Search results for: rozwój społeczno-gospodarczy miast
-
Rozwój społeczno-gospodarczy głównym uwarunkowaniem bezpieczeństwa ruchu drogowego
PublicationWykorzystując wyniki studiów literatury i prac własnych, zaproponowano wskaźnik śmiertelności demograficznej w wypadkach drogowych WSD jako miarę poziomu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zgromadzone zbiory dostępnych danych pozwoliły na zidentyfikowanie grupy najbardziej istotnych czynników wpływających na bezpieczeństwo ruchu drogowego na obszarze kraju. Opracowano model zmian tego wskaźnika WSD z wykorzystaniem funkcji potęgowo-wykładniczej...
-
Położenie, charakterystyczne cechy i struktura funkcjonalno-przestrzenna.
PublicationScharakteryzowano położenie administracyjne, fizyczno-geograficzne i potencjał społeczno-gospodarczy województwa. Określono podstawowe cechy i elementy jego struktury zagospodarowania przestrzennego.
-
Osoby starsze jako potencjał gospodarki narodowej
PublicationObecnie jednym z głównych wyzwań z jakimi musi zmierzyć się Polska jest zjawisko starzenia się społeczeństwa, które spowodowane jest wydłużeniem długości życia oraz spadkiem liczby urodzeń. Zmiana struktury demograficznej niekorzystnie wpływa także na współczynnik obciążenia demograficznego, co w znaczący sposób zmienia sytuację ekonomiczną społeczeństwa. Polska mierzy się z wyzwaniem, jakim jest powolny wzrost gospodarczy, który...
-
Parki tematyczne w rozwoju lokalnym miasteczek i wsi
PublicationObecnie niemal każde polskie miasto i wieś ma na celu znalezienie dobrego pomysłu na swój rozwój społeczno-gospodarczy. Najczęściej jest nim założenie parku tematycznego. Dobrze się dzieje, gdy takie przedsięwzięcie wspiera lokalne tradycje, zwyczaje i walory kulturowe miasta czy wsi; gdy promowane są miejscowe produkty i żywność. Niestety, nie zawsze tak jest. Niektóre miasta i gminy chętniej przyjmują zupełnie inną politykę...
-
Zarządzanie rozwojem regionalnym - wpływ zmian demograficznych
PublicationW artykule została przedstawiona ewolucja koncepcji zarządzania publicznego oraz zarządzania rozwojem regionalnym, jaka miała miejsce na przestrzeni ostatnich kilku dekad. Omówiono społeczno-gospodarczy kontekst zmian zachodzących w tym zakresie. W artykule zaprezentowano wpływ zmian demograficznych na proces zarządzania rozwojem regionalnym.
-
O rewitalizacji obszarów staromiejskich małych miast
PublicationW wielu małych miastach Polski znajdują się zdegradowane obszary staromiejskie. Niestety, jednocześnie występują tam poważne problemy gospodarcze i społeczne. Wysoki współczynnik poziomu bezrobocia, niskie kwalifikacje miejscowej siły roboczej, niski poziom życia wynikający z ubóstwa to tylko niektóre utrudnienia w ich rozwoju gospodarczym. Próbą zmiany istniejącego stanu są podejmowane w gminach małych miast programy rewitalizacji....
-
Trends and problems of contemporary urbanization processes in Poland
PublicationArtkuł obejmuje przegląd współczesnych problemów planowania przestrzennego i rozwoju urbanistycznego Polski w okresie od transformacji społeczno - ekonomicznej początku lat 1990-tych. Zawarto w nim zarówno omówienie sytuacji polskich miast po transformacji, współczesne oraz rozwijające się trendy urbanizacyjne.
-
Przekop przez Mierzeję Wiślaną - szansą czy zagrożeniem dla rozwoju turystyki?
PublicationArtykuł omawia problemy związane z zagrożeniami krajobrazu Mierzei Wiślanej, a w konsekwencji ze skutkami dla rozwoju turystyki w całym regionie, w związku z planowanym Przekopem przez Mierzeję Wiślaną. Dla udzielenia odpowiedzi na pytania, czy inwestycja jest potrzebna, jakie może wywołać skutki środowiskowe, oraz co z nich wyniknie dla rozwoju turystyki w regionie, wykorzystano procedurę ocen oddziaływania na środowisko - prawny...
-
ROLA ZABYTKÓW W GOSPODARCE - WYBRANE ZAGADNIENIA
PublicationRola zabytków w gospodarce rynkowej jest dwojaka i ogranicza się jedynie do wartości historycznej, naukowej czy artystycznej. Z jednej strony budują tożsamość narodową i pełnią funkcje społeczne, a z drugiej – stanowią produkt rynkowy, który wspiera rozwój regionalny pod względem atrakcyjności turystycznej oraz inwestycyjnej. Zabytki jako część infrastruktury stanowią element rozwoju społeczno – gospodarczego. Można więc powiedzieć,...
-
Theme Park or a Living Space - Contemporary Conditions and Directions in Reurbanization of Historic Districts = Park rozrywki czy przestrzeń życiowa - współczesne warunki i kierunki reurbanizacji dzielnic historycznych
PublicationArtykuł zawiera analizę obecnych trendów rozwoju historycznych śródmieść miast, wskazując zwłaszcza na uwarunkowania społeczno-gospodarcze. Dotyczy to zwłaszcza procesów związanych z ''estetyzacją'' śrómieść czy gentryfikacją. Artykuł wskazuje na procesy reurbanizacji jako inny proces wspierający możliwą oddolną rewitalziację. Artykuł wskazuje na konieczną rolę publicznej interwnecji (np. polityki wynajmu lokali publicznych, realizacji...
-
Incjatywa URBAN II we Francji jako zintegrowany instrument wspomagający procesy poprawy jakości przestrzeni miejskiej
PublicationArtykuł opisuje wykorzystanie inicjatywy URBAN II, jako zintegrowanego instrumentu wspomagającego procesy poprawy jakości przestrzeni miejskiej w warunkach francuskich Program Urban jest inicjatywą Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego the European Regional Development Fund (ERDF). Celami inicjatywy są promocja, wspieranie i wdrażanie modeli odnowy społeczno-ekonomiczno-przestrzennej obszarów miejskich, jaki również rozpowszechnianie...
-
Rozwój miast
e-Learning CoursesKurs składa się z trzech komponentów: Oceny oddziaływania na środowisko – Celem przedmiotu jest ukazanie możliwości wykorzystania i potencjału Ocen Oddziaływania na Środowisko (OOŚ) Zarządzanie rozwojem przestrzennym miast – celem przedmiotu zapoznanie studentów z problematyką zarządzania rozwojem przestrzennym miast tj. prawem, problemami, instrumentami zarządzania przestrzenią na poziomie miast i metropolii. Rewitalizacja...
-
Idee inteligentnego rozwoju (ang.smart growth) i planowania zintegrowanego w przemianach rozwojowych miast
PublicationCelem pracy było określenie możliwości wykorzystania w warunkach polskich idei inteligentnego rozwoju (ang. smart growth) i planowania zintegrowanego, jako strategii odnowy miast po zbadaniu ich skuteczności dla odnowy miast zachodnioeuropejskich. Idee te zostały opisane w strategicznym dokumencie "Europa 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu", gdzie zakłada się odnowę miast europejskich...
-
Rozwój gospodarczy i rozwój społeczny : próba pomiaru
PublicationArtykuł stanowi analizę zróżnicowania poziomu gospodarczego pomiędzy poszczególnymi krajami. Do analizy zostały wykorzystane wskaźnkiki: PKB per capita, HDI, HPI-I oraz HPI-II.
-
Lipska willa w śródmieściu.
PublicationOd 10 lat Lipsk dotknięty jest zjawiskiem kurczenia struktur miejskich. Jest to proces społeczno-przestrzenny związany z nagłą utratą rynku pracy. Pociagnęła ona migracje daleką. Jednocześnie w zmienionych uwarunkowaniach polityczno-gospodarczych postepująca w dużym tempie suburbanizacja spowodowała odpływ ludności do strefy podmiejskiej. Utrata znaczącej części ludności wywołała zachwianie rynku nieruchomosci. Pustostany stały...
-
Dywersyfikacja handlu zagranicznego a rozwój gospodarczy
PublicationPrzedmiotem tej monografii, poruszającej kwestie z zakresu ekonomii międzynarodowej, jest dywersyfikacja handlu zagranicznego. Przedmiotem tej monografii, poruszającej kwestie z zakresu ekonomii międzynarodowej, jest dywersyfikacja handlu zagranicznego.W tej monografii opisano zależność między zmianami w zróżnicowaniu struktur handlu zagranicznego (czyli dywersyfikacją handlu) a procesami rozwoju gospodarczego. Temat ten został...
-
Rewitalizacja miast w kontekście transformacji wielkich osiedli mieszkaniowych
PublicationWielkie osiedla mieszkaniowe doby modernizmu stoją obecnie na uboczu głównego nurtu dyskusji o rewitalizacji miast w Polsce. Uwzględniając doświadczenia Niemiec w transformacji tzw. blokowisk byłej NRD należy już dzisiaj podjąć działania w tym kierunku również w Polsce. Przestrzenna i społeczna specyfika monostruktur mieszkaniowych lat 60. i 70. wymaga dzialań zintegrowanych o charakterze reurbanizacji. Odnowa tego środowiska jest...
-
Historia sanitacji i rozwój systemów kanalizacyjnych dużych miast, cz. I
PublicationHistoryczne aspekty odprowadzania i oczyszczania ścieków od starożytności po dzień dzisiejszy oraz rozwój systemów kanalizacyjnych na przykładzie dużych miast europejskich. Omówienie historii kanalizacji w Gdańsku w części pierwszej artykułu. Rozwiązania systemów kanalizacyjnych Budapesztu, Oslo, Pragi, Paryża i Wiednia jako temat kolejnych części.
-
Oceny środowiskowe narzędziem integrowania celów rozwoju miast" [w:] Integracja i dezintegracja obszarów metropolitalnych
PublicationArtykuł prezentuje system ocen środowiskowych (strategiczne oceny oddziaływania na środowisko, SOOŚ i oceny pojedynczych przedsięwzięć, OOŚ) jako narzędzie, które można stosować do równoważenia i integrowania celów rozwoju społeczno-gospodarczego miast z celami ochrony wartości przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych (w tym estetycznych i znaczeń tkwiących w przestrzeni). System SOOŚ/OOŚ może być wykorzystywany przy łagodzeniu...
-
Oceny środowiskowe a rozwój zrównoważony miast
PublicationArtykuł prezentuje możliwości wzmocnienia procedury oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ), jako narzędzia mogącego służyć odnowie struktur miejskich. Instrumenty wykorzystywane w Polsce do realizacji idei rozwoju zrównoważonego uznano za nieskuteczne, co stało się punktem wyjścia do poszukiwania możliwości ich poprawy. Szczególny nacisk położono na wykorzystanie potencjału procedury OOŚ, mającej wspierać planowanie przestrzenne....
-
Rozwój przestrzenny małych miast województwa pomorskiego w kontekście procesu metropolizacji
PublicationGlobalizacja oraz dynamiczna urbanizacja przyczyniają się do rosnącego znaczenia procesu metropolizacji, który można uznać za jedną z ważniejszych determinant wpływających obecnie na kształtowanie i zmiany zachodzące w strukturach miejskich i regionalnej sieci osadniczej. Z tego względu coraz częściej poszukuje się narzędzi, umożliwiających stały monitoring zmian zachodzących w wyniku metropolizacji oraz sposobów na szybsze i efektywniejsze...
-
Nakłady inwestycyjne i ich wpływ na rozwój gospodarczy regionów.
PublicationAutor omawia znaczenie inwestycji dla rozwoju regionalnego w Polsce.
-
Polityka podatkowa przedsiębiorców i jej wpływ na rozwój gospodarczy
PublicationArtykuł omawia zagadnienia związane z możliwościami zastosowania polityki podatkowej na szczeblu przedsiębiorstwa, wynikającymi z polskiego prawodawstwa. Polityka podatkowa, będąca częścią składową polityki finansowej przedsiębiorców w dobie stowarzyszenia z Unią Europejską nabiera coraz większego znaczenia.
-
Nowe technologie i rozwój gospodarczy. Analiza empiryczna dla krajów Ameryki Łacińskiej
PublicationArtykuł przedstawia analizę zależności miedzy wdrożeniem ICT a wzrostem gospodarczym w krajach Ameryki Łacińskiej dla lat 2000-2011.
-
Rozwój miast ukierunkowany na optymalne wykorzystanie transportu zbiorowego
Publication -
Wzory kreatywności. Koncepcja modelu prawdopodobieństwa działania kreatywnego jako narzędzie badania procesu twórczego w środowisku miejskim
PublicationWspółczesne koncepcje kształtowania miast, takie jak zrównoważony rozwój, miasto odporne, inteligentne miasto, miasto kreatywne, tworzą obecnie ramy urbanistyki o charakterze jednej uogólnionej idei kształtującej środowisko społeczno-materialne. Kontekstualne ujęcie badań kreatywności opisuje zależności między środowiskiem miejskim a twórczością w mieście kreatywnym. Ujęcie procesualne kreatywności stanowi hic et nunc urbanizmu,...
-
Tworzenie miejskości po 1990r., Geneza niemieckiej urbanistyki współczesnych założeń mieszkaniowych
PublicationArtykuł jest przyczyną do przypomnienia genezy współczesnej formy niemieckich miejskich struktur mieszkaniowych w kontekście zmian rozumienia ich wymiaru miejskości. Niemiecka myśl urbanistyczna łączy w sobie dwie wyraziste tradycje dwudziestego wieku - Gründerzeit i KlassischeModerne. Pozostaje jednak silnie otwarta na innowację generowaną nie tylko dzięki postępowi technicznemu, ale przede wszystkim poprzez planowanie interdyscyplinarne...
-
Kształtowanie programów rewitalizacji miast w kontekście współczesnych przemian społeczno – ekonomicznych, doktrynalnych i prawnych
PublicationPraca dotyczy kwestii planowania i programowania rewitalziacji w kontekście współczesnych ujwarunkowań. Omówiono przy tym zarówno kwestie doktrynalne, prawne jak i społeczne oraz ekonomiczne
-
Inteligentny rozwój miast - mit czy dobra perspektywa dla polski
PublicationArtykuł zawiera opis ewolucji inteligentnego rozwoju: budynków, sieci, systemów miast i regionów.
-
Społeczno-gospodarcza aktywizacja małych miast w powiecie braniewskim = SOCIO-ECONOMIC ACTIVATION OF TOWNS IN BRANIEWO DISTRICT
PublicationStreszczenie Okres ponad 20. lat działalności lokalnych samorządów w Polsce okazał się niewystarczający dla przeprowadzenia w małych miastach niezbędnych zmian społecznych, gospodarczych i przestrzennych. W tym czasie z trudem wzrastał poziom obywatelskiej świadomości, lokalnego partnerstwa i aktywności w życiu publicznym. Społeczności miały możliwość angażowania się w miejscowe działania i współdecydowania o sprawach rozwoju gospodarczego,...
-
Miejskie obszary funkcjonalne a rozwój małych miast (na przykładzie MOF Malborka i miasta Sztum)
PublicationArtykuł poświęcony jest analizie Strategii Rozwoju Miejskiego Obszaru Funkcjonalnego Malborka na lata 2014-2020, która przeprowadzona została z punktu widzenia miasta Sztum - jednego z Partnerów realizujących Strategię. W pierwszej części nakreślono ramy opracowywania strategii MOF. Opisano przesłanki merytoryczne służące do wyznaczania obszarów funkcjonalnych oraz scharakteryzowano instrumentarium adresowane do realizacji MOF-ów,...
-
Rozwój małych miast w świetle wydatków inwestycyjnych - na przykładzie gmin miejskich województwa pomorskiego
PublicationArtykuł poświęcony jest ocenie możliwości rozwoju małych miast - gmin województwa pomorskiego przeprowadzonej na podstawie badań ich wydatków inwestycyjnych. Analizy poprzedzone zostały rozważaniami poświęconymi znaczeniu i interpretacji we współczesnej gospodarce następujących pojęć: małe miasto, czynniki i bariery rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia inwestycji dla procesu rozwoju. Badania zawarte w artykule nie zostały...
-
Sustainable Knowledge Base Waterfront Development for Increasing Coastal City Competitiveness - WOTCOM
PublicationW pracy przedstawiono koncepecję zrównoważonego i opartego na wiedzy rozwóju waterfrontów w kierunku zwiększenia konkurencyjności miast morskich - WOTKOM
-
Konkurencja czy współpraca? Koegzystencja miast aglomeracji gdańskiej. Bipolarny rozwój aglomeracji-kierunki rozwoju układów biopolarnych
PublicationW artykule zwrócono uwagę na tendencje dezintegracyjne w aglomeracji gdańskiej oraz wskazano w jaki sposób należy im zapobiegać.
-
Ewa Klugmann-Radziemska prof. dr hab.
PeopleEwa Klugmann-Radziemska graduated from the University of Gdansk with a degree in physics, and since 1996 has been associated with the Gdansk University of Technology, when she began PhD studies. Currently, he is a professor at the Faculty of Chemistry at the Gdansk University of Technology, since 2006 head of the Department of Chemical Apparatus and Machinery. In the years 2008–2016 she was the Vice-Dean for cooperation and development,...
-
Justyna Martyniuk-Pęczek dr hab. inż. arch.
PeopleJustyna Martyniuk-Peczek, Ph.D., D.Sc. Associate Professor Department of Urban Design and Regional Planning, Faculty of Architecture Gdansk University of Technology My academic and research activity has been concentrated around one specialty — urban planning, however it involves an interdisciplinary reference to other fields, such as lighting and the science of management. In terms of quantity, my academic work...
-
Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM. Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna
Journals -
Development level differences among European countries. Cross country study
PublicationRozdział w monografii zawiera analizę poziomu rozwoju gospodarczego dla 27 krajów Europy. W tekście autorzy traktują rozwój gospodarczy jako zjawisko wielowymiarowe. Poziom rozwoju gospodarczego jest szacowany na podstawie miary indeksowej.
-
Innovative Regionen - kreative Metropolen
PublicationRola metropolii ulega zmianie.Jako lokomotywy innowacyjnych regionów koncentrują cztery główne kapitały:ludzki,społeczny,gospodarczy i wiedzy.Metropolie wiedzy opisują swój rozwój na modelu TRIPLE HELUX,który generuje najwyższą wartość dodaną w przestrzeni wiedzy.
-
Zmiany w strukturze zatrudnienia, poziomie wynagrodzenia i kwalifikacjach pracowników w Polsce
PublicationCelem niniejszego opracowania jest przedstawienie zmian, jakie nastąpiły w sektorach ekonomicznych gospodarki narodowej z punktu widzenia przemieszczeń pracowników, ich wykształcenia i poziomu wynagrodzenia w latach 2000-2009. Obserwowane zmiany w strukturze zatrudnienia są jedną z ważniejszych charakterystyk określających rozwój gospodarczy.
-
Kształtowanie poziomu atrakcyjności inwestycyjnej w polityce rozwoju regionalnego
PublicationW artykule dokonano przeglądu historycznych i współczesnych czynników wpływających na rozwój regionalny. Wykazano, że kluczowym czynnikiem tego procesu jest rozwój gospodarczy. W pacy zestawiono cele polityki regionalnej na poziomie państwa i samorządu terytorialnego. We wnioskach z przeprowadzonej analizy wykazano, iż nadrzędnym czynnikiem dynamizującym postęp w zakresie rozwoju regionu jest atrakcyjność oferty wymiany dóbr i...
-
Wykorzystanie miejskich obszarów nadbrzeżnych pod zabudowę o przeznaczeniu wielofunkcyjnym
PublicationW artykule przedstawiono analizę wykorzystania terenów aglomeracji miejskich położonych na styku lądu z wodą pod zabudowę o charakterze wielofunkcyjnym. Zaprezentowano aktualne podejście w projektowaniu przedmiotowych terenów oraz możliwości związane z rozwojem aglomeracji miejskich zlokalizowanych przy nabrzeżach akwenów. Zrównoważony rozwój gospodarczy tych terenów ściśle jest uzależniony od sposobu zagospodarowania przestrzeni....
-
Oficjalne porozumienia i umowy, regulujące rozwój współczesnych stosunków polsko-estońskich.
PublicationPrzemiany społeczno-polityczne, zachodzące w latach 90-tych w Polsce i Estonii wywierają ważny wpływ na rozwój stosunków pomiędzy obu krajami. Istotne jest znaczenie regulacji prawnych. Rozwój współczesnych stosunków polsko-estońskich i partnerskiej współpracy służy interesom obu państw i narodów, dostrzega się w nich wolę regulacji i normalizacji oraz wzajemnego wsparcia na drodze do struktur europejskich. Dotychczas obie strony...
-
Modele biznesu elektronicznego a modele komunikacji marketingowej
PublicationW artykule ukazano polskie i zagraniczne koncepcje modeli biznesu elektronicznego. Przedstawiono również powiązane z nimi modele komunikacji marketingowej w Internecie. Wzrost gospodarczy oraz szybki rozwój wymagają stosowania sprawdzonych modeli funkcjonowania na rynku elektronicznym. Konieczne staje się również dostosowanie modeli komunikacji marketingowej do nowych, zmieniających się potrzeb odbiorców informacji.
-
Dylematy rozwoju krajowej elektroenergetyki
PublicationPolityka energetyczna Niemiec, obejmująca m.in. zmniejszanie zużycia energii elektrycznej, rozwój: energetyki wykorzystującej odnawialne źródła energii, rozproszonego skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła, tzw. inteligentnej sieci, współpracy z innymi systemami elektroenergetycznymi, modernizację i rozwój systemu przesyłowego energii elektrycznej, może być interesującym przykładem dla sąsiednich krajów. W Polsce...
-
Superkomputery do wspomagania procesów gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem sektora bankowego
PublicationW artykule omówiono wykorzystanie superkomputerów do wspomagania procesów gospodarczych ze szczególnym uwzględnieniem sektora bankowego. Odniesiono się do wybranych projektów wspierających rozwój gospodarczy w oparciu o superkomputery. W szczególności zaproponowano zastosowanie HPC do implementacji wybranych metod sztucznej inteligencji w bankowości, w tym oceny ryzyka wybranych przedsięwzięć. Zaproponowane podejście umożliwia...
-
Marta Kuc-Czarnecka dr
PeopleMarta Kuc-Czarnecka is the deputy head of the Department of Statistics and Economics at the Faculty of Management and Economics of the Gdańsk University of Technology. She also serves as the Dean's proxy for AMBA accreditation. She is a co-founder of Rethinking Economics Gdańsk and a member of the Foundation Edward Lipiński for the promotion of pluralism in economic sciences. In 2018-2022, she was Eurofound’s quality of life and...
-
Michał Bernard Pietrzak dr hab.
PeopleMichal Pietrzak is head of the Department of Statistics and Econometrics at the Faculty of Economics and Management, Gdańsk University of Technology, and Deputy Editor-in-Chief for Statistical Reviewing of the journals: Oeconomia Copernicana and Equilibrium. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy. Until October 2021, he worked as an associate professor at the Faculty of Economic Sciences and Management, Nicolaus...
-
Rynek nieruchomości jako instrument sterowania w planowaniu przestrzennym i rozwoju lokalnym
PublicationArtykuł ten próbuje przybliżyć odpowiedz na pytanie o rodzaj wpływu rynku na rozwój miast i regionów. W konsekwencji zmian, jakie nastąpiły w Polsce po roku 1989, przejścia w kierunku gospodarki wolnorynkowej, rynek nieruchomości może stać się ważnym narzędziem wspierającym politykę przestrzenną miast i regionów, a jego kształtowanie się ma znaczący wpływ na proces odnowy przestrzeni.
-
Podatkowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorczości w Polsce
PublicationPrzedsiębiorczość jest podstawowym czynnikiem wzrostu aktywności gospodarczej. Jest również elementem i narzędziem gdy konkurencyjnej. W związku z tym każdy kraj stara się stworzyć jak najlepsze warunki rozwoju przedsiębiorczości. Procesy te napotykają jednak na szereg barier z których najważniejszymi są bariery podatkowe.System podatkowy powinien być tak konstruowany aby z jednej strony zapewniał spełnienie funkcji fiskalnych...