Abstrakt

Celem artykułu było przedstawienie wyników wieloletnich badań autora nad architekturą zakonów żebraczych w Chełmnie i polemika z ustaleniami najnowszej publikacji na ten temat. Autor, historyk architektury, prowadził kwerendy archiwalne i badania terenowe w Chełmnie od 2010 r. zbierając obszerny materiał źródłowy o kościołach świętych Piotra i Pawła (dominikanów) oraz świętych Mikołaja i Jakuba (franciszkanów). Na jego podstawie podjął polemikę z ustaleniami najnowszej monografii dotyczącej budownictwa klasztornego na ziemi chełmińskiej autorstwa Moniki Jakubek-Raczkowskiej, Juliusza Raczkowskiego i Piotr Olińskiego. Artykuł został podzielony na cztery części. W pierwszej z nich omówiono konieczność sprzężenia metod historycznych i architektonicznych, które pozwalają traktować zabytek jak źródło historyczne. Wskazano na niewykorzystane dotychczas źródła z archiwów polskich i niemieckich, które pozwalają doprecyzować historię budowlana założeń zakonów żebraczych w Chełmnie. Druga część dotyczy różnic w ustaleniach na temat kościoła dominikańskiego. Autor odnosi się w niej do podnoszonych w „Księdze klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu” wątpliwości, co do interpretacji wyników jego badań z 2014 r. Krótki przegląd stanu badań zestawiono z analizowanymi śladami materialnymi (wynikami badań architektonicznych), co pozwoliło falsyfikować wiele formułowanych w przeszłości hipotez na temat jego rozwoju przestrzennego. W trzeciej części omówiono możliwości rekonstrukcji układu przestrzennego średniowiecznego klasztoru predykantów oraz podstawowe fazy przebudowy w okresie nowożytnym, które poprzedziły rozbiórkę w latach trzydziestych XIX w. Ustalenia te są szczególnie ważne dla prowadzonych w przyszłości badań archeologicznych. Odstąpiono od przedstawienia historii budowlanej całego kościoła świętych Mikołaja i Jakuba, ponieważ jego złożona materia jest przedmiotem osobnego opracowania monograficznego. Ostatnia, czwarta część zawiera uwagi na temat lektoriów w świątyniach dominikanów i franciszkanów w Chełmnie. Ważnym elementem jest przedstawiona autorska dokumentacja śladów architektonicznych, pominięta w dotychczasowej literaturze przedmiotu. Opisane wyżej badania historyczne i architektoniczne skłaniają do refleksji nad metodą badań obiektów historycznych, które wymagają dobrego rozpoznania źródeł – zarówno pisanych, jak i architektonicznych. Ustalenia mają zastosowanie nie tylko w historii architektury, ale i dyscyplinach pokrewnych.

Cytowania

Autor (1)