Filters
total: 1918
filtered: 1489
-
Catalog
- Publications 1489 available results
- Journals 54 available results
- Publishing Houses 17 available results
- People 168 available results
- Projects 11 available results
- Laboratories 1 available results
- Research Teams 5 available results
- e-Learning Courses 130 available results
- Events 29 available results
- Open Research Data 14 available results
Chosen catalog filters
displaying 1000 best results Help
Search results for: KAPITAŁ EKONOMICZNY
-
Budowania kapitału społecznego można się nauczyć
PublicationAutorzy wskazali zasadność rozszerzenia trzeciej misji uczelni o kształtowanie relacji z otoczeniem społecznym, w tym z organizacjami trzeciego sektora. Rozważania zilustrowano przykładami.
-
Zasoby, struktura kapitału ludzkiego a wzrost gospodarczy
PublicationW artykule tym skupiono się na weryfikacji zależności pomiędzy poziomem zróżnicowania hierarchii płacowej i zasobowej a stopniem wzrostu gospodarczego. Autor podjął więc próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy poza powszechnie znanym związkiem między poziomem zasobu kapitału ludzkiego a wzrostem gospodarczym, istotne znaczenie ma również jego wewnętrzna struktura. Struktura kapitału ludzkiego przedstawiona została za pomocą...
-
Szkolenie elektroniczne narzędziem budowy kapitału ludzkiego.
PublicationAutorka ukazuje proces szkoleń pracowników począwszy od tradycyjnego do bardziej nowoczesnego typu e-learning. W nowoczesnych przedsiębiorstwach odchodzxi sie od typowego, tradycyjnego szkolenia na rzecz bardziej efektywnych,tańszych i skutecznych czyli elektronicznych. W artykule pokazane są zalety i korzyści szkoleń elektronicznych w przygotowaniu pracowników do efektywnej pracy.
-
Wody opadowe - aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne
PublicationProblemy zagospodarowania wód opadowych. Zagadnienia formalne i techniczne, trudności, poszukiwanie dróg rozwiązania. Konflikty. Rezultaty branżowego spotkania włocławskiego.
-
Wody opadowe, aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne
PublicationW oparciu o ustalenia specjalistycznej konferencji przedstawiono podstawowe problemy związane z rozsądnym zagospodarowaniem wód opadowych. Braki jednoznacznych regulacji prawnych w tym określenia odpowiedzialności, niemożlliwość dostataecznie wiarygodnej oceny ilościowej oraz szczególna złożoność ssytemów narzucają konieczność poszukiwanie akceptowalnych rozwiązań. Problem dynamiczności rozwoju zjawisk meteorologicznych, szczególna...
-
Ekonomiczne aspekty przystąpienia Polski do strefy euro
PublicationW publikacji określono korzyści i koszty związane z przystąpieniem Polski do strefy euro. Przedstawiono czynniki decydujące o przystąpieniu Polski do jednolitego obszaru walutowego.
-
Ekonomiczne i środowiskowe aspekty zagospodarowania wód opadowych
PublicationCharakterystyczne problemy zagospodarowania wód opadowych z uwzględnieniem specyfiki regionalnej na przykładzie miasta Leszna. Konieczność poszukiwań rozwiązań alternatywnych. Kontrowersje wokół finansowania zagospodarowania wód opadowych. Możliwości sterowania systemami
-
Wody opadowe. Aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne
PublicationZagadnienia finansowo-organizacyjne zagospodarowania wód opadowych. Sfery konfliktów. Problemy prawne. Efekty dyskusji. Stanowisko Związku Miast Polskich. Postulaty w sprawie zmian zasad uregulowań prawnych.
-
Konsekwencje ekonomiczne inwazji pasożytniczych u zwierząt gospodarskich
Publication -
Wody opadowe : aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne
PublicationProblemy zagospodarowania wód opadowych. Niejednoznaczność ocen ilościowych i jakościowych. Konflikt czynnika ekonomicznego, technologicznego, ekologicznego w warunkach braku uregulowania stosunków prawnych. Konieczność zrozumienia problemu na poziomie gminy. Wspólne działania w ramach programu Gdańska i Sopotu: retencja, podczyszczenie i ochrona plaż.
-
Konwergencja społeczna i ekonomiczna regionów państw nordyckich
PublicationCelem niniejszego artykułu jest analiza konwergencji społecznej i ekonomicznej w regionach państw nordyckich. Do analizy obu typów konwergencji wykorzystano przestrzenne modele panelowe. Analiza statystyki I Morana wskazała na zasadność uwzględniania komponentu przestrzennego w modelach dotyczących zarówno wielkości PKB per capita, jak i syntetycznego miernika poziomu życia ludności. Nie udało się oszacować modelu o odpowiedniej...
-
Instrumenty ekonomiczne realizacji sterowania U i Q
PublicationCelem tworzenia instrumentów ekonomicznych w gospodarce rynkowej jest uaktywnienie zainteresowanych podmiotów gospodarczych do działań ukierunkowanych na zamierzony cel. W rozważanej pracy celem tym jest właściwe sterowanie poziomami napięć i rozpływem mocy biernej w krajowym systemie elektroenergetycznym, prowadzące do poprawy jakości jego pracy. W referacie omówiono lub wspomniano o następujących instrumentach, które powinny...
-
Kapitał własny jako miernik bezpieczeństwa funkcjonowania banku w gospodarce rynkowej
PublicationW pracy przedstawiono rolę kapitału własnego w kształtowaniu poziomu bezpieczeństwa funkcjonowania banków. Instrumentem pozwalającym na określenie tego poziomu jest współczynnik adekwatności kapitałowej. W opracowaniu przeprowadzono analizę poziomu bezpieczeństwa banków w oparciu o generowane współczynniki wypłacalności w latach 2002 - 2006 w Polsce.
-
Inwestycje w kapitał rzeczowy a zmiany poziomu zatrudnienia w gospodarce narodowej
PublicationSytuacja na rynku pracy zależy od wielu zjawisk i procesów zachodzących w gospodarce. Jednym z nich jest proces inwestycji realizowany przez przedsiębiorstwa. Inwestycje nowe, rozwojowe przyczyniają się często do wzrostu popytu na pracę, inwestycje bieżące, odtworzeniowe umożliwiają utrzymanie dotychczasowych miejsc pracy na nie zmienionym poziomie. Nie wszystkie inwestycje generują nowe miejsca pracy bądź przyczyniają się do...
-
Statystyka : podręcznik dla studiów ekonomicznych
PublicationPodręcznik przeznaczony jest dla studentów kierunków ekonomicznych dziennych i zaocznych.Zawiera niezbędne podstawy rachunku prawdopodobieństwa,zasadnicze elementy wnioskowania statystycznego, analizy współzależności zjawisk oraz analizy szreregów czasowych. Tok wykładu pozwala czytelnikowi na samodzielne studiowanie poszczególnych tematów. W podręczniku pokazano, jak prezentowane analizy mogą być wykonywane w programie STATISTICA.PL.
-
Ocena efektywności ekonomicznej inwestycji przeciwpowodziowych
Publication -
Specyfika analizy ekonomicznej zakładów budżetowych
PublicationW artykule przedstawiono specyfikę prowadzenia działalności komunalnej oraz omówiono i ukazano mierniki oceny sytuacji finansowej zakładów budżetowych. Ponadto zwrócono uwagę na to, iż analiza tego typu jednostek wymaga zastosowania innych, specyficznych mierników do ich oceny niż do oceny przedsiębiorstw nastawionych na osiąganie zysku.
-
Uwarunkowania ekonomicznej efektywności pomp ciepła
PublicationWzrastające zainteresowanie wykorzystaniem pomp ciepła w gospodarce komunalno-bytowej wymaga dokładnego rozeznania różnego rodzaju uwarunkowań technicznych i ekonomicznych. w książce podjęto próbę usystematyzowania tej tematyki. Omówiono sposób obliczania bilansu energetycznego ogrzewanych budynków, źródeł ciepła - wśród nich bilans energetyczny pompy ciepła. Zaproponowano możliwie najprostsze metody obliczania - dostępne dla...
-
Sustainble Court (Sąd przyszłości) a budowa kapitału społecznego
PublicationWzrost zaufania do wymiaru sprawiedliwości może wpłynąć pozytywnie na relacje z interesariuszami zewnętrznymi. Budowa sądu przyszłości – sądu odpowiedzialnego (Responsibility Court) rozwijającego komunikację ze wszystkimi interesariuszami może nastąpić poprzez doskonalenie komunikacji zewnętrznej. Komunikacja jest jednym z kluczowych obszarów zarządzania wiedzą. Komunikacja rozumiana szeroko obejmuje oprócz komunikacji zewnętrznej,...
-
Zasady funkcjonowania kapitału zagranicznego w Republice Białorusi
PublicationArtykuł ukazuje sytuację kapitału zagranicznego w Republice Białorusi w latach 2002 i kolejnych. Ponadto w pracy ukazano działy i gałęzie w których zainwestował kapitał zagraniczny oraz zniżki podatków oraz firm zagranicznych.
-
Ryzykowna recepta na zarządzanie ryzykiem
PublicationCzy zaawansowana metodologia wyznaczania i alokacji kapitału ekonomicznego w bankach, wsparta przez odpowiednie normy regulacyjne, stanowi panaceum na bolączki związane z systemowymi ryzykami sektora bankowego? Idealizowanie tej recepty jest dość ryzykowne. Kapitał ekonomiczny to ciekawe narzędzie, ma ono jednak swoje niedoskonałości i pułapki.
-
Bilans ekonomiczny produkcji biopaliwa rzepakowego (biodiesla) w indywidualnym gospodarstwie rolnym
PublicationEstry metylowe oleju rzepakowego (ang. RME - Rapeseed Methyl Esters), znane szerzej jako biopaliwo rzepakowe lub biodiesel są alternatywnym paliwem służącym do zasilania silników z zapłonem samoczynnym (silników Diesla). Uzyskuje się je w wyniku reakcji transestryfikacji oleju rzepakowego za pomocą metanolu w obecności alkalicznego katalizatora, czego wynikiem jest mieszanina, rozdzielająca się po pewnym czasie na warstwę estrową...
-
Przede wszystkim rachunek ekonomiczny. Wnioski o dofinansowaniu ze środków unijnych
PublicationAnaliza dokumentacji związanych z inwestycjami. Spójność dokumentacji, formalna zgodność z programami, strona ekonomiczna. Wykazano dyskwalifikujące braki w zakresie dokumentacji projektowej oraz kosztorysowej. Brak liczenia się ze stroną ekonomiczną inwestycji komunalnych oraz eksploatacją.
-
Stymulatory ekonomiczne i prawne polityki ekorozwoju dla turystyki
PublicationPomimo, iż środowisko zawsze stanowiło istotny aspekt podróży podróżujący rzadko odwołują się bezpośrednio do spraw ochrony przyrody. Proekologicznie nastawieni turyści, poszukujący tylko takich form wypoczynku, które można realizować bez naruszenia praw środowiska i wymagający od innych takich samych postaw nadal stanowią klientelę niszową i nie charakteryzują się dostateczną mocą konsumpcyjną aby wprowadzić istotne zmiany na...
-
Aspekty energetyczne, ekonomiczne i ekologiczne rozwoju elektrowni jądrowych
PublicationPrzedstawiono skróconą wersję referatu, który był opublikowany na Międzynarodowej Konferencji Naukow-Technicznej pt. ''Elektrownie jądrowe dla Polski- NPPP 2006'' Warszawa, 1-2.06.2006. Uzasadniono konieczność budowy elektrowni jądrowych w Polsce.
-
ANALIZA EKONOMICZNA PRODUKCJI WARSTW LICOWYCH PODŁÓG KLEJONYCH WARSTWOWO
PublicationW artykule przedstawiono wyniki analiz wydajności liniowej, a także struktury kosztów produkcji, za pomocą cienkich pił na pilarce ramowej wielopiłowei i ta-śmowej, dębowych elementów licowych podłóg klejonych warstwowo. Stwierdzo-no, że przy przecinaniu deszczułek o grubości 4 mm o szerokości mniejszej od 180 mm bardziej wydajna jest pilarka ramowa wielopiłowa, zaś w pozostałych przypadkach widać przewagę wydajności pilarki taśmowej....
-
SKUTKI SPOŁECZNO-EKONOMICZNE STARZENIA SIĘ SPOŁECZEŃSTWA – WYBRANE ASPEKTY
PublicationDruga połowa XX wieku to czas dynamicznego wzrostu odsetka ludzi starszych w społeczeństwie. Historia ludzkości pokazuje, że poszczególni jej przedstawiciele starzeli się, natomiast problem ten nie dotyczył populacji jako całość. Klasyczny cykl życia przypisany był jednostce, kiedy to struktura wiekowa ludności nie podlegała większym zmianom. Celem opracowania jest zbadanie skutków zjawiska starzenia się społeczeństwa z punktu...
-
Sieci współpracy i sieciowanie – socjo-ekonomiczne ujęcie teoretyczne
PublicationCelem opracowania, jest identyfikacja roli poszczególnych ram teoretycznych osadzonych w teoriach ekonomicznych oraz socjologicznych w wyjaśnianiu zjawiska i roli sieci w inicjatywach i przedsięwzięciach społecznych.
-
Działalność gospodarcza w aspekcie prawnym, ekonomicznym i społecznym
PublicationDziałalność gospodarcza postrzegana może być w co najmniej trzech aspektach. Pierwszy to aspekt prawny, to spojrzenie na działalność gospodarcza z perspektywy norm obowiązującego prawa i ustalenie wyznaczonych przez prawodawcę znamion tej działalności. Aspekt drugi- to postrzeganie działalności gospodarczej jako zmaterializowanej formy aktywności ekonomicznej. Aspekt trzeci to postrzeganie działalności gospodarczej w kontekście...
-
Analiza społeczno-ekonomiczna produkcji biogazu z odpadów organicznych
PublicationW odniesieniu do obaw społecznych dotyczących systemu zarządzania odpadami można wyróżnić główne kategorie wpływu: życie i zdrowie ludzkie, środowisko oraz zasoby naturalne. Zaostrzenie wymagań prawnych w zakresie ochrony środowiska i wykorzystania odnawialnych źródeł energii wymuszają poszukiwania nowych i rozwoju istniejących już metod zagospodarowania odpadów w sposób pozwalający na zmniejszenie ich niekorzystnego oddziaływania....
-
Analiza czynników wpływających na ekonomiczną efektywność elektrowni jądrowej
PublicationW artykule omówiono podstawowe czynniki, które mają wpływ na opłacalność elektrowni jądrowej. Jej efektywność ekonomiczną badano za pomocą wskaźników w postaci zaktualizowanej wartości netto inwestycji (NPV) i uśrednionego jednostkowego kosztu energii elektrycznej (LCOE). Obliczono także jednostkowy koszt wytwarzania energii elektrycznej w trakcie spłaty zobowiązań kredytowych (COE1) i po okresie spłaty (COE2). Przeprowadzono analizę...
-
Instrumenty ekonomiczne właściwej realizacji sterowania U i Q.
PublicationJest to jeden z referatów prezentujących wyniki obszernej pracy badawczej obejmującej złożoną problematykę sterowania poziomami napięć i rozpływem mocy biernej w systemie elektroenergetycznym (sterowanie U i Q). Założenia ogólne: Jest to jeden z referatów prezentujących wyniki obszernej pracy badawczej obejmującej złożoną problematykę sterowania poziomami napięć i rozpływem mocy biernej w systemie elektroenergetycznym (sterowanie...
-
Ekonomiczne i informacyjne instrumenty polityki proekologicznej w przedsiębiorstwie.
PublicationRozprawa porusza problem wykorzystania instrumentów polityki proekologicznej w praktyce zarządzania proekologicznego przedsiębiorstw regionu pomorskiego. We wstępie opisano cel pracy, zadania poznawcze oraz hipotezy badawcze. Rozdział drugi porusza problem ekonomii środowiskowej jako kontekstu polityki proekologicznej. Przedstawiony został przedmiot, zakres i zasady ekonomii środowiskowej. Rozdział trzeci opisuje politykę proekologiczną,...
-
Ekonomiczna ocena i kryteria doboru metod odzysku ciepła.
PublicationPrzedstawiono strukturę przeciętnych kosztów funkcjonowania systemu wentylacyjnego. Ustalono, że głównym ich składnikiem są koszty energii, co uzasadnia zastosowanie urządzeń do odzysku ciepła. Zdefiniowano pojęcie sprawności odzysku ciepła i porównano ich wartości do omawianych metod. Przedstawiono wady i zalety poszczególnych metod oraz porównano koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, co umożliwia projektantom optymalny wybór...
-
Aspekty ekonomiczne w planowaniu i realizacji układów kogeneracyjnych.
PublicationPrzedstawiono nakłady inwestycyjne i koszty wytwarzania energii w uładach kogeneracyjnych dla różnych technologii energetycznych. Podano główne uwarunkowania realizacyjne układów kogeneracyjnych.
-
Konkurencyjność w literaturze ekonomicznej – analiza bibliometryczna
PublicationCelem artykułu jest zidentyfikowanie i zorganizowanie w jedną całość istniejących teoretycznych i empirycznych analiz w zakresie międzynarodowej konkurencyjności, w oparciu o dane bibliometryczne literatury opublikowanej w ciągu ostatnich 70-ciu lat w bazach ISI Web of Science oraz Econlit. W analizie wykorzystane zostały podstawowe metody bibliometryczne przy wsparciu oprogramowania HistCite. Przeprowadzona analiza umożliwiła...
-
Knowledge and intellectual capital in a library
PublicationThe article constitutes an attempt to focus on the issues connected with knowledge management and intellelectual capital in a library, that is meant as a knowledge-based organisation, supporting the process of creating knowledge. it was characterised as the process of knowledge management in the library environment and diferent approaches to intelelectual capital management that depends on accepted philosophical conception....
-
Spectral Analysis of Capital Markets
PublicationIn this paper the problem of cycles existence in capital markets is addressed. A spectral analysis algorithm, which reduces signal-to-noise ratio, is proposed to derive cycle periodograms for the yield function of DJIA, WIG~20, and NIKKEI 225 indices. Peaks of the the periodograms provide premises to postulate the existence of some possible cycles. The 3.5 year periodicity in all 3 indices, which can be related to Kitchin cycle...
-
Efektywność inwestowania kapitału w fundusze inwestycyjne w Polsce
PublicationGłównym celem niniejszego opracowania jest ocena efektywności inwestowania kapitału w otwarte fundusze inwestycyjne w Polsce w latach 2000-2012. Przedmiotem badania były uzyskane przez poszczególne typy funduszy inwestycyjnych wartości jednostek uczestnictwa. Wyróżniające dla podjętych przez autora badań jest odwołanie się do wszystkich otwartych funduszy inwestycyjnych, które funkcjonowały na krajowym rynku w podanym wyżej przedziale...
-
Inwestycje w surowce jako alternatywna forma pomnażania kapitału
PublicationOpracowanie zawiera klasyfikację oraz charakterystykę inwestycji w surowce. Przedstawiono ponadto uczestników tego rynku inwestycyjnego wraz z możliwymi sposobami inwestowania. Wskazano i scharakteryzowano bazy danych, zawierające ceny dla poszczególnych inwestycji w surowce. Przedstawiono także wybrane indeksy na rynku surowców oraz stopy zwrotu i ryzyko dla inwestycji w surowce w okresie 2000-2015.
-
Ekonomiczny wymiar zjawiska przedsiębiorczości w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej
PublicationSkala przedsiębiorczości występująca w Polsce na tle tego zjawiska w innych krajach UE jest zasadniczo porównywalna. Nie oznacza to jednak, aby ustawodawca polski czy unijny mieli zaprzestać starań zmierzających do zwiększenia aktywności przedsiębiorczości. Liczba i wielkość przedsiębiorców działających na danym rynku decyduje bowiem zarówno o liczbie zatrudnionych pracowników, poprawie bytu społeczeństwa czy wartości dodanej brutto....
-
Ekonomiczny aspekt wykorzystania biogazu na przykładzie Zakładu Utylizacyjnego w Gdańsku-Szadółkach
PublicationScharakteryzowano biogaz oraz jego zasoby na terenie Zakładu Utylizacyjnego w Gdańsku-Szadółkach. Przeanalizowano kilka metod konwersji biogazu na energię cieplną i elektryczną. Przeprowadzono analizę opłacalności tych metod i zaproponowano optymalne rozwiązanie dla konkretnych warunków rozważanego Zakładu.
-
Social Capital, Human Capital, Tacit Knowledge, and Innovations: A Polish-US Cross-Country Study
PublicationThis study measures the relationship between human and social capital (internal and external) and tacit knowledge sharing's influence on innovativeness among knowledge workers employed in Polish (n=1050) and US (n=1118) organizations. The structural equation modeling method revealed that internal social capital matters more for organizational innovativeness in the US. In Poland, both external and internal were important. Specifically,...
-
The role and importance of the intellectual capital of the academic library – Gdańsk Tech Library Circulation Services case study / Rola kapitału intelektualnego biblioteki akademickiej na przykładzie doświadczeń Sekcji Obsługi Czytelnika Biblioteki Politechniki Gdańskiej
PublicationSkuteczne zarządzanie zasobami kapitału intelektualnego danej sekcji biblioteki akademickiej może być jednym z czynników wpływających na wysokie oceny usług bibliotecznych jej użytkowników. Może ono wpływać na wzrost kapitału intelektualnego biblioteki akademickiej, w strukturach której się znajduje. W sposób pośredni może oddziaływać również na poziom kapitału intelektualnego uczelni. Głównym celem autorek było przedstawienie...
-
Ekonomiczno - ekologiczne aspekty ochrony środowiska w gospodarce wodno - ściekowej
PublicationProblemy techniczne i ekonomiczne ochrony środowiska w Polsce. Szczególne zagrożenia. Nowe technologie. Konflikty wynikające ze złych zobowiązań. Podsumowanie efektów specjalistycznej konferencji.
-
Ekonomiczne aspekty zastosowania wybranych technologii montażu w budownictwie transportowym
PublicationW artykule przedstawiono ideę zastosowania zintegrowanych konstrukcji budowlanych w świetle współczesnych rozwiązań technologii wznoszenia obiektów budowlanych. Ze względu na ciagły postęp technologii robót w wielu przypadkach odchodzi się od idei konstrukcji zintegrowanych, w innych powraca się do rozwiązań sprzed lat. Jakie zmiany zaszły w tym obszarze są obiektem zainteresowania autora.
-
Techniczne i ekonomiczne aspekty wykorzystania przekształtników dwukierunkowych w praktyce
PublicationNowoczesne napędy z silniami indukcyjnymi klatkowymi i przemiennikami częstotliwości stanowią blisko 90% napędów elektrycznych z regulowana prędkością kątową. Dzięki zastosowaniu nowych typów silników, przekładni oraz nowych generacji tranzystorów IGBT w przekształtnikach napędy te są energooszczędne, zaś koszt ich instalacji zwraca się średnio w ciągu kilkudziesięciu miesięcy od chwili zainstalowania. W 95% są to napędy z jednokierunkowym...
-
Skutki ekonomiczne kryzysu finansowego dla gospodarstw domowych w Polsce
PublicationSytuacja ekonomiczna i decyzje finansowe gospodarstw domowych funkcjonujących w gospodarce rynkowej zdeterminowane są wieloma czynnikami. Do podstawowych z nich należą dochody, koniunktura giełdowa oraz oczekiwania co przyszłych dochodów, a one zaś związane są z tym, co w danym okresie dzieje się na rynkach finansowych czy gospodarce danego kraju. Dlatego zjawiskiem, które może wywrzeć istotny wpływ na ich sytuację finansową, jest...
-
Analiza techniczno-ekonomiczna rozwiązań rewitalizacyjnych zabytkowego mostu w Tczewie
PublicationPrzykłady koncepcji odbudowy przyczółka zachodniego zabytkowego mostu przez rzekę Wisłę w Tczewie wraz z zespołem bramnym. Ocena propozycji trzech rozwiązań rewitalizacyjnych mostu i wybór optymalnego pod względem finansowym i technologicznym. Czas i koszty budowy oraz wierność odbudowy zespołu bramnego mostu jako kryteria optymalizacji. Analiza w celu pozyskania środków finansowych potrzebnych na odbudowę, ale także adaptację...
-
Powodzie miejskie. Wody opadowe – aspekty prawne, ekonomiczne i techniczne.
PublicationPowodzie miejskie. Problemy formalne, prawne i techniczne zagospodarowania wód opadowych. Podstawowe braki polskich rozwiązań. Opłaty za wody opadowe - utrudnienia wprowadzania, konsekwencje braku regulacji prawnych