Filters
total: 3450
-
Catalog
- Publications 2511 available results
- Journals 626 available results
- Conferences 2 available results
- Publishing Houses 2 available results
- People 76 available results
- Inventions 5 available results
- Projects 2 available results
- Laboratories 1 available results
- Research Teams 8 available results
- e-Learning Courses 129 available results
- Events 5 available results
- Open Research Data 83 available results
displaying 1000 best results Help
Search results for: (Roman) Law and Literature
-
Dynamics of fault arc traveling along busbars in high voltage switchboards = Dynamika łuku zwarciowego przemieszczającego się wzdłuż szyn rozdziel-nic wysokiego napięcia
PublicationThe paper presents the results of magnetic induction and electrodynamic force calculations acting on arc column during short-circuit in medium voltage air-insulated bus-bars. The gap between the bars was 120 mm and the prospective short-circuit currents ranged from 4 kA to 8 kA. The paper also shows the measurement results of average velocity fault arc depending on currents arc diameter and arc current was established and described....
-
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych w zakresie wykorzystania subwencji ogólnej
PublicationArtykuł poświęcony jest problematyce naruszania w gminach dyscypliny finansów publicznych w obszarze wykorzystania części oświatowej subwencji ogólnej. Jego celem jest charakterystyka subwencji ogólnej jako źródła samorządowego dochodu, zwłaszcza jednej z jej części – oświatowej, a także analiza przedmiotowego i podmiotowego naruszenia dyscypliny przez jednostki samorządu terytorialnego. Zastosowana metoda badawcza to studium przypadku,...
-
Zasady, tryb przyznawania i przekazywania dotacji celowych przez jednostki samorządu terytorialnego a naruszenie dyscypliny finansów publicznych
PublicationPrzedmiotem rozważań zawartych w niniejszym artykule są dotacje celowe. Jego celem było przedstawienie zasad oraz trybu ich przyznawania i przekazywania z punktu widzenia przestrzegania dyscypliny finansów publicznych. Adekwatnie do przyjętego celu scharakteryzowano dotacje wraz z opisem najczęściej spotykanych sposobów klasyfikacji podkreślając przy tym ich szczególne własności zarówno jako wydatku, jak i w odniesieniu do trybu...
-
Path planning algorithm for ship collisions avoidance in environment with changing strategy of dynamic obstacles
PublicationIn this paper a path planning algorithm for the ship collision avoidance is presented. Tested algorithm is used to determine close to optimal ship paths taking into account changing strategy of dynamic obstacles. For this purpose a path planning problem is defined. A specific structure of the individual path and fitness function is presented. Principle of operation of evolutionary algorithm and based on it dedicated application...
-
Secure Quaternion Feistel Cipher for DICOM Images
PublicationAn improved and extended version of a quaternion-based lossless encryption technique for digital image and communication on medicine (DICOM) images is proposed. We highlight and address several security flaws present in the previous version of the algorithm originally proposed by Dzwonkowski et al. (2015). The newly proposed secure quater- nion Feistel cipher (S-QFC) algorithm...
-
Adaptive dynamic control allocation for over-actuated dynamic positioning system based on backstepping method in case of thruster faults
PublicationThe objective of the research considered in this paper is dynamic positioning of a nonlinear over-actuated marine vessel in the presence of limited information about thruster forces. First, the adaptive backstepping method is used to estimate the input matrix which will compensate partial loss of actuator effectiveness in the presence of actuator dynamics. Then, the adaptive commanded virtual forces and moment are allocated into...
-
A universal method for the identification of genes encoding amatoxins and phallotoxins in poisonous mushrooms
PublicationABSTRACT Background. As the currently known diagnostic DNA targets amplified in the PCR assays for detection of poisonous mushrooms have their counterparts in edible species, there is a need to design PCR primers specific to the genes encoding amanitins and phallotoxins, which occur only in poisonous mushrooms. Objective. The aim of the study was testing of PCR-based method for detection of all genes encoding hepatotoxic cyclic...
-
Selection Pressure in the Evolutionary Path Planning Problem
PublicationThis article compares an impact of using various post-selection methods on the selection pressure and the quality of the solution for the problem of planning the path for a moving object using the evolutionary method. The concept of selection pressure and different methods of post-selection are presented. Article analyses behaviour of post-selection for four options of evolutionary algorithms. Based on the results achieved, waveform...
-
Quaternion Encryption Method for Image and Video Transmission
PublicationQuaternions are hyper-complex numbers of rank 4. They are often applied to mechanics in 3D space and are considered to be one of the best ways of representing rotations. In this paper a quaternion encryption method, based on algorithm by Nagase et al. (2004) has been proposed. According to a computer-based simulation the results of the performed research yield a high level of security, which is additionally strengthened by the...
-
Zmodyfikowana metoda monopulsowa w wielowiązkowych filtrach przestrzennych sonarów pasywnycj
PublicationZwiększenie dokładności określania namiaru celu można uzyskać w sonarach stosując metodę monopulsową. W konwencjonalnych sonarach polega ona na wyrównywaniu sygnałów w dwóch sąsiednich wiązkach poprzez obrót anteny. W cyfrowych sonarach wielowiązkowych obrót anteny można zastąpić obliczeniami, które przedstawiono w referacie. Opracowaną metodę poprawy dokładności namiaru pokazano na przykładzie szerokopasmowego sonaru wielowiązkowego...
-
Impact of Initial Population on Evolutionary Path Planning Algorithm
PublicationIn this paper an impact of initial population on evolutionary path planning algorithm is presented. Tested algorithm is used to determine close to optimal shippaths in collision avoidance situation. For this purpose a path planning problem is defined. A specific structure of the individual path and fitness function is presented. For the simulation purposes a close to real tested environment is created. Four tests are performed....
-
Receiver-side fingerprinting method for color images based on a series of quaternion rotations
PublicationThe proposed method is a new Joint Fingerprinting and Decryption (JFD) method that uses a cipher based on quaternion rotation to encrypt color images that are then sent to all users via multicast transmission. Individual encryption keys depend on the users’ fingerprints, so that a unique fingerprint is introduced into the image during decryption for each decryption key. A simulation-based research was conducted to examine the method’s...
-
Analiza przepływu gazu w kanałowych reduktorach ciśnienia podczas zwarć łukowych w rozdzielnicach SN
PublicationW artykule przedstawiono metodę obliczania ciśnienia i temperatury gazów podczas zwarcia łukowego wewnątrz przedziału wyłącznika rozdzielnicy średniego napięcia z wykorzystaniem modelu termodynamicznego procesów towarzyszących zwarciom łukowym wewnątrz rozdzielnic z izolacją powietrzną. Następnie, w oparciu o mechanikę płynów lepkich, przedstawiono metodę obliczania rozkładu prędkości i ciśnienia gazu w kanałowych reduktorach ciśnienia...
-
Mechanical Strength of MV Ship-switchgear During Fault Arc
PublicationIn the paper the analysis of pressure stressed in enclosure during fault arc inside switchgear is pre-sented as well. There is introduced the method based on determining stresses which are sum of tensile stresses (membrane) and deflection stresses. For tensile stresses nalysis the energy method, for unrestrainedly supported rectangular plate, was used. In the further part of the paper, the calculations and measurements results...
-
ADOPTED ISOCHRONE METHOD IMPROVING SHIP SAFETY IN WEATHER ROUTING WITH EVOLUTIONARY APPROACH
PublicationThe paper is focused on adaptation of an isochrone method necessary for application to a weather routing system with evolutionary approach. Authors propose an adaptation of the isochrone method with area partitioning assuring that the route found by the adopted method would not cross land. In result, when applied to a weather routing system with evolutionary approach, this proposal facilitates creation of initial population, resulting...
-
Wybrane metody sterowania statkiem
PublicationW rozdziale przedstawiono dwa główne nurty badań w zakresie sterowania stat-kiem na morzu: dynamiczne pozycjonowanie (DP) statku i wspomaganie decyzji w sytuacji kolizyjnej na morzu. Dla systemu DP określono strukturę sterowania i podstawowe wymagania. Omówiono wybrane problemy sterowania automatycz-nego statkiem dynamicznie pozycjonowanym. Dokonano przeglądu zaawanso-wanych metod sterowania statkiem DP z uwzględnieniem zadań poszczególnych...
-
Advanced Ship Control Methods
PublicationThe chapter presents two main streams of research in vessel control at sea: dynamic positioning (DP) of the vessel and decision support in case of collision at sea. The control structure and basic requirements for the DP system are defined. Selected issues of automatic control of a dynamically positioned vessel are discussed. A review of advanced methods of controlling a DP ship is carried out, taking into account the tasks of...
-
Reversible Data Hiding in Encrypted DICOM Images Using Cyclic Binary Golay (23, 12) Code
PublicationIn this paper, a novel reversible data hiding method for encrypted images (RDHEI) is proposed. An efficient coding scheme based on cyclic binary Golay (23, 12) code is designed to embed additional data into the least significant bits (LSBs) of the encrypted image. The most significant bits (MSBs) are used to ensure the reversibility of the embedding process. The proposed scheme is lossless, and based on the receiver’s privileges,...
-
Study washboarding phenomenon in fame sawing machines
PublicationPraca dotyczy zjawiska washboarding cechującego się powstawaniem na piłowanej powierzchni sinusoidalnego profilu w przekroju poprzecznym i wzdłużnym. Wzór ten jest efektem drgań poprzecznych piły. Przedstawiono wyniki analiz teoretycznych oraz badań eksperymentalnych, w których wykazano, że zjawisko w przypadku pilarek ramowych jest efektem drgań wymuszonych brzeszczotu oraz regeneracji powstałej fali pierwotnej.
-
Inspection of circular saw teeth quality
PublicationDokładność geometryczna ostrzy piły tarczowej znacząco wpływa na efekty przecinania i odgrywa znaczacą rolę w ekonomice każdego zakładu przerobu drewna. Ocena jakości piły jest możliwa na bazie monitorowania dokładności geometrycznej każdego ostrza piły. Opracowany do tego celu wizyjny kontroler ostrzy pił tarczowych został przedstawiony w artykule.
-
Wizyjny monitoring pił tarczowych
PublicationWizyjne techniki pomiarowe zastosowane do kontroli geometrii ostrzy pił tarczowych dają możliwość szybkich, skutecznych i zautomatyzowanych pomiarów, a komputerowa analiza wyników gwarantuje duże mozliwości diagnostyczne urządzenia. Monitorowanie dokładności geometrycznej ostrzy w procesie wytwarzania pił tarczowych umożliwia nie tylko ich bieżącą kontrolę, ale również daje podstawy do poprawy jakości geometrycznej produkowanych...
-
Przykłady zafałszowań fazy tłuszczowej w wybranych artykułach mleczarskich
PublicationBadano fazy tłuszczowe produktów mlecznych takich jak: masło ekstra, sery żółte i mleko w proszku, w celu stwierdzenia obecności tłuszczów obcych. W badanych tłuszczach oznaczono skład kwasów tłuszczowych metodą chromatografii gazowej. Na podstawie kompleksowej analizy głównych kwasów tłuszczowych w niektórych z nich stwierdzono obecność znacznych ilości nie deklarowanych przez producentów olejów roślinnych.
-
Hybrid dynamically balanced saw frame drive
PublicationW pilarkach ramowych, w których rama piłowa jest napędzana poprzez mechanizm korbowy, generowana przez ramę piłową siła bezwładności oddziaływuje na fundament pilarki oraz na jej układ napędowy. W niniejszym artykule przedstawiono sposób eliminacji tych niekorzystnych zjawisk. Autorzy zaprezentowali dynamicznie wyrównoważony hybrydowy układ napędu ramy piłowej, w którym występuje akumulator energii kinetycznej przyłączony równolegle...
-
Układy hydrauliczne kombinowanych walców drogowych
PublicationOpisano konstrukcję budowy układów hydraulicznych w kombinowanym walcu drogowym. Przedstawiono układy hydrauliczne walca stalowo-ogumionego do których zaliczono: układ sterowania, jazdy, wibracji, hamulcowy. Ponadto opisano układ kierowania z dodatkowym sterownikiem skrętu. W tabeli zamieszczono wykaz elementów, które mogą posłużyć do budowy w oparciu o dostawy krajowych producentów.
-
Optimising the sounding pulse of the rotational directional transmissionsonar
PublicationPrzedmiotem artykułu jest cyfrowa realizacja techniki ciągłego obrotu wiązki nadawczej w sonarach. W klasycznych rozwiązaniach analogowych polega ona na pobudzaniu elementów anteny hydroakustycznej sygnałami quasi-harmonicznymi o zmieniających się w czasie przesunięcia fazy. W cyfrowej realizacji zmienne w czasie przesunięcia fazy sprowadzają się do pobudzenia elementów anteny sygnałami harmonicznymi o specjalnie dobranych częstotliwościach...
-
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach osobowych. Część I
PublicationOpisano konstrukcję i budowę układów hydraulicznych w samochodzie typu ACE. Przedstawiono charakterystykę pracy oraz zasadę działania elektronicznego układu sterującego typu ECU.
-
Badanie właściwości fizycznych olejów sojowego i rzepakowego uwodornionych na katalizatorach miedziowych i miedziowo-niklowych
PublicationBadano zawartość fazy stałej oraz charakterystyki topnienia olejów sojowego i rzepakowego uwodornionych na różnych katalizatorach miedziowych oraz miedziowych promotorowanych niklem. Promotorowanie kontaktów miedziowych niklem ma na celu podwyższenie ich aktywności bez negatywnego wpływu na selektywność procesu. Zbadano wpływ stopnia uwodornienia oleju, rodzaju i stężenia katalizatora, temperatury procesu oraz zawartość niklu w...
-
Edukacja społeczeństwa opartego na wiedzy. Kurier**2002 nr 5-6 s. 10-11
PublicationArtykuł opublikowano jako materiał do dyskusji przed zaplanowaną na 2003 r.kolejną konferencją naukowa nt. Nauka-Polityka-Biznes. Omawia aktualną sytu-ację społeczną oraz możliwe przemiany społeczeństwa postindustrialnego wspołeczeństwo oparte na wiedzy - uczące się. W artykule przedstawiono ogólnącharakterystykę sytuacji w kraju oraz możliwości i zagrożenia związane z ja-kościowo nowym etapem rozwoju.
-
Wood structure constraints on sawing accuracy with narrow-kerf saws
PublicationW pracy przedstawiono analizę przyczyn i przykłady niedokładności przecinania wynikających z lokalnych zmian struktury drewna.
-
Washboarding during cutting on frame sawing machines II. Experimental study of the saw blade behaviour
PublicationPraca jest swego rodzaju suplementem do referatu przedstawianego na 15th Inernational Wood Machining Seminar w Los Angeles, CA, USA. Opisano uzyskane wyniki badań doświadczalnych prowadzonych w oparciu o plan badań Hartley`a.Czynnikami badanymi były: naprężenia napinające brzeszczotu piły, częstotliwość skoków ramy piłowej oraz wysokość cięcia przedmiotu obrabianego. Czynnikami wynikowymi były: wysokość sfalowania powierzchni oraz...
-
Zużycie ostrzy pił trakowych
Publicationkinematyka pilarek ramowych sprawia, że każde ostrze piły trakowej oddziela materiał o innym przekroju warstwy skrawanej. Odmienne warunki pracy poszczególnych ostrzy piły trakowej powodują, że ich zużycie jest zróżnicowane. Znajomość formy i rozkładu wartości zużycia kolejnych ostrzy w pile trakowej daje możliwość lepszego diagnozowania ich przydatność i do pracy.
-
Przykłady wykorzystania biomasy do produkcji ciepła.
PublicationPrzedstawiono charakterystykę dwóch podstawowych rodzajów biomasy, które mo-gą być wykorzystywane do celów energetycznych tj. drewna odpadowego i słomy.Omówiono właściwości słomy z punktu widzenia ochrony środowiska i porównano ją z innymi nośnikami energii pierwotnej. W pracy omówiono także bilans drewna energetycznego i przedstawiono dwa przykłady kotłowni opalanej zrębkami drzewnymi (Kliniska, Otwock).
-
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach osobowych''. Część II.
PublicationOpisano : hydrauliczny układ zapobiegania blokowania kół, położenie spoczynkowe, fazę utrzymania ciśnienia, zmniejszania ciśnienia. Całość publikacji podsumowano omawiając rolę poszczególnych elementów układu hydraulicznego napędu poszczególnych podzespołów.
-
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach ciężarowych.
PublicationOpisano: Retarder: zintegrowany układ hamowania samochodu SCANIA, poszczególne funkcje działania dla przypadków hamowania oraz momentu gdy ma zakończyć hamowanie. Przedstawiono schemat budowy retardera wraz z jego podzespołami gdy jest rozłączony i w przypadku rozpoczęcia hamowania.
-
Badanie znaczenia atrybutów bazy wiedzy.
PublicationW pracy przedstawiono dwie metody umożliwiające wyznaczanie miary znaczenia wybranych atrybutów bazy wiedzy. W pierwszej metodzie wykorzystano teorię zbiorów przybliżonych i podano definicje miary znaczenia atrybutów oparte na liczbie reguł sprzecznych. Druga metoda wykorzystująca teorię zbiorów rozmytych pozawala na zdefiniowanie dwóch sposobów oceny miary znaczenia. Pierwsza miara opiera się na liczbie reguł sprzecznych,...
-
Computer vision monitoring system for circular saw teeth.
PublicationW pracy opisano zasadę działania urządzenia do wizyjnego monitoringu ostrzy pił tarczowych tyou WKOPTar, które w sposób automatyczny dokonuje pomiarów geometrii ostrzy oraz ich położenia w pile. Przedstawiono również analizę wyników badań na bazie zarejestrowanych ostrzy badanych pił tarczowych.
-
Jednosekwencyjny statyczny model prądowo-napięciowo-temperaturowy tranzystora MOS.
PublicationZaprezentowano i zweryfikowano eksperymentalnie nowy jednosekcyjny statyczny model pradowo-napięciowo-temperaturowy tranzystora MOS. Nowy model jest spójny fizycznie i zawiera dużo mniej parametrów niż powszechnie znane modele.
-
Ograniczenie skutków zwarć łukowych w rozdzielnicach niskonapięciowych.
PublicationOmówiono wyniki badań eksperymantalnych wyłączania 3 fazowych zwarć łukowych w rozdzielnicach niskonapięciowych za pomocą aparatów umieszczanych jedynie w środkowej fazie płaskiego układu szyn zbiorczych.Jako aparaty wyłączające stosowano: bezpieczniki topikowe, wyłącznik ograniczający lub szybki wyłącznik hybrydowy. Po wyłączeniu w środkowej fazie 3 fazowe zwarcia łukowe, przechodziły w zwarcia 2 fazowe, z łukiem palącym się między...
-
Environmental safety of a seagoing ship power plant.
PublicationPrzedstawiono probabilistyczne podejście do oceny bezpieczeństwa środowiskowego siłowni statku. Zaproponowano kryterium oceny bezpieczeństwa środowiskowego siłowni statku.
-
Sierpinski Monopole Antenna - Uniplanar Feeding Technique.
PublicationPrzedstawiono różne techniki zasilania monopolowych anten fraktalnych typu Sierpinskiego. Zaproponowano nowe sposoby zasilania: poprzez linię współosiową ze zmodyfikowaną rozszerzoną płaszczyzną masy oraz poprzez linię współosiową i falowód koplanarny. W obu przypadkach możliwa była znaczna miniaturyzacja struktury. Wykonane i przebadane prototypy anten potwierdziły przydatność przedstawionych rozwiązań.
-
Oznaczanie fazy stałej w tłuszczach. Determination of solid fat content in fats.
PublicationW pracy dokonano przeglądu metod oznaczania indeksu fazy stałej (SFI - solid fat index) oraz zawartości fazy stałej (SFC - solid fat content) w tłuszczach. Obok metody NMR, obecnie powszechnie stosowanej i zalecanej przez normy, przedstawiono też inne metody analityczne które stosowano, lub stosuje się do tego typu analiz.
-
System for control of the saw tooth geometry.
PublicationW pracy przedstawiono sposób i urządzenie do sprawdzania geometrii ostrzy pił tarczowych z wykorzystaniem komputerowej rejestracji obrazów ostrzy i ich obróbką cyfrową.
-
Compact CPW-fed Sierpinski fractal monopole antenna.
PublicationZaproponowano nową wielozakresową strukturę antenową dla zastosowań wielosystemowych. Jest to zminiaturyzowana antena monopolowa planarna, której obwód zaprojektowano wykorzystując czwartego rzędu iterację trójkąta Sierpińskiego ze współczynnikiem skali d=1.5. Antenę wykonano na podłożu dielektrycznym i zasilono wykorzystując falowód koplanarny. Badania parametrów wykonanego modelu potwierdziły wielozakresową pracę struktury.
-
System monitorowania obiektów inżynierskich w trakcie ich eksploatacji na przykładzie Mostu III Tysiąclecia im. Jana Pawła II w Gdańsku.
PublicationMost III Tysiąclecia im. Jana Pawła II w Gdańsku oddano do użytku w listopadzie 2004 roku. Jest on jednym z trzech podwieszonych obiektów mostowych wybudowanych w ostatnich latach w Polsce. Praca i zachowanie się konstrukcji mostu jest stale monitorowane przez autorski, opracowany w Katedrze Mostów PG system pomiarowy. Zainstalowana aparatura pomiarowa śledzi i rejestruje zachowanie się konstrukcji mostu pod wpływem obciążenia...
-
Kontrola ostrzy narzędzi metodami wizyjnymi.
PublicationW pracy scharakteryzowano problemy występujące podczas kontroli małogabarytowych i skomplikowanych brył przestrzennych jakimi są ostrza skrawające pił. Przedstawiono właściwości opracowanego wizyjnego kontrolera ostrzy pił tarczowych WKOPTar, który może być wykorzystywany do kontroli ostrzy na każdym etapie procesu technologicznego.
-
Wizyjna kontrola ostrzy pił tarczowych.
PublicationDokładność geometrii ostrzy oraz ich położenie w korpusie piły są istotnymi elementami jakości pił tarczowych. Automatyczną i kompleksową kontrolę geometrii ostrzy pił tarczowych prowadzić można przy zastosowaniu wizyjnego kontrolera geometrii ostrzy pił tarczowych WKOPTar. W artykule opisano możliwości kontrolera, a także pokazano szereg przykładowych wyników badań geometrii ostrzy wraz z ich interpretacją.
-
Zawartości fazy stałej we frakcjach wybranych tłuszczów oraz w ich mieszankach
PublicationBadano frakcje oleju palmowego, łoju i tłuszczu mlekowego oraz mieszanek w których skład te frakcje wchodziły. Zawartość fazy stałej oznaczano metodą pNMR. Na drodze dwustopniowej krystalizacji w/w tłuszczów otrzymano frakcje nisko-, wysokotopliwą i środkową. Wyznaczono profile zawartości fazy stałej mieszanek zawierających różne proporcje frakcji nisko- i wysokotopliwej. Frakcje niskotopliwe krystalizują bardzo powoli dlatego...
-
Badania mostu III Tysiąclecia im. Jana Pawła II w Gdańsku w trakcie trzyletniej eksploatacji.
PublicationProwadzenie badań dużych obiektów mostowych podczas ich wznoszenia jest już regułą w Polsce, natomiast ich stała obserwacja podczas eksploatacji to jeszcze rzadkość. Oddany do eksploatacji 9 listopada 2001 r. most III Tysiąclecia im. Jana Pawła II przez Martwą Wisłę w Gdańsku został poddany stałej obserwacji od 2002 r. Zadanie to powierzono zespołowi Katedry Mostów Politechniki Gdańskiej, który opracował pierwszy tego typu w Polsce...
-
Determination of geometry and positions of circular saw teeth with pinpoint accuracy.
PublicationEfekty ekonomiczne procesu przecinania sa współzależne z dokładnością użytego narzędzia szczególnie gdy ma sie do czynienia z cięciem piłą tarczową posiadajacą małe wartości rzazu. W tym przypadku wszelkie niedokładności geometrii ostrza w płaszczyznach natarcia i przyłożenia powinny być określone już na etapie wytwarzania pił. Dotyczy to również położenia ostrzy w kierunkach osiowym i promieniowym piły. Te wszystkie wspomiane...
-
Study washboarding phenomenon in frame sawing machines
PublicationPraca dotyczy zjawiska washboarding cechującego się powstawaniem na piłowanej powierzchni sinusoidalnego profilu w przekroju poprzecznym i wzdłużnym. Wzór ten jest efektem drgań poprzecznych piły. Przedstawiono wyniki analiz teoretycznych oraz badań eksperymentalnych, w których wykazano, że zjawisko w przypadku pilarek ramowych jest efektem drgań wymuszonych brzeszczotu oraz regeneracji powstałej fali pierwotnej.