Filtry
wszystkich: 505
-
Katalog
- Publikacje 216 wyników po odfiltrowaniu
- Czasopisma 2 wyników po odfiltrowaniu
- Osoby 6 wyników po odfiltrowaniu
- Projekty 6 wyników po odfiltrowaniu
- Laboratoria 1 wyników po odfiltrowaniu
- Aparatura Badawcza 1 wyników po odfiltrowaniu
- Kursy Online 228 wyników po odfiltrowaniu
- Wydarzenia 3 wyników po odfiltrowaniu
- Dane Badawcze 42 wyników po odfiltrowaniu
Wyniki wyszukiwania dla: GWR
-
Structural, thermal and physico-mechanical properties of polyurethane/brewers’ spent grain composite foams modified with ground tire rubber
PublikacjaIn this work, brewers’ spent grain (BSG) and ground tire rubber (GTR) waste fillers were applied as low-cost reinforcement phase in rigid polyurethane foam (PUR). PUR/BSG/GTR composites were prepared by a single step method, using polyglycerol as partial substitute of commercially available petrochemical polyols. Foaming parameters, chemical structure, dynamic mechanical properties, thermal stability, physico-mechanical properties...
-
Modification of Ground Tire Rubber—Promising Approach for Development of Green Composites
PublikacjaGround tire rubber (GTR) was mechano-chemically modified using a road bitumen 100/150 and two types of organic peroxides: di-(2-tert-butyl-peroxyisopropyl)-benzene (BIB) and dicumyl peroxide (DCP). The impact of used additives on reactive sintering efficiency and physico-mechanical properties of modified GTR was investigated using oscillating disc rheometer measurements, followed by tensile tests and swelling behavior studies....
-
The impact of filler thermomechanical modifications on static and dynamic mechanical performance of flexible foamed polyurethane/ground tire rubber/zinc borate composites
PublikacjaThe rapid development of the automotive industry is very beneficial to many aspects of human life, but it is also a very significant environmental burden. The most straightforward impact is related to the generation of exhaust, but the management of post-consumer car parts is also a major challenge. Among them, waste tires are very burdensome due to their enormous numbers. Therefore, it is essential to develop novel, environmentally...
-
Development of methods improving storage stability of bitumen modified with ground tire rubber: A review
PublikacjaThe following paper presents an overview of methods for improving the storage stability at high temperature of rubber modified bitumen. The storage stability of the rubber modified bitumen can be improved by using a various types of modifiers that form the bonds between the components of these binders. The increase in stability can also be achieved by using crumbrubber surface-activated by furaldehyde or ground tire rubber (GTR)...
-
Structural Changes and Their Implications in Foamed Flexible Polyurethane Composites Filled with Rapeseed Oil-Treated Ground Tire Rubber
PublikacjaThe utilization of post-consumer car tires is an essential issue from an ecological andeconomic point of view. One of the simplest and the least harmful methods is their material recyclingresulting in ground tire rubber (GTR), which can be further applied as fillers for polymer-basedcomposites. Nevertheless, insufficient interfacial interactions implicate the necessity of GTR modi-fication before introduction into polymer matrices....
-
Regaty IWR Wysokosprawny napęd pojazdów wodnych - regaty IWR.
ProjektyProjekt realizowany w Zakład Projektowania Okrętu zgodnie z porozumieniem SKN/SP/534810/2022
-
Ground tire rubber functionalization as a promising approach for the production of sustainable adsorbents of environmental pollutants
PublikacjaWaste tires management and further utilization are currently one of the biggest concerns regarding the environment and human health protection. At present, shredding, grinding, or pulverization of waste tires are the most popular options for industrial recycling. Although many solutions for ground tire rubber (GTR) applications were checked and verified so far, their further implementation at an industrial scale is still very limited....
-
Comprehensive Enhancement of Prepolymer-Based Flexible Polyurethane Foams’ Performance by Introduction of Cost-Effective Waste-Based Ground Tire Rubber Particles
PublikacjaMaterial innovations in polyurethane (PU) foams should ideally combine performance enhancement, environmental impact limitation, and cost reduction. These goals can be achieved by applying recycled or waste-based materials without broader industrial applications, implicating their low price. Herein, from 5 to 20 parts by weight of ground tire rubber (GTR) particles originated from the recycling of postconsumer car tires were incorporated...
-
Vegetable derived-oil facilitating carbon black migration from waste tire rubbers and its reinforcement effect
PublikacjaThree dimensional chemically cross-linked polymer networks present a great challenge for recycling and reutilization of waste tire rubber. In this work, the covalently cross-linked networks of ground tire rubber (GTR) were degraded heterogeneously under 150 °C due to the synergistic effects of the soybean oil and controlled oxidation. The degradation mechanism was discussed using Horikx theory and Fourier transformation infrared...
-
The effect of tyre rubber grinding method on the rubber-asphalt binder properties
PublikacjaRubber products, especially those used in the automotive industry, are responsible for a significant amount of waste, mainly in the form of worn tyres. One way to recycle tyres is to use them as an asphalt binder modifier. The properties of rubber-asphalt binders vary greatly depending on the morphology of the ground tyre rubber (GTR) grains and the type of tyre to be recycled (car/truck). The paper presents the results of research...
-
Grafting and reactive extrusion technologies for compatibilization of ground tyre rubber composites: Compounding, properties, and applications
PublikacjaChemical modification of ground tyre rubber (GTR) to compatibilize it with the matrix is a well-known approach. Based on our recent review of the surface etching methods used in GTR modification, the purpose of the current work is to take a deeper look into more advanced methods such as grafting and reactive extrusion. While grafting is more efficient in achieving compatibility, however, it usually involves multi-step synthesis...
-
FTIR spectroscopic and thermogravimetric characterization of ground tyre rubber devulcanized by microwave treatment
PublikacjaIn this work, the phenomena involved in the microwave devulcanization of ground tyre rubber (GTR) were investigated. Three types of GTR with different content of organic compounds (elastomers, plasticizers, etc.), carbon black and ash have been studied. The chemical structure of GTR before and after a microwave devulcanization process was analyzed by Fourier transform infrared spectroscopy (FTIR), thermogravimetric analysis (TGA)...
-
Spatial Distribution of Eucalyptus Plantation and its Impact on the Depletion of Groundwater Resources of Tehsil Swat Ranizai, District Malakand
PublikacjaNative to the continent of Australia, eucalyptus is a tall, evergreen tree belonging to the Myrtaceae family. Malakand district has the largest eucalyptus plantation in the province, covering an area of 22,071.29 ha. The present study aims to evaluate its impact on the groundwater table (GWT) in three selected union councils (UCs) of the study area, i.e., Agra, Totakan, and Kot. Both primary and secondary data support the study....
-
Ground Tire Rubber Filled Flexible Polyurethane Foam—Effect of Waste Rubber Treatment on Composite Performance
PublikacjaThe application range of flexible polyurethane (PU) foams is comprehensive because of their versatility and flexibility in adjusting structure and performance. In addition to the investigations associated with further broadening of their potential properties, researchers are looking for new raw materials, beneficially originated from renewable resources or recycling. A great example of such a material is ground tire rubber (GTR)—the...
-
Comprehensive analysis of low-temperature methods for reclaiming of ground tire rubber
PublikacjaManagement of waste tires has become an important topic for decades. The lack of an effective method to manage the materials as mentioned above leads to illegal landfills. This problematic waste can be divided into two main categories depending on the physical condition of the waste: (i) partially used tires; (ii) end-of-life tires. While the first group can be reused or retreaded, the second group requires special measures to...
-
3-D finite-difference time-domain modelling of ground penetrating radar for identification of rebars in complex reinforced concrete structures
PublikacjaThis paper presents numerical and experimental investigations to identify reinforcing bars using the ground penetrating radar (GPR) method. A novel element of the paper is the inspection of different arrangements of reinforcement bars. Two particular problems, i.e. detection of few adjacent transverse bars and detection of a longitudinal bar located over or under transverse reinforcement, have been raised. An attention was also...
-
Characterization and properties of LDPE/(ground tire rubber)/crosslinked butyl rubber blends
PublikacjaIn recent years, interest in used rubber recycling, mainly focusing on the utilization of end-of-life tires, has heightened. This interest, is owing to the activities related to environmental protection and economic factors, which both stimulate companies to reuse the high-quality rubber present in ground rubber scrap. In this study, the application of crosslinked butyl rubber in thermoplastic compositions of low-density polyethylene...
-
The effect of different accelerators on the reclaiming efficiency of ground tire rubber
Dane BadawczeThe presented results concern the influence of different accelerators on the reclaiming efficiency of ground tire rubber (GTR). All the specimens were prepared using a two-roll mill and each sample was prepared in the same manner. Samples were submitted to curing analysis via Rheometer Monsanto 100S after 24 hours of aging. The attached data are related...
-
Synergistic Effects of Bitumen Plasticization and Microwave Treatment on Short-Term Devulcanization of Ground Tire Rubber
PublikacjaGround tire rubber (GTR) was mechano-chemically modified with road bitumen 160/220 and subsequently treated using a microwave radiation. The combined impact of bitumen 160/220 content and microwave treatment on short-term devulcanization of GTR was studied by thermal camera, wavelength dispersive X-ray fluorescence spectrometry (WD-XRF), static headspace, and gas chromatography-mass spectrometry (SHS-GC-MS), thermogravimetric analysis...
-
Rubber wastes recycling for developing advanced polymer composites: A warm handshake with sustainability
PublikacjaRecycling and management of rubber wastes experiences an early-stage maturity in the quest for sustainable and circular materials. Up to now, solutions proposed for sustainable development of rubber wastes are limited, so that properties and performance features of recycled products are inadequate for practical applications. Herein, an experimental protocol is introduced for manufacturing semi-sustainable polymer composites based...
-
Analiza sterowania ułamkowego PIλDμ mocą reaktora jądrowego
PublikacjaW artykule przedstawiono syntezę regulatora PIλDμ niecałkowitego rzędu dla potrzeb sterowania mocą reaktora jądrowego lekko wodnego określanego, jako typu PWR (Pressurized Water Reactor). W tym celu wykorzystano nieliniowy model matematyczny reaktora PWR o parametrach skupionych obejmujący procesy generacji i wymiany ciepła oraz termicznych efektów reaktywnościowych. Nastawy regulatora PIλDμ niecałkowitego rzędu dobrano w sposób...
-
Preliminary Investigation on Auto-Thermal Extrusion of Ground Tire Rubber
PublikacjaGround tire rubber (GTR) was processed using an auto-thermal extrusion as a prerequisite to green reclaiming of waste rubbers. The reclaimed GTR underwent a series of tests: thermogravimetric analysis combined with Fourier-transform infrared spectroscopy (TGA-FTIR), scanning electron microscopy (SEM), Fourier-transform infrared spectroscopy (FTIR), and static headspace and gas chromatography-mass spectrometry (SHS-GC-MS) in order...
-
Curing characteristics of ground tire rubber modified by commercial additives
Dane BadawczeThe presented results show the influence of commercially available bitumen and transoctenamer rubber (TOR) on the curing behavior of GTR treated by a peroxide. Samples were prepared using a two-roll mill– all in the same manner. After 24 hours of aging at ambient conditions, they were submitted to the curing analysis via Rheometer Monsanto 100S. The...
-
Wieloobszarowa rozmyta regulacja PIλDμ mocy reaktora jądrowego
PublikacjaW artykule przedstawiono wieloobszarowy regulator rozmyty z lokalnymi regulatorami PIλDμ niecałkowitego rzedu. Regulator ten został zaprojektowany do sterowania mocą reaktora jądrowego typu PWR (Pressurized Water Reactor). Do syntezy wieloobszarowego regulatora PIDμ wykorzystano model matematyczny reaktora PWR o parametrach skupionych obejmujący procesy generacji i wymiany ciepła oraz efektów reaktywnościowych. Nastawy lokalnych...
-
Wieloobszarowa rozmyta regulacja PIλDµ mocy reaktora jądrowego
PublikacjaWartykule przedstawiono wieloobszarowy regulator rozmyty z lokalnymi regulatorami PIλDµ niecałkowitego rzędu. Regulator ten ostał zaprojektowany do sterowania mocą reaktora jądrowego typu PWR (Pressurized Water Reactor). Do syntezy wieloobszarowego regulatora PIλDµ wykorzystano model matematyczny reaktora PWR o parametrach skupionych obejmujący procesy generacji i wymiany ciepła oraz efektów reaktywnościowych. Nastawy lokalnych...
-
Applying ground penetrating radar to tracking of ancient architectural transformations: the case of the monastery St. Peter on the Island of Rab (Croatia)
PublikacjaThe ground-penetrating radar (GPR) method has been used for many years in archaeological research. However, thismethod is still not widely used in studies of past architecture. The biggest problem with the implementation of the GPRmethod at such sites is usually connected with extensive debris layers, plant cover and standing relics of walls and otherfeatures that restrict the available measurement area. Despite of these, properly...
-
Management of ground tire rubber waste by incorporation into polyurethane-based composite foams
PublikacjaRapid economic growth implicated the developing multiple industry sectors, including the automotive branch, increasing waste generation since recycling and utilization methods have not been established simultaneously. A very severe threat is the generation of enormous amounts of post-consumer tires considered burdensome waste, e.g., due to the substantial emissions of volatile organic compounds (VOCs). Therefore, it is essential...
-
Audyt techniczny budowy przez Stocznię NAUTA S.A. statku naukowo badawczego „OCEANOGRAF” dla Uniwersytetu Gdańskiego na podstawie umowy A120-211-137/12/GR wraz z aneksami do tej umowy
PublikacjaAudyt techniczny statku naukowo badawczego wykonany przez Zespól Katedry Technologii Obiektów Pływających , Systemów jakości i Materiałoznawstwa odbywała się na podstawie umowy zlecenia zawartej w Gdańsku, w dniu 14.11.2014, pomiędzy Uniwersytetem Gdańskim a Politechniką Gdańska reprezentowaną przez Dziekana Wydziału Oceanotechniki i Okrętownictwa. Zakres audytu obejmował analizę dokumentacji związanej z realizacją UMOWY NR...
-
Morphology and properties of recycled polyethylene/ground tyre rubber/thermoplastic poly(ester-urethane) blends
PublikacjaThe growing amount of plastics waste produced every year resulted in development of mechanical and chemical recycling methods of polymers and their blends or composites. From the environmental point of view, the possibility of plastics waste reusing and recycling is desirable. In this study three polymer blends were obtained with using recycled polyethylene (RPE), ground tyre rubber (GTR) and thermoplastic poly(ester-urethane)...
-
Total domination in versus paired-domination in regular graphs
PublikacjaA subset S of vertices of a graph G is a dominating set of G if every vertex not in S has a neighbor in S, while S is a total dominating set of G if every vertex has a neighbor in S. If S is a dominating set with the additional property that the subgraph induced by S contains a perfect matching, then S is a paired-dominating set. The domination number, denoted γ(G), is the minimum cardinality of a dominating set of G, while the...
-
Recycled rubber wastes-based polymer composites with flame retardancy and electrical conductivity: Rational design, modeling and optimization
PublikacjaPolymer recycling techniques experience a maturity period of design and application. Rubbers comprise a high proportion of polymer wastes, highly flammable and impossible to re-melt. Polymer composites based on ground tire rubber (GTR) and ethylene-vinyl acetate copolymer (EVA) containing carbon black (CB) (1–50 phr), with variable EVA/GTR weight composition (10/90, 25/75, 50/50, 75/25 and 90/10), and processing temperature (Low:...
-
Thermo-mechanical reclaiming of ground tire rubber via extrusion at low temperature: Efficiency and limits
PublikacjaThermomechanical reclaiming of ground tire rubber (GTR) was performed at different temperatures (60, 120, and 180°C) using a co-rotating twin-screw extruder. Obtained samples were used in styrene-butadiene rubber (SBR) blends. As reference samples, SBR compounds containing untreated GTR were used. Curing characteristics, static and dynamic mechanical properties, and morphology of the obtained blends were determined. The results...
-
Wieloobszarowa rozmyta regulacja PID mocy reaktora jądrowego
PublikacjaW artykule przedstawiono wieloobszarowy regulator rozmyty z lokalnymi regulatorami PID dla sterowania mocą reaktora jądrowego typu PWR. Wykorzystano model matematyczny o parametrach skupionych reaktora PWR obejmujący procesy generacji i wymiany ciepła oraz efektów reaktywnościowych. Nastawy lokalnych regulatorów PID zostały dobrane w sposób optymalny, minimalizując całkowy wskaźnik jakości ISE. Na przykładzie pokazano że zastosowane...
-
Insights into Stoichiometry Adjustments Governing the Performance of Flexible Foamed Polyurethane/Ground Tire Rubber Composites
PublikacjaPolyurethanes (PU) are widely applied in the industry due to their tunable performance adjusted by changes in the isocyanate index—stoichiometric balance between isocyanate and hydroxyl groups. This balance is affected by the incorporation of modifiers of fillers into the PU matrix and is especially crucial for PU foams due to the additional role of isocyanates—foaming of the material. Despite the awareness of the issue underlined...
-
The Impact of Isocyanate Index and Filler Functionalities on the Performance of Flexible Foamed Polyurethane/Ground Tire Rubber Composites
PublikacjaThe structure and performance of polyurethane (PU) foams are strongly driven by the stoichiometry of the polyaddition reaction, quantitatively described by the isocyanate index. It determines the balance between isocyanate and hydroxyl groups in the reacting system and is affected by the introduction of additional functionalities originated, e.g., from applied fillers. Nevertheless, this issue is hardly taken into account in research...
-
Uwarunkowania rozwojowe w telekomunikacji satelitarnej
PublikacjaPrzeanalizowano przydatność rozwiązania niskoorbitowego LEO S-UMTS oraz wysokoorbitowego GEO-GMR. Uzasadniono przydatność w przyszłości formy geostacjonarnej GEO.
-
Curing characteristics and Mooney viscosity of reclaimed rubbers
Dane BadawczePresented data shows the difference in curing characteristics and Mooney’s viscosity between commercially available reclaimed rubbers and ground tire rubber (GTR) with specific particle size distribution cured with the same curing system and with the same manner. Samples were prepared using a two-roll mill. After 24 hours of aging at ambient conditions,...
-
Styrene-Butadiene Rubber/Modified Ground Tire Rubber Blends Co-Vulcanization: Effect of Accelerator Type
PublikacjaGround tire rubber was thermo-mechanically modified with using a co-rotating twin screw extruder. Modification of GTR was conducted in autothermal conditions. Styrene-butadiene rubber and modified ground tire rubber blends were prepared via two-roll milling. Obtained compounds were cured with conventional system (sulfur/vulcanization accelerator ratio was 2:1). During this research three commonly vulcanization accelerators (MBT,...
-
The study on possibilities of recovery non-magnetic fraction by utilisation the magnetic separation technology in conditions of KGHM Polska Miedz S.A. division of concentrators = Próby odzysku frakcji niemagnetycznej metodą separacji magnetycznej w warunkach KGHM Polska Miedź S.A. Oddział Zakłady Wzbogacania Rud
PublikacjaW referacie przybliżono wyniki badań prowadzonych w kierunku określenia możliwości odzysku frakcji niemagnetycznej i słabomagnetycznej ze strumieni materiałowych O/ZWR, poprzez wykorzystanie metody separacji magnetycznej. Przeprowadzony cykl badawczy obejmował analizę występowania frakcji magnetycznej i związanej z nią frakcji niemagnetycznej w obiegach technologicznych w Rejonie ZWR Lubin, oraz możliwości ich odzysku. Uzyskane...
-
Ground Tire Rubber Modified by Ethylene-Vinyl Acetate Copolymer: Processing, Physico-Mechanical Properties, Volatile Organic Compounds Emission and Recycling Possibility
PublikacjaGround tire rubber (GTR) was reclaimed and modified with 10 phr of ethylene-vinyl acetate copolymer via low-temperature extrusion process. Processing, physico-mechanical properties, volatile organic compounds emission, and recycling possibility were investigated. In order to better understand the impact of used modifiers, their efficiency was compared with transpolyoctenamer, which is an additive that is commercially dedicated...
-
Nondestructive methods complemented by FEM calculations in diagnostics of cracks in bridge approach pavement
PublikacjaNondestructive methods of road pavement diagnostics are an alternative to traditional approach to pavement failure investigation. The article presents a detailed multidisciplinary inspection carried out using ground-penetrating radar (GPR), laser scanning technology and finite element method (FEM) calculations. It was done in order to assess the factors that contributed to occurrence of premature cracks of a bridge approach pavement....
-
Zastosowania konsoli haptycznej do sterowania robotem medycznym
PublikacjaW pracy przedstawiono wykorzystanie konsoli haptycznej Omega 7 do sterowania robotem KUKA LWR 4+ z zamontowanym uchwytem igły punkcyjnej. Manipulator KUKA zastosowano do usuwania usznopochodnego ropnia mózgu. W pierwszej części pracy przedstawiono prosty symulator, w którym do przeprowadzenia iniekcji w wirtualny ropień mózgu oraz pobrania płynu z jego wnętrza zastosowano konsolę haptyczną Omega 7. W dalszej części pracy przedstawiono...
-
Dariusz Mikielewicz prof. dr hab. inż.
OsobyDariusz Mikielewicz – urodził się 6 lutego 1967 roku w Gdańsku, w 1985r. zdał pomyślnie egzaminy wstępne na Wydział Budowy Maszyn Politechniki Gdańskiej, który ukończył z wynikiem bardzo dobrym w 1990 roku na specjalności Maszyny i Urządzenia Energetyczne. Zainteresowania pracą naukową skłoniły go do podjęcia badań na University of Manchester na wydziale mechanicznym i energetyki jądrowej (Mechanical and Nuclear Engineering Department)...
-
The Impact of Ground Tire Rubber Oxidation with H2O2 and KMnO4 on the Structure and Performance of Flexible Polyurethane/Ground Tire Rubber Composite Foams
PublikacjaThe use of waste tires is a very critical issue, considering their environmental and economic implications. One of the simplest and the least harmful methods is conversion of tires into ground tire rubber (GTR), which can be introduced into different polymer matrices as a filler. However, these applications often require proper modifications to provide compatibility with the polymer matrix. In this study, we examined the impact...
-
Analiza dopuszczalnych parametrów rozruchu silników hydraulicznych w warunkach szoku termicznego.
PublikacjaPrzedstawiono badania eksperymentalne silników hydraulicznych (satelitowego SOK 100 firmy HYDROSTER i orbitalnego GMR 160 firmy REXROTH) w warunkach szoku termicznego. Pokazano wyniki symulacji komputerowej nagrzewania silnika satelitowego SOK 1600.
-
Non-destructive Diagnostics of the Floor in the Gdańsk Crane Using Ground Penetrating Radar = Diagnostyka nieniszcząca posadzki w gdańskim Żurawiu z zastosowaniem metody georadarowej
PublikacjaThis paper presents the results of a ground penetrating radar (GPR) survey carried out at the Crane in Gdańsk. The measurements were conducted on the floor of the southern and northern towers. The aim of the experiment is to assess the possibility of detecting anomalies beneath the floor. The surveys were carried out in a non-destructive manner, using a georadar unit with 2 GHz and 400/900 MHz antennas. This paper compares the...
-
A novel heterogeneous model of concrete for numerical modelling of ground penetrating radar
PublikacjaThe ground penetrating radar (GPR) method has increasingly been applied in the non-destructive testing of reinforced concrete structures. The most common approach to the modelling of radar waves is to consider concrete as a homogeneous material. This paper proposes a novel, heterogeneous, numerical model of concrete for exhaustive interpretation of GPR data. An algorithm for determining the substitute values of the material constants...
-
High frequency impulse ground penetrating radar application in assessment of interlayer connections
PublikacjaGround Penetrating Radar (GPR) technique is commonly used in the nondestructive evaluation of pavement structures. In particular, this method is used to estimate thicknesses of pavement layers as well as it can be utilized in advanced studies of pavement structures. The device presented in this paper comprise the high frequency impulse antennas that allow for investigating the interlayer zones in terms of their electromagnetic...
-
Co-gasification of waste biomass-low grade coal mix using downdraft gasifier coupled with dual-fuel engine system: Multi-objective optimization with hybrid approach using RSM and Grey Wolf Optimizer
PublikacjaThe looming global crisis over increasing greenhouse gases and rapid depletion of fossil fuels are the motivation factors for researchers to search for alternative fuels. There is a need for more sustainable and less polluting fuels for internal combustion engines. Biomass offers significant potential as a feed material for gasification to produce gaseous fuel. It is carbon neutral, versatile, and abundant on earth. The present...
-
Opis słownikowy norm i rekomendacji
PublikacjaPraca miała na celu dokonanie analizy potrzeb w zakresie internetowego systemu wspomagającego zespół tłumaczy norm i rekomendacji. Przedstawiono zrealizowany system z wykorzystaniem technologii J2EE i GWT. Pokazano wyniki oraz przykładową funkcjonalność systemu