Search
Filters
total: 342
filtered: 275
-
Catalog
Chosen catalog filters
Search results for: NAWIERZCHNIE PÓŁSZTYWNE
-
Nawierzchnie podatne i półsztywne. porównanie katalogów typowych konstrukcji
PublicationNiniejszy artykuł przedstawia porównanie typowych nawierzchni z Austrii, Niemiec i Francji z katalogiem polskim. Omówiono i porównano wyznaczanie ruchu projektowego, standardowe osie porównawcze, długości okresów projektowych, sposoby ulepszania podłoża, podbudowy i warstwy asfaltowe. Przedstawiono porównanie grubości nawierzchni katalogowych na podbudowach z kruszyw łamanych niezwiązanych.
-
Nowoczesne nawierzchnie asfaltowe.
PublicationW referacie omówiono kilka wybranym zagadnień, a mianowicie: nowe metody projektowania nawierzchni, nawierzchnie długowieczne, asfalt drenażowy, asfalt spieniony i problemy ze współczesnymi nawierzchniami w Polsce. Przedstawiono zalety i wady omawianych rozwiązań oraz możliwości ich zastosowań w Polsce.
-
Konstrukcja nawierzchni bezpodsypkowych
PublicationPrzedstawiono konstrukcje nawierzchni bezpodsypkowych stosowanych na świecie od połowy lat 70. XX wieku. Szczególną uwagę zwrócono na nawierzchnie stosowane w Niemczech na liniach wielkich prędkości oraz w miejskim transporcie szynowym. Przedstawiono ekonomiczne aspekty stosowania przedstawionych konstrukcji i ich zalety.
-
Modernizacja nawierzchni ulic
PublicationArtykuł zawiera opis procedur, które zostały zastosowane podczas prac projektowych związanych z naprawą i przebudową ulic Gdańska i Gdyni. Sposób zbierania danych, analizy ruchu ulicznego, obliczeń trwałości nawierzchni i doboru rozwiązań naprawczych zostały przedstawione w artykule. Główny nacisk położono na problemy trudne do rozwiązania i wymagające niekonwecjonalnego podejścia. Głównymi problemami były: ustalenie wielkości...
-
Ocena nawierzchni drogowych
PublicationArtykuł przedstawia sposób przeprowadzenia taniej i skutecznej oceny stanu technicznego nawierzchni na drogach lokalnych. Zamieszczono przykłady przeprowadzonych badań odcinków dróg. Opisano możliwości decyzyjne zarządców dróg, mające na celu ochronę nawierzchni przed zbyt szybkim pogorszeniem stanu technicznego. Podano przykłady prognozowanej skuteczności wprowadzenia ograniczeń w ruchu ciężkim oraz wykonania wzmocnienia.
-
Indywidualne projektowanie nawierzchni
PublicationAnalityczne opracowanie wyjaśniające zasady weryfikacji i aktualizacji obliczeń zawartych w nowym katalogu typowych konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych z 2013 roku dostosowanym do współczesnych technologii i materiałów, zwiększonego obciążenia dróg przez ruch drogowy, zmienionych sposobów wzmacniania podłoża, recyklingu materiałów drogowych, ujednoliconego nazewnictwa warstw konstrukcji nawierzchni oraz nowych metod...
-
Dlaczego nawierzchnie pękają podczas mroźnych zim?
PublicationSpękania poprzeczne warstw asfaltowych konstrukcji nawierzchni spowodowane oddziaływaniem niskich temperatur zimowych są zjawiskiem dosyć często spotykanym na polskich drogach. Niestety równie często mamy problem z ich właściwym rozpoznaniem. W artykule przybliżono mechanizm powstawania spękań niskotemperaturowych, a także zaprezentowano wyniki badań terenowych tych spękań przeprowadzonych na obszarze trzech województw Polski północno-wschodniej:...
-
Wpływ równości nawierzchni i dynamicznego oddziaływania pojazdów ciężkich na trwałość zmęczeniową nawierzchni podatnych
PublicationPodczas ruchu pojazdu obserwuje się odchylenia nacisków osi pojazdów od nacisku statycznego, co jest spowodowane nierównościami nawierzchni. Dynamiczne obciążenia pojazdów w większym stopniu wytężają konstrukcję nawierzchni drogowej. Rozkład obciążeń dynamicznych ma kształt rozkładu normalnego i jest opisywany poprzez obciążenie statyczne oraz wskaźniki dynamiczne DI lub DLC. Wraz z pogorszeniem równości i zwiększeniem prędkości...
-
Szczepność między warstwami asfaltowymi nawierzchni.
PublicationW publikacji przedstawiono problem, jaki wynika z braku szczepności warstw asfaltowych. Brak szczepności wynika z braku odpowiedniej warstwy szczepnej, lub zastosowania gruboziarnistych warstw asfaltowych i małej ilości lepiszcza do warstwy szczepnej. Konsekwencją braku szczepności miedzy warstwami jest mniejsza trwałość zmęczeniowej nawierzchni i krótszy okres jej eksploatacji. Może się to przyczynić do konieczności przeprowadzenia...
-
Projektowanie technologii remontów nawierzchni ulic
PublicationProjektowanie technologii remontów ulic nie jest łatwe. Utrudnia je m.in. duża liczba zmiennych czynników, które należy w tym przypadku uwzględnić. Ponadto zbieranie niezbędnych danych o ruchu, stanie nawierzchni oraz konstrukcji to procesy, które wymagają dużego doświadczenia.
-
Spękania niskotemperaturowe warstw asfaltowych nawierzchni.
PublicationNiniejsza praca doktorska dotyczy spękań niskotemperaturowych warstw asfaltowych nawierzchni powodowanych spadkami temperatury występującymi w okresie mroźnych zim. Skutkiem obniżania się temperatury jest pojawienie się skurczu termicznego, który z uwagi na ograniczone przemieszczenia warstw asfaltowych w konstrukcji nawierzchni powoduje powstanie naprężeń termicznych. Wzrost wartości naprężeń termicznych następuje do momentu,...
-
Projektowanie technologii wzmocnień nawierzchni ulic
PublicationMetody obliczania obciążenia dróg ruchem.Ocena stanu istniejącej nawierzchni. Przyjęcie technologii napraw ulic. Obliczenia wzmocnień konstrukcji nawierzchni.
-
Spękania niskotemperaturowe warstw asfaltowych nawierzchni
PublicationPraca ta stanowi przegląd dotychczasowych prac badawczych polskich i zagranicznych w zakresie odporności mieszanek mineralno-asfaltowych na spękania niskotemperaturowe. Autor przedstawił różne czynniki (materiałowe, środowiskowe, związane z konstrukcją nawierzchni i inne) wpływające na powstawanie spękań niskotemperaturowych. Omówiono rozkład temperatury na grubości warstw bitumicznych. Dokonano przeglądu laboratoryjnych metod...
-
Obliczenia górnych warstw konstrukcji nawierzchni
PublicationAnalityczne opracowanie wyjaśniające zasady weryfikacji i aktualizacji obliczeń zawartych w nowym katalogu typowych konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych z 2013 roku dostosowanym do współczesnych technologii i materiałów, zwiększonego obciążenia dróg przez ruch drogowy, zmienionych sposobów wzmacniania podłoża, recyklingu materiałów drogowych, ujednoliconego nazewnictwa warstw konstrukcji nawierzchni oraz nowych metod...
-
Betonowe nawierzchnie magazynów i składowisk portów morskich
PublicationWymagania i rozwiązania konstrukcyjne posadzek przemysłowych w portach morskich. Typowe uszkodzenia posadzek i ich przyczyny. Zalecenia praktyczne dotyczące projektowania i wykonawstwa posadzek przemysłowych w różnych warunkach eksploatacyjnych.
-
Nawierzchnie w portach morskich i terminalach kontenerowych
PublicationNawierzchnie w portach i terminalach kontenerowych poddawane są znacznie większym obciążeniom jednostkowym niż na drogach, ale sumaryczna liczba obciążeń jest dużo mniejsza. Obecnie stosuje się nawierzchnie asfaltowe, z kostki betonowej, z płyt betonowych monolitycznych i z prefabrykatów betonowych, na podbudowach zasadniczych z betonu, chudego betonu i kruszywa związanego lub niezwiązanego cementem oraz na podbudowach pomocniczych...
-
Opony i nawierzchnie drogowe dla samochodów elektrycznych
PublicationOd czasu wynalezienia koła, które to wydarzenie miało miejsce około 6 tys. lat temu, rozpoczęła się era transportu kołowego trwająca do dzisiaj. W początkowym okresie koło, a często walec, wykorzystywane były jedynie do przesuwania ciężkich przedmiotów na niewielkie odległości. Potem pojawiły się pojazdy kołowe napędzane siłą mięśni zwierząt pociągowych. Dopiero pod koniec XVIII wieku zbudowano pierwsze pojazdy, które możemy zakwalifikować...
-
Zastosowanie geosyntetyków przy wzmocnieniu podłoża pod nawierzchnie drogowe
PublicationZastosowanie geosyntetyków przy wzmocnieniu podłoża pod nawierzchnie drogoweThe use of geosynthetics in the reinforcement of subsoil for road surfaces
-
Betonowe nawierzchnie przepuszczalne w obliczu systemów wielokryterialnych oceny.
PublicationCoraz większym zainteresowaniem cieszą się obecnie nawierzchnie betonowe, które dobrze współgrają, a zarazem kontrastują sie z technologiami takimi jak asfalt, płyty chodnikowe, kostka brukowa itp. Wciąż ulepsza się i poszukuje nowych, niestandardowych rozwiązań i zastosowań dla nawierzchni betonowych. Obecnie nie liczy sie jedynie pomysł, ale również to w jako sposób określony element będzie oddziaływał na człowieka i środowisko....
-
Wspomaganie decyzji przy utrzymaniu nawierzchni kolejowej.
PublicationW artykule przedstawiono koncepcje wspomagania decyzji przy utrzymaniu nawierzchni kolejowej. Zaprezentowano problemy decyzyjne, użytkowane już systemy wspomagania decyzji oraz ewolucyjny proces powstawania takich systemów.
-
Wpływ nawierzchni jezdni na zużycie paliwa
PublicationW pracy przedstawiono problematykę wpływu tekstury nawierzchni na opór toczenia opon samochodowych. Przedstawiono wymierne efekty ekonomiczne i ekologiczne wpływu nierówności i tekstury przy oporze toczenia opon na zużycie paliwa. Zawarto krótki opis celu badań, pomiarów oraz analizy wyników. Zaprezentowano również spostrzeżenia i wnioski.
-
Oznaczanie modułów nawierzchni do projektowania wzmocnień
PublicationPomiary ugięć nawierzchni ugięciomierzem dynamicznym (FWD)pozwalają na obliczenie modułów sprężystości warstw asfaltowych, podbudowy i podłoża. Wyniki pomiarów są zwykle analizowane statystycznie na określonym poziomie ufności. Autorzy obliczyli, na analizowanym odcinku drogi, grubości wzmocnienia nawierzchni asfaltowej na różnych poziomach ufności.
-
Ocena sczepności między warstwami asfaltowymi nawierzchni
PublicationArtykuł przedstawia krótki przegląd metod określania sczepności międzywarstwowej oraz ocenę sczpności między warstwami asfaltowymi z zastosowaniem dwóch emulsji asfaltowych przy użyciu metody Leutnera.
-
Diagnostyka i modernizacja konstrukcji nawierzchni drogowych
PublicationPotrzeby w zakresie utrzymania i remontów dróg są w Polsce ogromne. Nasz kraj ma znaczne opóźnienia i zaniedbania w tym zakresie w porównaniu ze ''starymi'' krajami Unii Europejskiej. Istniejące nawierzchnie w znacznej ich części są w złym stanie, mają usterki funkcjonalne utrudniające ruch (koleiny, nierówności podłużne, niski współczynnik tarcia, spękania, wyboje, nadłamane krawędzie, wykruszenia powierzchni itp.). Wzrastające...
-
Zbrojenie nawierzchni asfaltowych siatkami stalowymi RoadMesh®
PublicationW artykule omówiono doświadczenia wynikające z wykorzystania siatki stalowej RoadMesh® do zbrojenia nawierzchni podatnych i sztywnych. Zaprezentowano wyniki badań laboratoryjnych oraz polowych dotyczących efektywności zbrojenia dla różnych materiałów. Przedstawiono wybrane przykłady zastosowania siatki RoadMesh® w remontach nawierzchni drogowych.
-
Opinia techniczna torów kolejowych Nr 401, 407A i 413 na bocznicy kolejowej Stoczni Gdańskiej S.A. Nawierzchnia kolejowa z szyn S49 (49E1) na płycie żelbetowej z nawierzchnią drogową
PublicationOpinia techniczna torów kolejowych Nr 401, 407A i 413 na bocznicy kolejowej Stoczni Gdańskiej S.A. Nawierzchnia kolejowa z szyn S49 (49E1) na płycie żelbetowej z nawierzchnią drogową
-
Environmentally-Safe Cold Recycling of Asphalt Pavements in Poland
PublicationArtykuł przedstawia metodę recyklingu na zimno z zastosowaniem jednoczesnego dodatku cementu portlandzkiego i emulsji asfaltowej. Metoda przydatna do rehabilitacji zniszczonych nawierzchni drogowych. Warstwy po recyklingu charakteryzują się sztywnością i podatnością. Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych i terenowych.
-
Nowoczesne urządzenia do badania tekstury nawierzchni drogowej
PublicationDokonano przeglądu urządzeń do badania tekstury nawierzchni drogowej różnymi metodami. Opisano urządzenia dawniej stosowane (badania metodą wolumetryczną oraz metodą wypływu cieczy), natomiast szerzej przedstawiono nowoczesne metody badań metodą profilometryczną. Zaprezentowano także nowoczesne urządzenia trójwymiarowe do pomiaru tekstury - system T3D. Przeanalizowano wady i zalety poszczególnych urządzeń do różnych zastosowań.
-
Urządzenia do badania oporu toczenia nawierzchni drogowej
PublicationOmówiono metody badania oporu toczenia nawierzchni drogowych. Przedstawiono unikatową przyczepę doświadczalną zbudowaną w Katedrze Pojazdów i Maszyn Roboczych Politechniki Gdańskiej, umożliwiającą badanie oporu toczenia nawierzchni drogowej metodą przyczepową. Mając dobrane opony testowe (wzorcowe, referencyjne) można klasyfikować nawierzchnie drogowe pod względem ich oporu toczenia.
-
Wpływ równości nawierzchni podatnej na ich trwałość
PublicationNierówności nawierzchni powodują odchylenia nacisków osi pojazdów będących w ruchu od nacisku statycznego. Dynamiczne obciążenia pojazdów w większym stopniu wytężają konstrukcję nawierzchni drogowej. Rozkład obciążeń dynamicznych ma kształt rozkładu normalnego i jest opisywany poprzez obciążenie statyczne oraz wskaźniki dynamiczne DI lub DLC. Wraz z pogorszeniem równości i zwiększeniem prędkości średniej pojazdów rosną maksymalne...
-
Ciśnienie opon samochodów ciężarowych w projektowaniu nawierzchni
PublicationObliczenia nawierzchni konstrukcji wykazały, że wpływ ciśnienia kontaktowego opon pojazdów na trwałość nawierzchni jest istotny. Wartości ciśnienia kontaktowego przyjmowane obecnie do projektowania nawierzchni są zbyt małe i powinny być zwiększone. Ciśnienie to zależy od wielu czynników, w tym od rodzaju opony, prędkości jazdy, temperatury.
-
Komputerowe wspomaganie planowania napraw bieżących nawierzchni kolejowej
Publication -
Mechanizacja napraw głównych podtorza i nawierzchni szynowych
PublicationSzybki rozwój techniki i znaczący wzrost kosztów pracy wymusza na wykonawcach robót ograniczenie do niezbędnego minimum liczby robotników, i wto miejsce wprowadzenie nowoczesnych, bardzo wydajnych maszyn, które skracają czas wykonania naprawy. Druga zasadniczą przyczyną wprowadzenia nowoczesnych maszyn jest ograniczenie do niezbędnego minimum czasu zamknięcia torów, co zmniejsza utrudnienia w prowadzeniu ruchu pociągów, a ponadto...
-
Katalog typowych konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych
PublicationKatalog zawiera metodę projektowania konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych obowiązującą w Polsce.
-
Wpływ nawierzchni i opon na opór toczenia
PublicationArtykuł porusza zagadnienia wpływu nawierzchni jezdni i konstrukcji opon na jeden z istotnych parametrów opisujących współpracę opony z jezdnią, jakim jest opór toczenia. Artykuł nawiązuje do publikacji, w których omówiony jest wpływ oporu toczenia na zużycie energii przez pojazdy samochodowe oraz przedstawione są w ogólnym zarysie metody badania oporu toczenia opon.
-
Materiały zmiennofazowe do stabilizowania temperatury nawierzchni asfaltowych
PublicationW artykule przedstawiono możliwość wykorzystania lekkiego kruszywa budowlanego modyfikowanego materiałem zmiennofazowym (PCM), jako dodatku do nawierzchni asfaltowej, w celu zwiększenia jej stabilności termicznej przy zachowaniu dotychczasowych właściwości mechanicznych. Cel ten może zostać osiągnięty przez nasączenie porowatych granulek lekkiego kruszywa odpowiednim materiałem zmiennofazowym, co umożliwi magazynowanie określonych...
-
Wpływ pojazdów przeciążonych na trwałość nawierzchni asfaltowych
PublicationPojazdy przeciążone istotnie wpływają na trwałość konstrukcji nawierzchni. Jak wynika ze studiów literatury, zjawisko przeciążania pojazdów nasila się, gdy kontrola ruchu jest słaba. W pracy przedstawiono analizę danych z ważenia pojazdów w ruchu na polskich drogach oraz analizę wpływu ruchu pojazdów przeciążonych na trwałość nawierzchni asfaltowych. Z badań wynika, że średni udział pojazdów przeciążonych w ruchu wynosi 18,5% oraz...
-
Specyfikacje geosyntetyków stosowanych w podbudowach nawierzchni drogowych
PublicationW ciągu ostatnich lat obserwuje się wzrost zastosowania geosyntetyków w budownictwie, w tym w szczególności w budowie. W podbudowach nawierzchni drogowych geosyntetyki znajdują obecnie zastosowanie w dwóch sytuacjach: do wykonania warstwy separacyjnej lub filtracyjnej między podłożem gruntowym i warstwą podbudowy oraz do wykonania warstwy wzmacniającej podbudowę z kruszywa niezwiązanego spoiwem lub lepiszczem, ułożonej na podłożu...
-
Investigation of transverse cracking of asphalt pavements in the north-eastern Poland
PublicationSpękania poprzeczne są jednym z najczęstszych typów uszkodzeń występujących na polskich drogach. Artykuł przedstawia wyniki badań spękań poprzecznych dróg zlokalizowanych w Polsce północno-wschodniej. Na podstawie badań terenowych podjęto próbę wyznaczenia związków pomiędzy częstotliwością spękań, zdefiniowaną indeksem spękań, a wybranymi cechami nawierzchni. Analizowane były następujące cechy nawierzchni: typ podbudowy (podbudowa...
-
Degradacja nawierzchni w świetle pomiarów drezyną EM-120
PublicationW referacie przedstawiono możliwości wykorzystania wyników pomiarów drezyną EM-120 do określania tempa zmian w położeniu toków szynowych w płaszczyźnie pionowej i poziomej. Zaprezentowana analiza umożliwia właściwy monitoring i planowanie terminów przeprowadzania regulacji położenia toru.
-
Wpływ nawierzchni drogowej na opór toczenia opon samochdowych
PublicationW artykule przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań oporu toczenia opon na 5 nawierzchniach zamontowanych na bębnach dwóch maszyn bieżnych. Przeanalizowano je w aspekcie wpływu tekstury nawierzchni na współczynnik oporu toczenia opon. Wnioski z tej pracy posłużyły do zaplanowania podobnych badań w warunkach drogowych za pomocą przyczepy dynamometrycznej.
-
Wpływ nawierzchni jezdni na opór toczenia opon samochodowych
PublicationPraca stanowi wprowadzenie do problematyki wpływu tekstury nawierzchni na opór toczenia opon samochodowych. Przedstawiono krótki opis celu pracy, pomiarów oraz wyników. Zaprezentowane własne spostrzeżenia i wnioski.
-
Analiza konstrukcji nawierzchni asfaltowych oparta o teorię lepkosprężystości
PublicationPrzedmiotem artykułu jest analiza przykładowej konstrukcji nawierzchni drogowej podatnej w oparciu o liniową teorię lepkosprężystości. Do symulacji pracy warstw asfaltowych wykorzystano model Burgersa, a obliczenia wykonano przy użyciu programu VEROAD (Visco-Elastic RoadAnalysis Delft). Autor poddaje analizie odkształcenia na spodzie warstw asfaltowych oraz ich deformacje odwracalne i trwałe, a także bada wpływ temperatury.
-
Sczepność warstw asfaltowych w wielowarstwowych układach nawierzchni drogowych
PublicationSczepność warstw asfaltowych w konstrukcji nawierzchni drogowej ma kluczowe znaczenie dla zachowania się nawierzchni pod obciążeniem od pojazdów samochodowych. W tym celu przeprowadzono badania sczepności międzywarstwowej w schemacie Leutnera przy obciążeniu monotonicznym dla określenia maksymalnej siły ścinającej, przemieszczenia ścinającego, wytrzymałości ścinania, sztywności ścinania, energii ścinania. Dla wybranych przypadków...
-
Badanie stanu nawierzchni drogowej z wykorzystaniem uczenia maszynowego
PublicationW artykule opisano budowę systemu informowania o stanie nawierzchni drogowej z wykorzystaniem metod cyfrowego przetwarzania obrazów oraz uczenia maszynowego. Efektem wykonanych prac badawczych jest eksperymentalna platforma, pozwalająca na rejestrację uszkodzeń na drogach, system do analizy, przetwarzania i klasyfikacji danych oraz webowa aplikacja użytkownika do przeglądu stanu nawierzchni w wybranej lokalizacji.
-
Wpływ nawierzchni jezdni na hałas drogowy. Część 1
PublicationW pracy przedstawiono rys historyczny walki z hałasm generowanym przez ruch drogowy. Problem ten był już istotny w Starożytnym Rzymie. W latach trzydziestych ubiegłego wieku wykonano w Polsce pierwsze pomiary hałasu związanego z ruchem drogowym. Podano zakresy prędkości powyżej których dominującym źródłem hałasu są toczące się opony. Przedstawiono czynniki związane z nawierzchnią i wpływające na hałas toczenia opon.
-
Wpływ nawierzchni jezdni na hałas drogowy - część 2
PublicationW pracy przedstawiono mechanizmy generowania hałasu opon związane z drganiami mechanicznymi oraz z przepływami powietrza. Omówiono wpływ rzeźby bieżnika opony oraz tekstury nawierzchni na generowany hałas podczas toczenia się opony po nawierzchni jezdni.
-
Projekt przebudowy nawierzchni betonowej z zastosowaniem technologii rozkruszania
PublicationW artykule przedstawiono projektowanie i technologię przebudowy starej nawierzchni z betonu cementowego drogi krajowej nr 22 na odcinku Chojnice - Tczew poprzez rozkruszanie na miejscu starych płyt betonowych (ang. rubblizing) i wbudowaniu nakładki asfaltowej. Technologię "rubblizingu" zaprojektowano po raz pierwszy w Polsce. Omówiono wady i zalety technologii rubblizingu, przedstawiono wydajność, jak i orientacyjne ceny jednostkowe....
-
Wpływ wymiany szyn na dalszy proces eksploatacji nawierzchni
PublicationW wyniku robót torowych prowadzonych na linii nr 131 Chorzów Batory - Tczew powstanie odcinek doświadczalny, który umożliwi analizę i ocenę wpływu wymiany szyn na dalszy proces eksploatacji nawierzchni. W artykule omówiono dotychczasowe wyniki oceny trwałości eksploatacyjnej szyn oraz przedstawiono zarys koncepcji dalszych badań i obserwacji.
-
Ulepszone podłoże gruntowe i dolne warstwy konstrukcji nawierzchni
PublicationAnalityczne opracowanie wyjaśniające zasady weryfikacji i aktualizacji obliczeń zawartych w nowym katalogu typowych konstrukcji nawierzchni podatnych i półsztywnych z 2013 roku dostosowanym do współczesnych technologii i materiałów, zwiększonego obciążenia dróg przez ruch drogowy, zmienionych sposobów wzmacniania podłoża, recyklingu materiałów drogowych, ujednoliconego nazewnictwa warstw konstrukcji nawierzchni oraz nowych metod...