Filters
total: 271
-
Catalog
- Publications 204 available results
- Journals 3 available results
- People 8 available results
- Inventions 2 available results
- Projects 1 available results
- Laboratories 1 available results
- e-Learning Courses 15 available results
- Events 3 available results
- Offers 1 available results
- Open Research Data 33 available results
Search results for: MAŁE I SREDNIE PRZEDSIEBIORSTWA
-
Internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej
PublicationArtykuł prezentuje internacjonalizację MSP w świetle badań, motywy internacjonalizacji oraz proces internacjonalizacji firmy w teorii.
-
Zarządzanie procesem innowacyjnym w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach
PublicationZarządzanie procesem innowacyjnym stanowi wyzwanie dla menedżerów, nie tylko dużych przedsiębiorstw. Przedsiębiorcy stają przed problemem czy i jakie działania przed-sięwziąć, aby efektywnie konkurować na rynku. Poziom innowacyjności polskich małych i średnich przedsiębiorstw nie świadczy dobrze o sposobie zarządzania procesem innowacyjnym. Jednak w nowym okresie programowania pojawią się środki przeznaczone na wdrożenia w firmach....
-
Informatyczne wspomaganie systemów zarządzania jakością z uwzględnieniem potrzeb sektora MŚP
PublicationW opracowaniu zarysowano trendy rozwojowe dotyczące systemów informatycznych wspomagających zarządzanie jakością w małych i średnich przedsiębiorstwach. Szczególny nacisk połozono na wsparcie metodyki statystycznego nadzorowania procesów oraz ich modelowania.
-
Zarządzanie zmianą w małych i średnich przedsiębiorstwach
PublicationNiniejszy artykuł przedstawia zagadnienia związane z zarządzaniem zmianą w przedsiębiorstwach, w tym również tych z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. W części pierwszej przedstawiono wybrane sposoby wprowadzania zmian w organizacjach, a także czynniki wywołujące zmiany (endogeniczne i egzogeniczne). Druga część artykułu dotyczy czynników wpływających na powodzenie inicjatyw wdrażania zmian w firmie. Omówiono w niej między...
-
Innowacyjność w małych i średnich przedsiębiorstwach.
PublicationW niniejszym opracowaniu przedstawiono zagadnienia związane z innowacjami w małych i średnich przedsiębiorstwach (MSP). W jego pierwszej części omówiono kwestie definicyjne oraz przedstawiono charakterystykę innowacji w MSP. Druga część artykułu zawiera opis czynników oraz barier wpływających na innowacje w tego rodzaju przedsiębiorstwach.
-
Podeście do doskonalenia procesów w firmie informatycznej wspierane przez narzędzie Eclipse Process Framework Composer
PublicationArtykuł przedstawia podejście do doskonalenia procesów w mniejszych firmach informatycznych z wykorzystaniem narzędzia Eclipse Process Framework Composer. Podejście obejmuje modelowanie procesów wytwarzania oprogramowania w EPF Composer oraz wykorzystanie tych modeli do bieżącego zarządzania projektami w istniejących narzędziach wspomagających. Omówiono kroki wdrożenia rozwiązania, w tym sposób integracji modelu procesu z posiadanymi...
-
Radzenie sobie ze stresem przez przedsiębiorców
PublicationCelem pracy była ocena radzenia sobie ze stresem wśród właścicieli małych przedsiębiorstw. Style radzenia sobie były zadowalającym predykatorem zachowań zaradczych w kontekście pracy. Właściciele małych przedsiębiorstw byli bardziej elastyczni w doborze strategii instrumentalnych w porównaniu do pracowników najemnych zatrudnionych na stanowiskach liniowych. Stres zawodowy wyjaśniał wypalenie zawodowe bez względu na pozycję w firmie...
-
Rola normatywnych systemów zarządzania we wprowadzaniu innowacji organizacyjnych w sektorze MŚP
PublicationW opracowaniu przedstawiono rozważania dotyczące znaczenia i specyfiki działalności innowacyjnej w małych i średnich przedsiębiorstwach. Na podstawie wyników badań krajowych i zagranicznych określono charakterystyczne cechy tej grupy organizacji w odniesieniu do wprowadzania innowacji procesowej i organizacyjnej.Szczególną uwagę zwrócono na współzależności między działalnością innowacyjną a zarządzaniem wiedzą w normatywnych systemach...
-
GNIAZDA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI W STREFIE PODMIEJSKIEJ METROPOLII
PublicationProblem suburbanizacji jest wciąż aktualny w analizach rozwoju miast. Przybiera często formy spontanicznego rozlewania się miast (urban sprawl). Badacze tego problemu skupiają się przeważnie na rozwoju funkcji mieszkaniowej w strefach podmiejskich. Specyficzny charakter polskiego procesu suburbanizacji polega na równoległym rozwoju klasycznej suburbanizacji osiedleńczej oraz rozwoju mikro- oraz małych i średnich przedsiębiorstw....
-
Six Sigma w małych i średnich przedsiębiorstwach. Puste hasło czy konieczność?
PublicationW artykule przedstawiono aspekty wykorzystania w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) elementów koncepcji Six Sigma. Celem tego opracowania jest ocena potrzeb i uwarunkowań aplikacyjnych koncepcji Six Sigma w sektorze MŚP, zwłaszcza w nawiązaniu do bazujących na podejściu procesowym systemów zarządzania jakością. Zaprezentowano charakterystyczne cechy mniejszych organizacji, stanowiące w kontekście programów Six Sigma...
-
Internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce.
PublicationSpośród wielu problemów, które pojawiają się w książce, kwestią kluczową jest internacjonalizacja małych i średnich przedsiębiorstw. Zachodzące procesy internacjonalizacji MSP są rozpatrywane na tle innych przemian kształtujących współczesne gospodarki, a zwłaszcza globalizacji i integracji ekonomicznej. Ponadto książka została mocno ''osadzona'' w teorii przedsiębiorczości i MSP. Rozważania teoretyczne zostały oparte na światowej,...
-
Bariery wzrostu małych i średnich przedsiębiorstw.
PublicationRozdział IV pt. "Bariery wzrostu małych i średnich przedsiębiorstw" przedstawia teorię barier wzrostu MSP. Po klasyfikacji istniejących barier wzrostu.
-
Czynniki wzrostu małych firm w świetle badań empirycznych.
PublicationTekst prezentuje anlizę wybranych czynników wzrostu związanych z właścicielem-menedżerem i ich wpływ na tenże wzrost. Analiza powyższa została oparta na badaniach empirycznych przeprowadzonych w regionie gdańskim w 1992 i 1999 roku.
-
Bariery wzrostu małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych.
PublicationRozdział VIII pt. "Bariery wzrostu małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych" przedstawia wyniki badań przeprowadzonych dwukrotnie na tej samej próbie MSP w 1992 i 1999 roku. MSP, opisane zostały bariery potencjalne, wynikające z procesów globalizacji, internacjonalizacji i integracji.
-
Influence of the internet and electronic commerce growth on polish small and medium enterprises. PODAĆ POLSKI TYTUŁ.
PublicationTechnological development in communication creates new possibilities for commercial activity . Each new medium was changing business processes . Internet does the same - implies rapid changes in every stage of commercial activity.The aim of this paper is to show that the Internet and Electronic Commerce are influencing the Small and Medium Enterprises (SMEs) development in Poland. For achieving this another issue had to be under...
-
Czynnik ludzki jako kluczowy element strategii rozwojowej małych i średnich przedsiębiorstw w procesie globalizacji
PublicationAutor w artykule wykazuje zależność między właściwym doborem kadry pracowniczej a sukcesem firmy. Przedstawia również dwufilarową strategię globalną małych i średnich przedsiębiorstw. Artykuł zawiera także badania własne nad różnicami w mentalności, kulturą, sposobie przywództwa oraz społecznego rodzaju systemu organizacyjnego przedsiębiorstw w rejonie nadbałtyckim.
-
Opinions and view of entrepreneurs regerding the single european Market-Analytical Model. W: Entrepreneurship and small business development in the21st century. Przedsiębiorczość i rozwój małych i średnich przedsiebiorstww XI wieku. Ed. B. Piasecki. Łódź: Uniw. Łódź**2002 s. 109-117.**2002 s. 109 - 117 Opinie i poglądy przedsiębiorców na temat Jednolitego Rynku Europejskiego - model analityczny.
PublicationArtykuł zawiera propozycje modelu czynników kształtujących świadomość pol-skich przedsiębiorców odnośnie szans i zagrożeń w związku z otwarciem gospodarki Polski na Jednolitu Rynek Europejski. Model ten musi być wykorzystany przy projektowaniu badań opinii i poglądów przedsiębiorców.
-
Przedsiębiorczość i innowacyjność - czy wykorzystamy tę szansę ?
PublicationArtykuł zawiera analizę szans regionu pomorskiego w sytuacji wstąpienia Polski do UE. Wymieniane są czynniki mogące określić przewagę konkurencyjną regionu. Wykorzystano tu ramy analizy teoretycznej Portera, Perry`ego, Nalebuffa i Branderburgera. Autor koncentruje się na czynnikach związanych z przedsiębiorczością i innowacyjnością.
-
Perspektywy zarządzania wiedzą w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach.
PublicationPrzemiany społeczno-gospodarcze na przełomie XX I XXI wieku, szczególniekontekst uwarunkowań gospodarki opartej na wiedzy, zmuszają do przedefinio-wania czynników i metod służących budowaniu przewagi konkurencyjnej przed-siębiorstw. Znaczenie zarządzania informacją i zarządzania wiedzą wzrosłozwłaszcza w ostatnich latach. W obliczu narastającej konkurencji przedsię-biorstwa sektora MSP muszą już teraz podjąć niezbędne...
-
Rola technologii informacyjnych w budowaniu przewagi konkurencyjnej MSP w Polsce
PublicationGłównym wątkiem pracy jest określenie roli technologii informatycznych podstawowego narzędzia w procesie zarządzania wiedzą - w kreowaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw. Analiza ogranicza się wyłącznie do sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce.
-
Współpraca małych i średnich przedsiębiorstw w sieciach
PublicationArtykuł zarysowuje ekonomiczne podstawy kooperacji małych i średnich przedsiębiorstw w tak zwanych sieciach z punktu widzenia teorii kosztów transakcyjnych.
-
Przedsiębiorca w teorii przedsiębiorczości i praktyce małych firm.
PublicationMonografia jest próbą przedstawienia spójnej koncepcji przedsiębiorcy funkcjonującego w małym i średnim przedsiębiorstwie.
-
Improvement of Task Management with Process Models in Small and Medium Software Companies
PublicationSmall and medium software companies exhibit many special features that give reason for a dedicated approach to process improvement. They often cannot afford implementing maturity models or quality standards both in terms of time and money. Instead, they expect simpler solutions that can allow to run projects in more systematic and repeatable way, increase quality and knowledge management. In this paper, we present a method focused...
-
Innovation and Knowledge Management in the SME Sector and the Role of Normative Management Systems
PublicationThe article presents deliberations related to importance and specificity of innovation activities in small and medium-sized enterprises. Basing on results of the research the characteristics of the SMEs concerning process related and organizational innovation has been determined. Interrelations between innovation activities and knowledge management within the framework of normative management systems have been emphasized.
-
Uwarunkowania wykorzystania metodyki Six Sigma w sektorze MŚP z uwzględnieniem możliwości zastosowania aplikacji komputerowych
PublicationCelem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie współczesnych rozwiązań informatycznych stosowanych w celu usprawnienia funkcjonowania metodyki Six Sigma ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich adaptację w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP).
-
Wykorzystanie metodyki Lean Six Sigma w doskonaleniu funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw
PublicationCelem pracy jest przedstawienie wyników badań oraz utylitarnych aspektów wynikających z opracowania oryginalnej metodyki wdrażania metodyki Lean Six Sigma w małych i średnich przedsiębiorstwach sektora produkcyjnego. Metodyka ta powstała na podstawie badań przeprowadzonych w polskich i francuskich przedsiębiorstwach w latach 2009-2011. W opracowaniu został zaprezentowany zarys proponowanej metodyki oraz przykład jej zastosowania...
-
Rola ubezpieczeń w zarządzaniu ryzykiem na poziomie MSP
PublicationAnaliza działalności przedsiębiorstwa (ryzyko wpływu na jego działalność i dotychczasowe wyniki) i rachunek ekonomiczny powinny być determinantami skali rozwiązań ograniczających ryzyko w przedsięwzięciach podejmowanych przez przedsiębiorców. Zarządzanie ryzykiem w MSP powinno być uproszczone w stosunku do procedur stosowanych w dużych przedsiębiorstwach. Powinno koncentrować się na stosowaniu ubezpieczeń i działań prewencyjnych....
-
Świadomość innowacyjna małych i średnich przedsiębiorstw
PublicationW wielu raportach, przygotowywanych zarówno przez ośrodki polskie, jak i międzynarodowe, innowacyjność polskich przedsiębiorstw jest dość słabo oceniana. W kontekście tworzenia i wdrażania innowacji istotna jest świadomość przedsiębiorców w zakresie konieczności tworzenia odpowiedniej kultury i klimatu organizacyjnego sprzyjającego realizacji procesu innowacyjnego. Należy też podkreślić istotną rolę, jaką w procesie innowacyjnym...
-
Uwarunkowania aplikacyjne koncepcji Six Sigma w sektorze MŚP
PublicationArtykuł porusza istotne, z punktu widzenia podnoszenia konkurencyjności sektora MŚP a rzadko przedstawiane w literaturze krajowej, zagadnienie wykorzystania w tej grupie przedsiębiorstw koncepcji Six Sigma. Obok charakterystycznych cech MŚP wywierających wpływ na zastosowanie w nich metodyki Six Sigma, przedstawiono związki tej koncepcji z systemami zarządzania jakością.
-
Wprowadzanie koncepcji Lean Management w sektorze MŚP na podstawie doświadczeń francuskich
PublicationW opracowaniu przedstawiono rozważania dotyczące wprowadzania koncepcji Lean Management w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw. Na przykładzie opracowanego i wprowadzonego przez organizację CEFORALP we Francji programu zaprezentowano uwarunkowania towarzyszące grupowemu wdrażaniu koncepcji Lean w MŚP sektora produkcyjnego oraz przedstawiono korzyści jakie odniosły firmy uczestniczące w tym przedsięwzięciu.
-
Dotacje unijne jako źródło finansowania innowacji w małych i średnich przedsiębiorstwach
PublicationArtykuł dotyczy wskazania możliwości pozyskania źródeł finansowania innowacji małych i średnich przedsiębiorstw. Przykładem tego mają być dostępne obecnie lub w przyszłości granty i fundusze unijne. W artykule przedstawiono owe dotacje i ogólne ich zasady z uwzględnieniem programu z jakiego pochodzą i dla jakiego podmiotu mają być dedykowane. Ponadto zaprezentowano propozycje na co mogą być przeznaczone środki z poszczególnych...
-
Wstęp
PublicationWstęp zawiera prezentację treści książki.
-
Zakończenie
PublicationZakończenie jest krótkim podsumowaniem głównych wniosków wynikających z prezentowanych w książce analiz.
-
Dylematy polityki wspierania małych i średnich przedsiębiorstw
PublicationAutor sformułował i opisał 7 podstawowych dylematów polityki wspierania MSP przez państwo. Pierwszą grupę stanowią dylematy wyborów pomiędzy:1. ochroną MSP a promowaniem ich rozwoju;2. protekcjonizmem wobec firm istniejących a ułatwieniami w zakładaniu firm nowych;3. wspieraniem wszystkich MSP a wspieraniem wybranych grup spośród nich.W drugiej grupie mieszczą się dylematy wyboru:4. szczebla na jakim polityka wspierania jest projektowana...
-
Polscy właściciele/menedżerowie wobec jednolitego rynku europejskiego
PublicationRozdział przedstawia wyniki badań przeprowadzonych przez zespół WZiE. Celem badań było sprawdzenie czy i w jakim stopniu badane MSP są obecne na rynkach międzynarodowych, jak postrzegają akcesję Polski do UE i w jaki sposób przygotowywały się do niej.
-
Ewolucja systemu pomocy dla małych i średnich przedsiębiorstw we Francji
PublicationRozdział jest próbą przedstawienia ewolucji systemu wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych we Francji od lat 70 do dnia dzisiejszego. Przedstawione zostały poszczególne formy wsparcia, instytucje wsparcia, oraz główne kierunki polityki wsparcia. Zawarta została również ocena systemu pomocy publicznej dla MSP produkcyjnych.
-
Europejski sektor małych i średnich przedsiębiorstw wobec wyzwań gospodarki światowej
PublicationW rozdziale przedstawiono sytuację europejskiego sektora MSP wobec zmian zachodzących w gospodarce światowej. Opisywane przez autorów zmiany są powodowane tak przez uniwersalne trendy jak i przez nowe, regionalne zjawiska i procesy. Najważniejsze, z punktu widzenia europejskich MSP uniwersalne trendy to przyspieszenie globalizacji, upowszechnienie technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT), utworzenie JRE, wprowadzenie...
-
Wsparcie eksportu małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce i we Francji
PublicationRozdział to studium porównawcze polityki wspierania eksportu małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce i we Francji. Szczegółowo przedstawiono w nim instytucje i systemy wsparcia eksportu w obu krajach. Dokonano również oceny udziału małych i średnich przedsiębiorstw w systemach wsparcia.
-
Sieci małych i średnich przedsiębiorstw - ujęcie teoretyczne
PublicationArtykuł przedstawia wyjaśnienie zjawiska sieci małych i średnich przedsiębiorstw z ekonomicznego i socjologicznego punktu widzenia. Ekonomiczne wyjaśnienie ma swoje podwaliny w teorii kosztów transakcyjnych a socjologiczne w koncepcji kapitału społecznego.
-
WYKORZYSTANIE INNOWACYJNEJ METODYKI STUDIUM PRZYPADKU W EDUKACJI BIZNESOWEJ – PROJEKT INNOCASE, LdV, TOI
PublicationNiniejszy artykuł przedstawia jeden z projektów dydaktycznych realizowanych w ramach programu Leonardo da Vinci, Transfer of Innovations. Projekt ten nosi tytuł INNOCASE – Transfer innowacyjnej metodyki studium przypadku w edukacji biznesowej. W artykule można znaleźć informacje na temat genezy powstania projektu, jego celów, grup docelowych, konsorcjum realizującego projekt, metodologii i planu pracy, a także znaczenia projektu...
-
Wpływ wprowadzenia wspólnej waluty Euro na działalność małych i średnich przedsiębiorstw
PublicationPrzedstawiona została próba oceny przygotowań małych i średnich przedsiębiorstw do wprowadzenia Euro, a ponadto wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na poziom cen w Eurolandzie. Jednocześnie z uwagi na postępujący proces akcesyjny ujęte zostały także niektóre kwestie związane z wprowadzeniem Euro na działalność przedsiębiorstw w Polsce.
-
Organizacja wirtualna - szansa dla małych firm.
PublicationOrganizacja wirtualna wydaje się być bardzo kuszącą propozycją dla małych przedsiębiorstw, które, dysponując z zasady mniejszymi zasobami, nie są wstanie sprostać konkurencji. Połączenie zasobów w ramach organizacji wirtualnej może tą sytuację zmienić. Jednak nie wszystkie małe firmy są przygotowane do nawiązania tej nowej formy współpracy.
-
Miniatura, mały format, duże możliwości
PublicationMINIATURA to program Narodowego Centrum Nauki przeznaczony do realizacji pojedynczego działania naukowego z zakresu badań podstawowych. Zrównoważona dystrybucja środków w MINIATURZE, zarówno pod względem typów jednostek naukowych, jak i województw, pokazuje, że MINIATURA jest ważną formą wsparcia finansowego w ofercie grantowej NCN, która dobrze odpowiada na zapotrzebowanie mniejszych ośrodków na tzw małe granty
-
Internet w małych i średnich przedsiębiorstwach - aspekty praktyczne
PublicationPokazano i przeanalizowano praktyczne aspekty prowadzenia działalności go-spodarczej przez małe i średnie firmy przy wykorzystaniu światowej sieci In-ternet. Szczególną uwagę poświęcono korzyściom płynącym z zastosowania In-ternetu do prowadzenia szeroko pojętego biznesu w niewielkiej skali. Wyróż-niono te aspekty e-biznesu, w których możliwe jest uzyskiwanie nowych jakoś-ci gospodarczych w zestawieniu z biznesem tradycyjnym.
-
Potentiometric detection of organic ionics in separation methods: a critical evaluation
PublicationCzujniki potencjometryczne są w tej chwili stosowane głównie w połączeniu ze wstrzykową analizą przepływową. Badano membranowe czujniki potencjometryczne pod względem zastosowania w połączeniu z wysokosprawną chromatografią cieczową i elektroforezą kapilarną. Stosowano anality takie jak środki powierzchniowo czynne i proste leki. Zauważono, że czujniki potencjometryczne dają dobre odpowiedzi na małe i duże jony z ładunkiem wielokrotnym...
-
Effect of short time reduction on electrical properties of bismuth-silicate glasses
PublicationPodczas krótkiego wygrzewania szkieł bizmutowo-krzemianowych w wodorze (około 5 min w 375C) przewodnictwo powierzchniowe wzrasta o kilka rzędów wartości. Nośnikiem ładunku w tych próbkach jest hopping elektronowy między zlokalizowanymi stanami w badanej warstwie krzemu, zawierającej małe klastry Bi. Wpływ granul bizmutu na przewodnictwo jest widoczny w drugim stadium redukcji, które zachodzi po redukcji dłuższej niż 4h.
-
f-γ current fluctations in organic semiconductors: evidence for percolation
PublicationSzumowe spektra o nachyleniu f-γ były obserwowane w organicznych półprzewodnikach i interpretowane przy pomocy hoppingowego modelu szumów. S(f) spektra wykazywały max w regionie wypełniania się pułapek nośników ładunku. W tym artykule dyskutujemy warunki określające poszczególne rodzaje SCLC transportu. Model perkolacyjny został użyty do opisu przejść pomiędzy fazą izolatora a przewodnika, gdzie małe zmiany przełożonego napięcia...
-
Innowacyjność mikro i małych przedsiębiorstw na przykładzie firm z województwa pomorskiego
PublicationJak pokazuje przegląd literaturowy przedstawiony w pierwszej części artykułu, wdrażanie innowacji w przedsiębiorstwach stało się koniecznością nie tylko w przypadku dużych podmiotów, ale również tych niewielkich. Co prawda małe i mikroprzedsiębiorstwa mają ograniczone zasoby i często napotykają na szereg barier na swojej drodze do innowacyjności, to jednak - jak pokazuje przykład przedsiębiorstw z województwa pomorskiego - w większości...
-
The effects of crystallization on the magnetic properties and critical cur-rent in Bi-Sr-Ca-Cu-O glass-ceramics
PublicationW publikacji przedstawiono wpływ procesu krystalizacji na podatność magnetyczną oraz wewnątrzziarnowe i międzyziarnowe prądy krytyczne krystalizowanego szkła Bi4Sr4Ca3Cu4Ox. Próbki krystalizowano w temperaturze 800C w czasie od0,5 godz do 216 godz. Wszystkie próbki poniżej temp. 80k wykazywały cechy diamagnetyczne. Otrzymano małe wartości prądów krytycznych w badanych próbkach (50-100Acm-2 dla prądów wewnątrzziarnowych, w zależności...
-
Underwater communication system for shallow water using modified MFSK modulation
PublicationOpisano budowę i zasadę działania systemu komunikacji podwodnej z modulacją MMFSK. System służy do przekazywania danych i komend ze statku do obiektów podwodnych w płytkich wodach przybrzeżnych i jeziorach. Priorytetowe wymagania postawione systemowi to bardzo małe zużycie energii w części podwodnej i bardzo mała liczba błędów transmisji. Szczególną uwagę zwrócono na nietypowe źródło błędów, jakim są zniekształcenia nieliniowe...