisis is having a strong impact on socio-economic processes in the development of Russian cities. The impact of the crisis is particularly strong on city territory where the activity of core industrial enterprises, military units or similar institutions has been stopped. In such cases, the situation is directly related to the functioning of military units or one industrial enterprise responsible for the formation...
-
Definition of urban regeneration projects in Russian cities
PublicationUrban regeneration is extremely important process for Russian cities, which faced to the challenges of post-industrial economy. In an attempt, to explain needs of urban regeneration in Russian megacities author analyzed the social and economic trends and some historic features of Russian cities development. The article identified the key areas for regeneration such as the regeneration of historic core, the regeneration of the urban...
-
URBAN MENTORING JAKO NOWA TECHNIKA WPRÓŁPRACY W PROCESIE PLANOWANIA PARTCYPACYJNEGO
PublicationW 25 lat od powrotu demokracji opierającej się o neoliberalny paradygmat rozwoju kraju, Polska przyjęła Krajową Politykę Miejską 2030. Wraz z ustawą o rewitalizacji w nowoczesny sposób określa ona pole współpracy władz samorządowych i administracji z mieszkańcami, przejście do drugiej fazy rozwoju społeczeństwa demokratycznego – mieszkańców współgospodarzy przestrzeni miast. Powolna ewolucja tej relacji, silnie obarczonej dziedzictwem...
-
Transformacja tożsamości miejsca jako efekt interwencji artystycznych w przestrzeni publicznej
PublicationThe subject of a paper is connected with art in public space as an element of shaping identity of a place. This issue is related to finding out new and effective urban regeneration’s tools, rebuilding the identity of degraded areas by art. In the article, the idea of an American “creative placemaking” is presented and compared with polish urban regeneration case study. The specific issues discussed in the article are: the role...
-
Organizacja procesu rewitalizacji z użyciem metody Placemakingu na przykładzie projektu społecznej rewitalizacji Parku Świętopełka w Gdańsku
PublicationNiniejszy artykuł służy prezentacji przebiegu oraz wniosków wyciągniętych z realizacji projektu badawczo-wdrożeniowego: Społeczna rewitalizacja przestrzeni z wykorzystaniem strategii Placemakingu. Projekt realizowany był w 2015 roku przez Stowarzyszenie Inicjatywa Miasto w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG. Realizację projektu poprzedzały działania inicjujące, trwające od 2013 roku.
-
Rola inicjatyw społecznych w ochronie dziedzictwa kulturowego na przykładzie mozaiki Anny Fiszer na ścianie kina Neptun w Gdańsku
PublicationStreszczenie: Rola inicjatyw społecznych w ochronie dziedzictwa kulturowego na przykładzie mozaiki Anny Fiszer na ścianie kina Neptun w Gdańsku. Celem artykułu jest wykazanie roli inicjatyw społecznych w budzeniu poczucia odpowiedzialności za dziedzictwo materialne i kulturowe. Przyjęto założenie, że dla lokalnych społeczności miasto jest przestrzenią pamięci. Nastrój, atmosfera i klimat miejsca to słowa, które określają fizyczny...
-
Rewitalizacja Berlina i Lipska jako źródło inspiracji dla polskich praktyk rewitalizacyjnych
PublicationArtykuł odnosi się do możliwości wykorzystania niemieckich doświadczeń rewitalizacyjnych z okresu 1995-2015 w aktualnych uwarunkowaniach polskich. Wykorzystano fragment syntezy badań własnych prowadzonych na terenie Berlina i Lipska (partnerzy DASL, DAAD). Wnioski z analizy polskiej praktyki (współpraca z Miastem Łódź) posłużyły wyborowi przykładów dobrej praktyki z Berlina i Lipska zastosowanych w odmiennych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych....
-
Non-places in the centre of the historic Main Town in Gdansk? – Design Thinking as a method of solving problems in cities
PublicationThe interiors of reconstructed extensive blocks of the historic Main Town in Gdansk are nowadays degraded areas, full of cars, with “holes” after never-finished archaeological excavations. It is not surprising that inhabitants avoid them. These are NON-PLACES. This situation prompts social movements to act. The first step towards the change was the interdisciplinary and transdisciplinary project of revitalization of one of the...
-
Sztuka jako wartość w procesie rewitalizacji przestrzeni miejskiej na przykładzie wybranych elewacji Drogi Królewskiej w Gdańsku
PublicationCelem niniejszej publikacji jest zwrócenie uwagi na rewitalizację przestrzeni miejskiej za pomocą elementów artystycznych, występujących w elewacjach architektonicznych Głównego Miasta w Gdańsku. Sztuka, która zaistniała w elewacjach odbudowywanego w latach pięćdziesiątych Głównego Miasta, dzięki gdańskim artystom, zaowocowała nowymi relacjami twórczymi pomiędzy architekturą a sztuką. Ze względu na ograniczone ramy artykułu, przedstawiamy...
-
Potencjał kognitywno-kulturowy dzielnicy a innowacyjne strategie rehabilitacji w kontekście społecznej indywidualizacji. Studium przypadku: Mouraria, Lizbona = Innovative Public Space Rehabilitation Models to Create Cognitive-Cultural Urban Economy in the Age of Mass Individualisation. Case of Mouraria, Lisbon
PublicationInnovative Public Space Rehabilitation Models to Create Cognitive- -Cultural Urban Economy in the Age of Mass Individualisation. Case of Mouraria, Lisbon. This paper deals with the issue of sustainable urban rehabilitation interventions in city cores focused on value creation through culture-led development as a tool for building a cognitive city. The objective is to analyze cases of rehabilitation of public space by culture-led...
-
Contemporary issues in production and utilisation of the common urban areas
PublicationThis paper deals with issues in production and utilization of common urban areas within contemporary cities. Therefore, the main focus of it was put on the analysis of the possible models of development of spaces in the context of changing socio-economic environment of cities and evolution of their structure. This issue is discussed also in light of the changing definition of the contemporary public space, which no longer resembles...
-
Shaping the spatial structures of post-socialist cities
PublicationThis paper deals with issues and problems associated with transformation of spatial structures of post-socialist cities. The special attention is paid to the cases of Polish cities and towns and the analysis of their evolution – from the “post-communist structures” to the “cities in the age of globalization”. In the light of this the factors influencing the spatial transformation of these are analyzed. The paper is concluded with...
-
Kształtowanie programów rewitalizacji miast w kontekście współczesnych przemian społeczno – ekonomicznych, doktrynalnych i prawnych
PublicationPraca dotyczy kwestii planowania i programowania rewitalziacji w kontekście współczesnych ujwarunkowań. Omówiono przy tym zarówno kwestie doktrynalne, prawne jak i społeczne oraz ekonomiczne
-
Public Participation practice versus economic pressure: transformation of the Gdansk Coastal Strip
PublicationThe paper focuses on the issue of public participation in the areas that are particularly sensitive to the transformation processes based on the case study of Gdańsk Coastal Strip. Moreover the article presents the outcome of an innovative attempt at promotion of public participation introduced in university education that was built on the experiences gathered during elaboration of the pro publico bono project of the Coastal Strip...
-
Krajobraz kulturowy Delty Wisły - przekształcać czy zachować ?
PublicationPublikacja traktuje o tym, iż krajobraz jest głównym żródłem informacji o przeszłości i teraźniejszości przestrzeni. Znajomość "znaków" krajobrazowych jest konieczna dla uszanowania dawnych dokonań w gospodarowaniu przestrzenią jak również harmonijnie kontynuować jej kształtowanie w przyszłości.
-
IDEA SMART CITY W KONTEKŚCIE ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI NA PRZEDMIEŚCIACH
PublicationSmart City Concept in the Context of Enterpreneurship Development in Suburban Areas. Supporting innovation and knowledge within economic development, these are the goals of public managers, enthusiasts of the Smart City concept. It is questioned whether this concept is the best solution for regional development and efficient support to local entrepreneurship based on SMEs (small and medium enterprises). Moreover, the results of...
-
Wpływ dużych założeń widowiskowo-sportowych na rewitalizację przestrzeni miejskich na przykładzie stadionu Energa Arena w Gdańsku
PublicationCelem badań jest wykazanie, iż budowa dużych obiektów i założeń widowiskowo-sportowych w przestrzeni zurbanizowanej może generować pozytywne przemiany i rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich. Na podstawie analizy porównawczej przypadków, w których działania takie miały miejsce można stwierdzić, że lokalizowanie tychże obiektów na silnie zdegradowanych terenach zurbanizowanych jest jedną z najbardziej efektywnych metod...
-
Architektura kontrastu w historycznych miastach Europejskich na przykładzie obiektów użyteczności publicznej z przełomu XX i XXI wieku
PublicationPowstawanie obiektów na wskroś współczesnych na styku z historyczną tkanką miejską może stanowić drogę do odnowy i rewitalizacji obszarów, które tego wymagają. Działanie takie może również być silnym i cennym katalizatorem transformacji funkcjonalnej i wizualnej danego fragmentu przestrzeni miejskiej oraz przyczyniać się do wzrostu aktywności społecznej w jej obrębie. Tworzywem architektonicznym dającym ogromne możliwości kontrastowania...
-
Garnizon w Gdańsku przykładem kształtowania atrakcyjnych przestrzeni miejskich na terenach powojskowych
PublicationCelem artykułu jest przedstawienie polskiego przykładu działań rewitalizacyjnych na terenach „odzyskiwanych” w mieście. Opisywany proces dotyczy Garnizonu w Gdańsku Wrzeszczu. Tereny te były dawniej zajmowane przez wojsko, obecnie od kilku lat prowadzone są na nich prace budowlane mające na celu stworzenie kompleksowego zespołu mieszkalno-usługowego z bogatą ofertą usług towarzyszących. Rewitalizacja tego obszaru umożliwia włączenie...