Search
Search results for: TURBINY GAZOWE I PAROWE
-
Pompy, turbiny wodne i mała energetyka
e-Learning CoursesCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów z maszynami wodnymi takimi jak pompy wirowe i turbiny wodne stosowanymi w energetyce, zapoznanie z podstawowymi pojęciami, zasadami działania i doboru do instalacji. W dziedzinie małej energetyki omówienie wyposażenia maszynowego małej siłowni oraz jej współpraca z siecią energetyczną.
-
Pompy, turbiny wodne i mała energetyka
e-Learning CoursesCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów z maszynami wodnymi takimi jak pompy wirowe i turbiny wodne stosowanymi w energetyce, zapoznanie z podstawowymi pojęciami, zasadami działania i doboru do instalacji. W dziedzinie małej energetyki omówienie wyposażenia maszynowego małej siłowni oraz jej współpraca z siecią energetyczną.
-
Zagadnienia modelowania 3D spontanicznej kondensacji w części niskoprężnej turbiny parowej 200MW
PublicationPrzedstawiono wyniki obliczeń cieplno-przepływowych części NP turbiny parowej mocy 200MW wyposażonej w stopnień Baumanna. Obliczenia przeprowadzono z wykorzystaniem różnych sposobów modelowania pary, zweryfikowanych podstawowym eksperymentem ekspansji w dyszy de Lavala. Wyznaczono spadki ciśnień i moce poszczególnych stopni. Wyniki porównano z danymi pomiarowymi IMP PAN.
-
Elektrownia morska kombinowana z silnikiem Diesla i układem turbiny parowej wykorzystującej energię spalin wylotowych
PublicationW opracowaniu przedstawiono koncepcję elektrowni morskiej kombinowanej z silnikiem Diesla oraz układem turbiny gazowej i parowej wykorzystującej energię spalin wylotowych. Zaproponowano warianty układów kombinowanych składających się z wolnoobrotowego silnika Diesla jako napędu głównego elektrowni oraz turbiny parowej wykorzystującej ciepło zawarte w spalinach wylotowych.
-
Gazowe mieszaniny wzorcowe jako bezmatrycowe materiały odniesienia.
PublicationPrzedstawiono krótko problemy związane z wytwarzaniem certyfikowanych gazowych mieszanin wzorcowych związków organicznych, zwrócono ponadto uwagę na ciągle niedostateczną ofertę tego typu materiałów. Omówiono podejście oparte na wykorzystaniu techniki termicznego rozkładu związków powierzchniowych do otrzymywania gazowych mieszanin wzorcowych substancji toksycznych, reaktywnych i o nieprzyjemnym zapachu.
-
elektrownie gazowe szansą poprawy bezpieczeństwaa elektroenergetycznego Polski
PublicationPrzedstawiono ogólną ocenę i dylematy rozwoju krajowej energetyki w perspektywie 2030 roku. Zwięźle opisano problemy wyboru technologii energetycznych ze szczególnym uwzglednieniem elektroenergetyki gazowej.
-
Szacowanie sprawności politropowej turbiny obiegu ORC oraz jej wpływu na straty egzergii w turbinie
PublicationW pracy przedstawiono metodę szacowania sprawności politropowej turbiny obiegu ORC w oparciu o założoną sprawność izentropową. Obliczenia wykonane zostały dla czterech rodzajów płynów roboczych (toluenu, R245fa, MM oraz MDM). Następnie w oparciu o uzyskane wyniki przeprowadzono bilans egzergii dla turbiny, co pozwoliło wykazać różnice strat egzergii w tym elemencie układu ORC w uzależnieniu od jego sprawności.
-
Zasady badania hałasu turbiny wiatrowej
PublicationPrzedstawiono główne zasady pomiaru hałasu turbin wiatrowych. Omówiono zarys stosowanej metodyki oraz określono niezbędne przyrządy pomiarowe.
-
UKŁAD PRZENIESIENIA NAPĘDU TURBINY WIATROWEJ
PublicationIn a most commonly met design of a wind turbine the power is transmitted from the rotor to the generator through the system composed of the main shaft, friction connection, multiplicating gearbox and a flexible coupling. The driving system comprises almost a complete set of the machine elements being described during machine design lectures and can serve as an interesting illustration of the lectures.
-
Ocena wpływu temperatury powietrza atmosferycznego na efekty pracy zespołu turbiny gazowej w sezonie letnim.
PublicationPrzeprowadzono analizę wpływu zmiany temperatury powietrza atmosferycznego na pracę zespołu turbiny gazowej, tzn. na zmianę mocy sprężarki oraz wzrost zużycia paliwa gazowego.
-
Paliwa gazowe – szansa czy bariera rozwoju krajowej elektroenergetyki
PublicationPrzedstawiono uwarunkowania rozwoju krajowej elektroenergetyki z uwzględnieniem paliw gazowych
-
Projektowanie kotłowni wodnych na paliwa ciekłe i gazowe
PublicationKsiążka obejmuje charakterystykę paliw i procesu spalania, klasyfikację kotłów i kotłowni, schematy ideowe wraz z objaśnieniami, informacje na temat urządzeń i kryteriów ich doboru, instalacje paliwowe i magazynowanie paliw, instalacje odprowadzające spaliny, pomieszczenia kotłowni oraz warunki wykonania i odbioru kotłowni. W książce przedstawiono zasady obliczeń wykonywanych przy projektowaniu kotłowni.
-
Rozproszone elektrociepłownie gazowe w woj. pomorskim. Cz. I
PublicationPrzedstawiono ideę skojarzonej gospodarki cieplno-elektrycznej oraz generacji rozproszonej.
-
BADANIE EFEKTYWNOŚCI WYKRYWANIA ANOMALII PROCESOWYCH W DZIAŁANIU TURBINY PAROWEJ ELEKTROWNI JĄDROWEJ PRZY POMOCY METOD WIELOWYMIAROWEJ ANALIZY STATYSTYCZNEJ
PublicationW artykule przedstawiono analizę możliwości wykrywania anomalii procesowych w działaniu turbiny parowej elektrowni jądrowej przy pomocy metod wielowymiarowej analizy statystycznej. Zasymulowano symptomy dwóch rodzajów uszkodzeń turbiny parowej tj. uderzenie wodne oraz, wyciek pary z zaworu części niskoprężnej. Jako narzędzie diagnostyczne wykorzystano Metodę Składników Podstawowych PCA (z ang. Principal Component Analysis). Jako...
-
Wykorzystanie sieci nieuronowych do przyspieszenia przepływowych obliczeń numerycznych - wybór geometrii wieńca kierowniczego turbiny parowej
PublicationReferat stanowi wprowadzenie do dalszych prac nad rozprawą doktorską. W referacie przedstawiono problem wyboru geometrii wieńca kierowniczego turbiny parowej do dalszych obliczeń. Pokazano kryteria według których dokonywano wyboru spośród różnych typów geometrii.Krótko scharakteryzowano poszczególne typy wieńców turbinowych: wieńce z łopatkami typu PLK,wieńce z łopatkami typu PKH, stopnie reakcyjne oraz ostatnie stopnie części...
-
Ekspertyza ustalenia przyczyn awarii silnika hydraulicznego MK 11 firmy Poclain obracarki turbiny 560 MW bloku nr 9 Elektrowni Kozienice
PublicationWykonano ekspertyzę ustalenia przyczyn awarii silnika hydraulicznego MK 11 firmy Poclain obracarki turbiny 560 MW bloku nr9 Elektrowni Kozienice
-
Opracowanie ekspertyzy dotyczącej przyczyn pękania łopatek wirnika SP turbiny PG1 typu 13UP55
PublicationZakres badań i analiz dotyczył ustalenia przyczyn pękania elementów łopatek wirnika SPA5 turbiny TG1 typu 13UP55 obejmował: 1. wykonanie badań składu chemicznego stali, z której wykonano łopatki dostarczone przez Zleceniodawcę dwoma metodami, 2. badania mikroobszarów zniszczenia łopatek na mikroskopie elektronowym skaningowym z mikroanalizatorem EDS, 3. badania metalograficzne makroskopowe i mikroskopowe fragmentów...
-
Nowoczesne metody termochemicznej konwersji biomasy w paliwa gazowe, ciekłe i stałe
PublicationWykorzystanie biomasy do produkcji ciepła w procesach bezpośredniego spalania lub współspalania z węglem, polegające na konwersji zawartej w niej energii chemicznej związków węgla, wodoru i tlenu w energię cieplną w kotłach, jest jednocześnie najtańszym, lecz - zdaniem wielu ekspertów - najmniej efektywnym i ekonomicznie najmniej opłacalnym rozwiązaniem. W przypadku łącznej produkcji energii cieplnej i elektrycznej w elektrociepłowniach...
-
PROJEKT I KONSTRUKCJA ŁOŻYSKA "X" O ZWIĘKSZONEJ ZDOLNOŚCI DO TŁUMIENIA DRGAŃ (łożysko nr 2 turbiny TK-78 w El. Jaworzno II)
PublicationProjekt łożyska X2 dla turbiny 13CK70 został wykonany w oparciu o analizę właściwości różnych wariantów geometrii. Porównanie właściwości łożysk cytrynowych z łożyskiem X wykazało uzyskanie wyraźnej poprawy własności dynamicznych nowego łożyska, a szczególnie jego sztywności, zdolności do tłumienia drgań oraz odporności na zmianę kierunku działania obciążenia. W wyniku przeprowadzonego wdrożenie uzyskano znakomitą poprawę stanu...
-
Thermodynamic Cycles of Air Microturbine Power Plants Working on Biomass Fuels
PublicationThe gas turbine engine is modified to work as an air turbine set which consists, in the simplest arrangement, of a compressor, a heat exchanger and a turbine. Air is a working medium for both: the compressor and the turbine. This kind of air turbine set can be applied in power plants working on biomass fuels. In this solution we can burn fuels of varying parameters in the external combustion chamber without any harmful effects...
-
Podniesienie sprawności konwersji energii biomasy poprzez termiczno-chemiczną pirolizę w biopaliwa ciekle i gazowe
PublicationProduktem termicznego rozkładu biomasy jest biowęgiel, biopaliwa ciekłe i palny gaz (wodny, generatorowy). Dzięki zwiększonej gęstości energii w tych przetworzonych biopaliwach ich transport, magazynowanie i dalsze przetwarzanie jest ekonomicznie i ekologicznie bardziej opłacalne, niż surowej biomasy, która jest lekka i ma małą kaloryczność. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu metody przetwarzania biomasy w energię użyteczną...
-
BADANIA PILOTAŻOWE DRGAŃ NA WLOCIE DO SPRĘŻARKI TURBINY GAZOWEJ GTD 350
PublicationPodstawą diagnostyki maszyn wirnikowych są pomiary drgań ze względu na to że prawie wszystkie uszkodzenia maszyn powodują istotne zmiany wielkości je opisujących np. prędkości drgań. W eksploatacji maszyn wirnikowych najważniejsza jest ocena drgań obiektu na podstawie pomiarów wykonywanych na częściach niewirujących. Badania, których wyniki przedstawiono w referacie zostały przeprowadzone na stanowisku...
-
Wpływ podatnego podparcia klocków łożyskowych na pracę hydrodynamicznego łożyska wzdłużnego turbiny wodnej.
PublicationW pracy przedstawiono proces projektowania modernizacji łożyska wzdłużnego hydrogeneratora. Na podstawie eksploatacyjnych danych o zróżnicowaniu temperatury klocków łożyskowych, na drodze obliczeń elasto-termo-hydrodynamicznych, zdiagnozowano konieczność wyrównania rozkładu obciążenia na obwodzie łożyska. Cel osiągnięto wprowadzając pod klockami sprężyny płytowe, skonstruowane w oparciu o obliczenia MES.
-
Badania nieniszczące czopów łopatek turbiny Hz3 EW Straszyn na obecność pęknięć nieciągłości
PublicationCelem badań była identyfikacja wad materiałowych na czopach łopatek Hz3 w turbinie Kaplana , na podstawie następujących badań: - wizualnych (VT), - magnetyczno proszkowych (MT), ultradźwiękowych. Na podstawie w/w badań poszczególnych stref pomiarowych, dokonano oceny wadliwości materiału 4 czopów łopatek, łączących łopatki z wieńcem Hz3, z punktu widzenia inicjacji pęknięć. Wynik badań przekazano Zleceniodawcy.
-
Improving operating efficiency of a gas turboset via cooperation with an absorption refrigerating machine
PublicationThe analysis of increase of ambient air temperature entering the compressor on reduction in power output from the turbine and increase fuel use was conduced. For medium size gas turbine operates in winter and summer conditions elementary power and economical values was calculated. Conditions of the determination of turbine inlet air cooling solution (using thermal storage for reduce equipment size) are presented
-
ANALIZA WARUNKÓW PRACY ŁOŻYSKA NR 1 TURBINY AR 1,6MW ORAZ MODERNIZACJA UKŁADU SMAROWANIA I POMIARU TEMPERATURY
PublicationCelem pracy było wykonanie analizy warunków pracy łożyska nr 1 turbozespołu AR 1,6MW oraz modernizacja układu pomiaru temperatury. Przeprowadzono analizę budowy węzła łożyskowego, wykonano obliczenia właściwości filmu olejowego oraz opracowano projekt modernizacji łożyska i układu pomiarowego.
-
Nowoczesne metody termochemicznej konwersji biomasy w paliwa gazowe, ciekłe i stałe = Modern methods of thermochemical biomass conversion into gas, liquid and solid fuels
PublicationBiomass utilization through direct- or co-combustion with coal, based on coal, hydrogen and oxygen compounds chemical energy conversion into heat in boilers, is simultaneously the cheapest and - according to experts - economically least effective solution. In case of heat and electricity production in cogeneration process in biomass fueled heat and power stations (wood, straw, energetic plants, RDF etc), investment costs are little...
-
Urządzenie do pozyskiwania energii fal morskich lub oceanicznych przy użyciu turbiny śmigłowej z samonastawnymi łopatkami
InventionsPrzedmiotem wynalazku jest umieszczone na obiekcie pływającym, urządzenie do pozyskiwania energii fal morskich lub oceanicznych przy użyciu turbiny śmigłowej z samonastawnymi łopatami, zwiększającymi kąt natarcia łopat ze wzrostem prędkości przepływu wody.
-
Wstępna ocena warunków pracy łożysk ślizgowych turbiny parowej tg2 i ich wpływu na stan dynamiczny turbozespołu EC Gdańsk
PublicationGłównym celem ekspertyzy była wstępna analiza możliwości poprawy stanu dynamicznego turbozespołu TG2 pracującego w EC Gdańsk poprzez poprawę własności dynamicznych łożysk. Sformułowano przyczyny wywołujące drgania czopa w łożysku nr 1. Opracowano zalecenia i wymagania związane z planowaną modernizacją łożysk.
-
Turbiny wodne i wiatrowe, W, TCPCiK, sem.03 letni 21/22, (M:31314W0)
e-Learning CoursesCelem przedmiotu jest zapoznanie studentów z aspektami technologicznymi i ekonomicznymi wykorzystania energii wody i wiatru, zasadami działania turbin wodnych i wiatrowych oraz ich zastosowaniami w różnych warunkach pracy.
-
Przemysław Kowal dr inż.
PeoplePROFIL NAUKOWYGoogle Scholar -https://scholar.google.com/citations?hl=pl&user=eIR5wi4AAAAJ&view_op=list_worksResearch Gate – https://www.researchgate.net/profile/Przemyslaw_KowalScopus – https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=7006593853WYKSZTAŁCENIEdr inż.(2016): Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie, Wydział Biologiimgr inż. (2009): Uniwersytet Warmińsko Mazurski w Olsztynie; Wydział Ochrony Środowiska...
-
Rozdział 5. Poszukiwanie błędów i niepewności w systemach pomiarowych bloków energetycznych
PublicationPodano przykłady relacji diagnostycznych rozpoznających zarówno miejsca degradacji urządzeń składowych obiegów cieplnych, jak i rozpoznających zdegradowane mierniki wielkości cieplno-przepływowych. Działanie takich relacji sprawdzono na kilku przykładach wyników pomiarów z elektrowni posiadających parowe bloki energetyczne.
-
Technical and economical analysis of combined cycles of gas turbine -steam turbine on pipeline compressor stations. Part II - Economic analysis
PublicationW pracy przedstawiono zagadnienie nadbudowy zespołów turbosprężarkowych, znajdujących się na tłoczni gazu ziemnego, odzyskowymi blokami parowymi. W analizie tego przedsięwzięcia wzięto pod uwagę kilka wariantów konfiguracji układu parowego oraz kilka wariantów uwzględniających zmienność obciążenia turbin gazowych napędzających kompresory. Dla układu parowego dobrano wszystkie podstawowe parametry, a następnie wykonano obliczenia...
-
Technical and economical analysis of combined cycles of gas turbine - steam turbine on pipeline compressor stations. Part I - Technical analysis
PublicationW pracy przedstawiono zagadnienie nadbudowy zespołów turbosprężarkowych, znajdujących się na tłoczni gazu ziemnego, odzyskowymi blokami parowymi. W analizie tego przedsięwzięcia wzięto pod uwagę kilka wariantów konfiguracji układu parowego oraz kilka wariantów uwzględniających zmienność obciążenia turbin gazowych napędzających kompresory. Dla układu parowego dobrano wszystkie podstawowe parametry, a następnie wykonano obliczenia...
-
Technical and economical analysis of combined cycles of gas turbine - steam turbine on pipeline compressor stations. Part II - Economic analysis
PublicationW pracy przedstawiono zagadnienie nadbudowy zespołów turbosprężarkowych, znajdujących się na tłoczni gazu ziemnego, odzyskowymi blokami parowymi. W analizie tego przedsięwzięcia wzięto pod uwagę kilka wariantów konfiguracji układu parowego oraz kilka wariantów uwzględniających zmienność obciążenia turbin gazowych napędzających kompresory. Dla układu parowego dobrano wszystkie podstawowe parametry, a następnie wykonano obliczenia...
-
Pressure pulsations in turbine blade seal clearance
PublicationThe paper presents the results of numerical and experimental investigations into pressure forces generated in a turbine labyrinth seal. The experiments were performed on a single-stage air model turbine of the impulse type, while the numerical results were obtained by means of CFD Fluent Code. The performed experimental research and numerical calculations prove that in a shroud clearance the pressure pulsates and the effects of...
-
Marine turbines: cogeneration and combined propulsion systems.
PublicationOmówiono główne aspekty kombinowanych siłowni okrętowych, zwracając szczególną uwagę na układy parowo-gazowe oraz skojarzone wytwarzanie pracy mechanicznej i ciepła. Przedstawiono perspektywy rozwoju tego napędu
-
O możliwości zastosowania trigeneracji, jako nowoczesnego źródła energii dla dużego obiektu użyteczności publicznej;
PublicationOmówiono ideę roqwnoczesnego wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i chłodu. Wskazano, ze do praktycznej realizacji tej idei szczególnie nadają się elektrociepłownie gazowe. Podano przykładową koncepcję układu technologicznego.
-
Hydraylic turbine development vor lov-output power plants.
PublicationPraca zawiera wyniki badań nowego układu przepływowego turbiny wodnej, na tle krytyki stosowanych powszechnie technologii w hydroenergetyce. Pokazano efekty energetyczne pracy turbiny i kształt kinematyki przepływu w jej kanałach hydraulicznych. Pokazano również skutki stosowania metody optymalizacyjnej dla osiągania wyższych sprawności pracy wirnika turbiny.
-
Wpływ technologii na konkurencyjność lokalnych rynków energii - zagadnienia wybrane
PublicationPrzedstawiono prognozy dotyczące lokalnych rynków energii w aspekcie konkurencyjności i wpływu technologii na rozwój. Poddano analizie technologie węglowe i gazowe oraz zwrócono uwagę na rolę energetyki odnawialnej i jądrowej.
-
Opłacalność wykorzystania paliw gazowych do celów energetycznych
PublicationPrzedstawiono możliwości wykorzystania paliw gazowych do celów energetycznych w aktualnych warunkach ekonomicznych. Pokazano metody oceny i relacje , które odzwierciedlają tendencje w zakresie inwestowania w układy technologiczne na paliwa gazowe.
-
Poprawa stanu dynamicznego hydrozespołu. W: [CD-ROM] Materiały konferencyj- ne. Turbiny Wodne - Niezawodność i Ekologia. Gdańdsk, 9 grudnia 2003. Gdańsk: TEW, KKiEM P. Gdań., A&O EXPERT**2003, wykład oraz prezentacja elektroniczna z wykorzyst. Programu Power Point + wydr. 17 s.
PublicationWspółczesna technika pomiarowa coraz częściej wykrywa pojawienie się drgań względnych czopa względem panwi o częstotliwości zbliżonej do 1/2X, wywołanych tak zwanym wirem olejowym. Drgania te w dłuższym okresie czasu prowadzą do zmęczeniowego uszkodzenia powierzchni ślizgowej łożyska a w konsekwencji do awarii łożyska. Jednym ze sposobów eliminacji tych drgań jest zastosowa-nie dociążenia geometrycznego w łożyskach prowadzących...
-
Opłacalność wykorzystania paliw gazowych do celów energetycznych
PublicationPrzedstawiono możliwości wykorzystania paliw gazowych do celów energetycznych w aktualnych warunkach ekonomicznych. Pokazano metody oceny i relacje , które odzwierciedlają tendencje w zakresie inwestowania w układy technologiczne na paliwa gazowe i przyjazne dla środowiska naturalnego.
-
Zygfryd Domachowski prof. dr hab. inż.
People -
Twin volute admission as an alternative inlet configuration for a steam tu- rbine.**2002, 164 s. 155 rys. bibliogr. 14 poz. maszyn. Podwójna spirala zasilająca jako alternatywny wlot do turbiny parowej. Rozprawa doktorska /2002.06.05/. PG, Wydz. Mechaniczny. Promotor: prof. dr hab. inż. R. Puzyrewski.
Publication.
-
Unsteady aerodynamic forces acting on the rotor blades in the turbine stagewith steam extraction.
PublicationPrzeprowadzono analizę niestacjonarnych wymuszeń działających na łopatki wirnikowe w stopniu z upustem turbiny 13UC100. Niestacjonarne siły zostały wyznaczone dla 4 punktów pracy upustu. Wskazano na możliwą przyczynę zaistniałego zniszczenia łopatek wirnikowych turbiny.
-
On the possible increasing of efficiency of ship power plant with the system combined of marine diesel engine, gas turbine and steam turbine in case of main engine cooperation with the gas turbine fed in parallel and the steam turbine
PublicationW pracy przedstawiono koncepcję układu kombinowanego okrętowego dużej mocy złożonego z wiodącego silnika głównego spalinowego silnika tłokowego i skojarzonych z nim turbiny gazowej mocy i układu turbiny parowej, wykorzystujących energię zawartą w spalinach wylotowych głównego silnika spalinowego. Rozpatrzono wariant układu kombinowanego, w którym główny jest silnik tłokowy skojarzony z turbiną gazową mocy i układem turbiny parowej,...
-
Experimental and theoretical investigation into pressure field in a shroud clearance. Part I: Experimental research
PublicationPrzedstawiono wyniki badań eksperymentalnych rozkładu ciśnienia w uszczelnieniu nadbandażowym stopnia powietrznej turbiny modelowej. Badania przeprowadzono dla różnej częstości obrotowej wirnika i różnego obciążenia turbiny. Wyniki porównano z rezultatami obliczeń teoretycznych w II części artykułu.
-
Termiczno-chemiczna piroliza do biopaliw ciekłych i gazowych, jako metoda podnoszenia sprawności konwersji energii biomasy
PublicationW pracy opisano i sklasyfikowano wybrane metody przetwarzania biomasy w biopaliwa ciekłe i gazowe. Skupiono się na bardziej zaawansowanych technologicznie rozwiązaniach uznając, iż bezpośrednie spalanie biomasy w celu wyprodukowania energii termicznej, w porównaniu z innymi sposobami konwersji jest ekonomicznie najmniej opłacalne.
-
On the possible increasing of efficiency of ship power plant with the system combined of marine diesel engine, gas turbine and steam turbine in case of main engine cooperation with the gas turbine fed in series and the steam turbine
PublicationW pracy przedstawiono koncepcję układu kombinowanego okrętowego dużej mocy złożonego z wiodącego silnika głównego silnika spalinowego tłokowego oraz skojarzonych z nim turbiny gazowej mocy i układu turbiny parowej, wykorzystujących energię zawartą w spalinach wylotowych silnika spalinowego. Rozpatrywano wariant układu kombinowanego, którym turbina mocy jest zasilana szeregowo spalinami wylotowymi. Podano algorytm i obliczenia...