Search
Filters
total: 383
Search results for: ewolucja portow morskich
-
Nowoczesne rozwiązania konstrukcyjne morskich budowli hydrotechnicznych
PublicationW artykule przedstawiono najnowoczniejsze rozwiązania morskich budowli hydrotechnicznych. Rozpatrując poszczególne grupy tych budowli dochodzi się do wniosku, że niektóre z nich wymagają niezwykle wszechstronnych analiz w zakresie wzajemnego oddziaływania środowiska, samych budowli oraz podłoża. Analizy takie, wobec dokonywanego obecnie coraz bardziej szczegółowego rozpoznania oddziaływania środowiska, prowadzą do nowych rozwiązań...
-
Ewolucja dojrzałości informatycznych procesów wsparcia
PublicationTematem rozdziału jest ewolucja organizacji wsparcia, obejmując sześć wymiarów: procesy, usługi, projekty, technologię, wiedzę i kulturę organizacji. Szczególną uwagę poświęcono procesom opisując wspólny projekt badawczy Politechniki Gdańskiej i GE Money Bank oraz założenia dla wsparcie decyzji w ewolucji za pomocą modelu opartego na wiedzy.
-
Horyzont energoelektroniczny obiektów morskich
PublicationW artykule zaprezentowano współczesne kierunki rozwoju energoelektroniki, w tym w szczególności dotyczące obiektów morskich. Przedstawiono podstawowe parametry aktualnie stosowanych w energoelektronice przyrządów półprzewodnikowych, jak również wykazano interdyscyplinarny charakter rozwoju tej dziedziny. Na przykładzie wybranych urządzeń energoelektronicznych przedstawiono ich komercyjne zastosowania oraz podział i miejsce w łańcuchu...
-
Wstępna analiza systemów pneumatycznych i hydraulicznych w obiektach do pozyskiwania energii fal morskich
PublicationW pracy przedstawiono przegląd i analizę systemów hydraulicznych i pneumatycznych w elektrowniach wykorzystujących energię falowania mórz i oceanów. Zaprezentowano także uproszczone schematy przekładni hydrostatycznych do transmisji energii stosowanych w tego typu obiektach
-
Badania dynamiki wybranych morskich obiektów pływających
PublicationPraca zawiera - w ujęciu skróconym materiał z zakresu ogólnych badań dynamiki morskich obiektów pływających - w ujęciu rozszerzonym i pogłębionym - materiał z badań dynamiki morskich obiektów pływających, należących do klasy pływakowych obiektów segmentowych. Dla obiektów segmentowych reprezentujących katamarany i trimarany załączone są wyniki obliczeń i badań modelowych.
-
Planowanie przestrzenne obszarów morskich i nadmorskich
e-Learning CoursesZajęcia z przedmiotu "Planowanie przestrzenne obszarów morskich i nadmorskich" składają się z trzech elementów: 1. planowania przestrzennego portów morskich 30h 2. relacji port-miasto 15h 3. planowania obszarów morskich 15h. Kurs dotyczący planowania przestrzennego portów morskich poświęcony jest zagadnieniu planowania przestrzennego portów morskich i uwzględnia takie aspekty jak: Czynniki lokalizacyjne portów morskich, funkcje...
-
Konstrukcje morskich farm wiatrowych – wyzywanie dla projektantów
PublicationPozyskanie energii wiatru jest jednym z najbardziej obiecujących źródeł energii odnawialnej. W artykule przestawiono zagadnienia związane z rozwojem energetyki wiatrowej, w tym budową morskich farm wiatrowych. W szczególności zaś zaprezentowano podstawy energetyki wiatrowej, stan aktualny i perspektywy rozwoju morskich farm wiatrowych, elementy konstrukcyjne morskich turbin wiatrowych oraz infrastrukturę przesyłania energii na...
-
Przegląd modeli operatorskich w morskich portach jachtowych
PublicationW ostatnich latach zrealizowano wiele inwestycji w morskich portach jachtowych wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku. Dzięki temu zwiększył się potencjał ich infrastruktury do świadczenia jachtowych usług logistycznych oraz podwyższania logistycznego poziomu obsługi klientów. W pracy przedstawiono przegląd modeli operatorskich w morskich portach jachtowych, bazując głównie na doświadczeniach niemieckich i polskich. Szczególnie zwrócono...
-
Infrastruktura logistyczna w morskich portach jachtowych
PublicationNiezbędnym czynnikiem, warunkującym realizację funkcji logistycznych morskich portów jachtowych w obsłudze jednostek pływających oraz żeglarzy jest odpowiednia infrastruktura techniczna. Ponadto procesy logistyczne w porcie są uwarunkowane relacją jacht żaglowy lub motorowy – port lub przystań jachtowa. Z drugiej strony, wykorzystanie infrastruktury w realizacji procesów logistycznych, w istotny sposób wpływa nie tylko na sprawność...
-
Stalowe zbiorniki paliw płynnych w portach morskich
PublicationOmówiono specyfikę lokalizacji zbiorników w portach morskich i wynikające z niej warunki eksploatacji zbiorników.
-
Ewolucja koncepcji projakościowych
PublicationNiniejszym rodziale przedstawiono podstawowe aspekty związane z pojmowaniem jakości w rozwoju historycznym. Ukazano działania projakosciowe w ujęciu chronologicznym od poczatku istnienia ludzkosci po przez kolebki cywilizacji starozytnych, okresy historyczne dziejów preindutrialnych, rewolucję przemysłową, aż po czasy dzisiejsze. Zwrócono szczegulna uwagę na tworzenie i rozwój zarządzania jakością od inspekcji jakosci po przez...
-
Ewolucja teorii konkurencyjności.
PublicationCelem publikacji jest przedstawienie ewolucji teorii konkurencyjności, począwszy od najstarszych teorii handlu międzynarodowego a kończąc na współczesnych modelach konkurencyjności. Autorka podjęła się tego tematu ze względu na wieloznaczność pojęcia konkurencyjności, brak polskich publikacji na ten tam oraz ze względu na brak wśród ekonomistów zgodności, co do istnienia jednolitej teorii konkurencyjności.
-
Funkcje portów morskich w gospodarce Unii Europejskiej
Publicationopracowanie zawiera prezentację współczesnych funkcji portów morskich w rozwoju gospodarczym krajów Unii Europejskiej w warunkach konkurencyjnego otoczenia
-
Konkurencyjnosć portów morskich w globalnym otoczeniu
PublicationKonkurencyjnosć portów morskich w globalnym otoczeniu ściśle związana jest z jakością świadczonych usług oraz z jakością infrastruktury łączącej porty z zapleczem. Istotna jest identyfikacja kluczowych czynników konkurencyjności portów, w tym również portów aglomeracji gdańskiej. Globalne otoczenie wymusza dostosowanie się do tendencji i warunków występujacych we wspólczesnej gospodarce.
-
Planowanie przestrzenne obszarów morskich i nadmorskich
e-Learning CoursesKurs poświęcony jest zagadnieniu planowania przestrzennego portów morskich i uwzględnia takie aspekty jak: Czynniki lokalizacyjne portów morskich, funkcje portowe. Wybrane portowe budowle hydrotechniczne. Układ przestrzenny i funkcjonalny akwatoriów portów morskich. Charakterystyka i zasady wymiarowania akwatoriów portowych (kanały, baseny, awanport). Rodzaje i charakterystyka terytoriów portowych (falochrony, nabrzeża, pirsy,...
-
Mikrobiologiczne aspekty odprowadzania ścieków do przybrzeżnych wód morskich.
PublicationPrzedstawiono główne zagrożenie stanu sanitarnego przybrzeżnych wód morskich.
-
Betonowe nawierzchnie magazynów i składowisk portów morskich
PublicationWymagania i rozwiązania konstrukcyjne posadzek przemysłowych w portach morskich. Typowe uszkodzenia posadzek i ich przyczyny. Zalecenia praktyczne dotyczące projektowania i wykonawstwa posadzek przemysłowych w różnych warunkach eksploatacyjnych.
-
Przeprowadzanie konserwacji, remontu i przebudowy istniejących morskich konstrukcji hydrotechnicznych
PublicationPrzedstawiono aktualne aspekty prawne, zasady i okresy oraz sposoby konserwacji, remontów i przebudowy istniejących morskich konstrukcji hydrotechnicznych. Podano też przykłady przeprowadzenia remontu i przebudowy istniejących morskich konstrukcji hydrotechnicznych.
-
Mikrobiologiczne aspekty odprowadzania ścieków do przybrzeżnych wód morskich.
PublicationPrzedstawiono zagrożenie mikrobiologiczne związane z odprowadzaniem oczyszczonych ścieków z oczyszczalni do przybrzeżnych wód morskich.
-
Modelowe i terenowe badania stateczności morskich budowli hydrotechnicznych
PublicationPrzegląd i charakterystyka modelowych i terenowych badań stateczności morskich budowli hydrotechnicznych zrealizowanych w kraju w okresie 1945 - 2006. Metodyka badań modelowych (rodzaje gruntów, stanowiska badawcze, pomiar, rejestracja i obróbka danych pomiarowych) i terenowych (konstrukcja stanowisk badawczych, metodyka pomiarów terenowych). Wyniki badań oraz poznawczo-badawcze i praktyczne aspekty badań. Ocena efektów badań i...
-
Metalowy sandwich - nowa technologia konstrukcji jednostek morskich.
PublicationPrzedstawiono możliwości stosowania nowoczesnej konstrukcji jaką stanowią stalowe panele spawane laserowo na elementy struktury kadłuba wyczynowych jednostek morskich. Pokazano zalety i ograniczenia takich rozwiązań, zaprezentowano dostępne informacje (w tym z badań własnych) na temat ich własności.
-
Dostępność transportowa morskich portów jachtowych w województwie pomorskim
PublicationW ostatnich latach wiele środków finansowych zainwestowano (lub planuje się zainwestować) w rozwój nadmorskiej infrastruktury żeglarskiej. Jednocześnie obserwuje się wzrost liczby jachtów żaglowych i motorowych rezydujących i wizytujących polskie morskie porty jachtowe. Jednym z kluczowych czynników wpływających na atrakcyjność morskich portów jachtowych dla armatorów, żeglarzy i odwiedzających jest możliwość sprawnego dojazdu...
-
Akustyczne zobrazowanie morskich osadów dennych
PublicationPrzedstawiany temat rozprawy doktorskiej: „Akustyczne zobrazowanie morskich osadów dennych”, prezentuje metody zobrazowania struktury osadów dennych pozyskanych z sondowania akwenu echosondą parametryczną SES-2000 Standard oraz urządzeniami pomocniczym — echosondą wielowiązkową EM3002 i sonarem bocznym. Tezą jest wykazanie, że metody akustyczne dają możliwość bezinwazyjnej klasyfikacji osadów dennych. Hipoteza zakłada, że istnieje...
-
Stateczność morskich budowli hydrotechnicznych - encyklopedia badań modelowych i terenowych
PublicationEncyklopedyczny przegląd modelowych i terenowych badań stateczności morskich budowli hydrotechnicznych (nabrzeży, doku suchego, pirsów, grodzy, pochylni, platformy wiertniczej, brzegów klifowych). Opis metodyki i zakresu badań. Analiza wyników i ocena efektów badań.
-
Znaczenie portów morskich dla rozwoju regionalnego na przykładzie województwa pomorskiego.
PublicationW rozprawie został podjety problem znaczenia portów morskich dla rozowju regionalnego w warunkach współczesnych przemian gospdoarczych.
-
Analiza spektralna w badaniu właściwości morskich jednostki pływajacej przy wymuszeniach falą nieregularną
PublicationZe względu na trudności w wyznaczaniu dokładnych warunków początkowych dla ruchu fal morskich oraz charakter falowania wiatrowego, opis dynamiki fal morskich moŜe być przedstawiony tylko w ramach teorii stochastycznej. Wymuszenia ruchu jednostek pływających pochodzą od ruchu fal morskich i działania wiatru. Najczęściej jest to falowanie nieregularne i dlatego w badaniach dynamiki takich jednostek zakłada się, Ŝe proces falowania...
-
Założenia modelu zarządzania kryzysowego bezpieczeństwem w portach morskich
PublicationZłożoność przestrzenna i gospodarcza oraz silne oddziaływanie działalności portowej na procesy społeczno-gospodarcze w regionie, wymaga opracowania specjalnego podejścia do zarządzania bezpieczeństwem na obszarach portowych. W pracy przedstawiono założenia modelu zarządzania kryzysowego bezpieczeństwem w portach morskich uwzględniające zasady międzynarodowego kodeksu ISPS (International Ship and Port Security Code) oraz wymagania...
-
Ewolucja od węgla do krzemu
PublicationFelieton popularnonaukowy dotyczący filozofii techniki.
-
System informacji przestrzennej dla morskich rejonów przybrzeżnych. Logistyka i obronność.
PublicationAutorzy wskazują na możliwość poprawienia jakości zarządzania decyzjami oraz dowodzeniem na wypadek działań wojennych lub wypadków morskich poprzez jednoznaczne i metodyczne połączenie cyfrowych map morskich wykonanych w standardzie ENC/S-57 i DNC/VPF oraz danych z zasobu geodezyjnego dotyczącego obszaru lądowego. Aktualnie nie funkcjonuje w Polsce system informacji przestrzennej obejmujący polskie wybrzeże, który mógłby zostać...
-
System sejsmiki refleksyjnej do poszukiwania morskich złóż węglowodorowych
PublicationW poszukiwaniu morskich złóż węglowodorowych wykorzystywane są różne metody zaliczane do tzw. sejsmiki refleksyjnej. Jedną z nich jest wykorzystanie systemu sejsmiki refleksyjnej holowanego za statkiem specjalistycznym przeznaczonym do badań sejsmicznych. Jest to złożony ruchomy układ techniczny składający się z wielu elementów składowych, takich jak: system wzbudzania fal akustycznych, system rejestracji odbijanych fal akustycznych...
-
Wybrane zagadnienia eksploatacji statków morskich w aspekcie bezpieczeństwa żeglugi.
PublicationPrzedstawiono teoretyczne podstawy podejmowania bezpiecznych decyzji eksploatacyjnych. Opisano wpływ podstawowych urządzeń statku na jego bezpieczeństwo oraz rodzaje wypadków morskich i ich przyczyny.Zasygnalizowano możliwości zapobiegania wypadkom morskim, sprecyzowano zasady bezpiecznej eksploatacji statków i ich urządzeń. Przedstawiono także zagadnienie bezpieczeństwa statku w świetle ważniejszych uregulowań prawnych tak krajowych...
-
Analiza specjacyjna metali ciężkich w łańcuchu troficznym organizmów morskich
PublicationKatastrofy ekologiczne, takie jak ta, która miała miejsce w zatoce Minamata, Japonia, zwróciły uwagę naukowców na zagrożenie płynące ze strony metali i ich związków. Stało się jasne, że toksyczność, mobilność, biodostępność i bioakumulacja metali zależą od form chemicznych oraz postaci fizycznych, w jakich dany pierwiastek występuje w środowisku. Szczególną uwagę poświęca się metalom, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania...
-
Znaczenie Technologii Informacyjnych dla Wzmocnienia Ochrony Granic Morskich Państwa
PublicationW pracy przedstawiono zarys doktryny sieciocentrycznej, która opiera się na zaawansowanej technologii, a w szczególności na nowoczesnych systemach informatycznych. Znaczenie technologii informacyjnych dla wzmocnienia ochrony granic morskich państwa jest nie do przecenienia. Ma poważny wpływ nie tylko na działania w czasie pokoju, ale także w sytuacji kryzysowej i operacji wojennych. Dlatego...
-
PROJEKTOWANIE POSADOWIENIA MORSKICH ELEKTROWNI WIATROWYCH NA MORZU BAŁTYCKIM WEDŁUG PRZEPISÓW I ZALECEŃ EUROPEJSKICH
PublicationNiniejszy artykuł prezentuje zagadnienia związane z tematyką projektowania morskich elektrowni wiatrowych. Opisano politykę energetyczną Polski oraz Unii Europejskiej, a także istniejące wytyczne do projektowania turbin morskich. Scharakteryzowano ich konstrukcję, a także sposoby posadowienia. Przedstawiono model obliczeniowy przykładowej elektrowni o mocy 2MW posadowionej na fundamencie palowym - monopalu. W obliczeniach uwzględniono...
-
Ewolucja uczelni w kierunku organizacji wiedzy
PublicationAutor analizuje zmiany zachodzące we współczesnych uczelniach, głównie w zakresie kształtowania kultury organizacyjnej, prowadzące do przekształcenia się uczelni w organizacje podporządkowane wiedzy, szczególnie podkreślając znaczenie kształtowania relacji uczelni z otoczeniem. Rozważania ogólne zilustrowane są przykładami z Wyższej Szkoły Biznesu NLU w Nowym Sączu, w której dostrzec można podejmowanie systemowych działań w kierunku...
-
Ewolucja funkcji sztucznego światła w mieście
PublicationW tekście podano historyczny przegląd roli jaką pełniło sztuczne oświetlenie w mieście. Odniesiono się do obecnego znaczenia świtała sztucznego w mieście i jego niecodziennego wykorzystania.
-
Ewolucja systemu diagnostyki sieci jezdnej PKP.
PublicationPrzedstawiono opracowany dla PKP zintegrowany system diagnostyczny sieci jezdnej, złożony z wagonów diagnostycznych i stacjonarnych stanowisk przetwarzania danych. Omówiono podstawowe funkcje systemu oraz jego strukturę sprzętową i programową. Podano przykładowe wyniki generowane przez system.
-
Możliwości zastosowania obiegu kombinowanego w siłowniach okrętowych oraz mobilnych elektrowniach morskich
PublicationW opracowaniu przedstawiono koncepcję zastosowania układów kombinowanych, silnik Diesla - turbina parowa wykorzystująca energię spalin wylotowych. Zaproponowano możliwości zastosowania obiegu kombinowanego w siłowniach okrętowych oraz mobilnych elektrowniach morskich. Ponadto wskazano potencjalne umiejscowienie omawianych koncepcji obiegów kombinowanych.
-
Organotin compounds in marine sediments
PublicationZwiązki cynoorganiczne są szeroko wykorzystywane w różnych sektorach gospodarki. Farby zawierające czynniki przeciwporostowe (biocydy), były wykorzystywane w ochronie przeciwkorozyjnej kadłubów statków i okrętów, są głównym źródłem emisji trójbutylo- i trójfenylocyny do środowiska morskiego.Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO) wprowadziła w roku 2001 powszechny zakaz stosowania tych związków jako biocydów w powłokach malarskich....
-
Model hydrochemiczny ingresji wód morskich do czwartorzędowej warstwy wodonośnej we Władysławowie
PublicationZbadano charakter intruzji wód morskich do czwartorzędowej warstwy wodonosnej w rejonie Władysławowa. Stwierdzono, że nie wiąże sie ona tylko z intensywna eksploatacją wód podziemnych na jednym z nadmorskich ujęć, lecz przede wszystkim wynika z naturalnych warunków hydrogeologicznych. Maksymalne zasolenie wód podziemnych wyniosło tu 1845 mg/dm3, a zasieg i tempo rozwoju intruzji wyraźnie zależał od położenia studni.
-
Teorie internacjonalizacji MSP- ewolucja i perspektywy rozwoju
PublicationW rozdziale dokonano przeglądu modeli internacjonalizacji - zarówno tych najczęściej przywoływanych i wykorzystywanych w badaniach MSP, jak i nowszych propozycji oraz ocena możliwości ich wykorzystania do badań MSP. Ponadto, rozdział skazuje na ewolucję teorii internacjonalizacji a także ważniejsze trendy w badaniach internacjonalizacji MSP.
-
Ewolucja polityki instytucjonalnej rynku pracy w Polsce
PublicationCelem artykułu jest przedstawienie zmian, jakie miały miejsce w polskiej polityce rynku pracy w kontekście instytucjonalnym. Artykuł składa się z części teoretycznej, zawierającej omówienie podstaw polityki rynku pracy w rozróżnieniu na politykę aktywną oraz pasywną, jak również prezentującej najważniejsze zmiany, jakie miały miejsce na polskim rynku pracy po roku 1989, a w szczególności po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej....
-
Ewolucja chemotaksji organizmów jednokomórkowych w dwuwymiarowym środowisku
PublicationOpracowany przez nas model środowiska oparty jest na fizyce dyfuzji płynów i umożliwia symulację dyfuzji morfogenów. Sztuczne organizmy w tym środowisku wykazują chemotaksję: poruszają się reagując na zmianę stężenia substancji chemicznych. Organizm sterowany jest za pomocą sieci genowej kodowanej w liniowym genomie. Organizmy rozmnażają się przez podział. Przeprowadziliśmy szereg doświadczeń pozwalających na obserwację zachowania...
-
Zarządzanie kryzysowe w portach morskich
PublicationZapewnienie szeroko pojętego bezpieczeństwa kompleksów portowo-przemysłowych staje się, w aspekcie występowania wielu różnorodnych zagrożeń, jednym z zadań strategicznych dla zarządów portów i kierownictw przedsiębiorstw zlokalizowanych w portach. Działania na rzecz bezpieczeństwa portów, obejmują nie tylko przestrzenie portowe, ale mają także zasięg: lokalny, regionalny, krajowy i międzynarodowy. Powoduje to, że stanowią one ważny...
-
Przedsiębiorstwo ochrony w portach morskich
PublicationW pracy przeanalizowano obowiązujące wymogi prawne i organizacyjne w zakresie bezpieczeństwa portów i obiektów portowych, z uwzględnieniem wymagań ochrony infrastruktury krytycznej. Opisano organizację podstawowych działań, obowiązków i zadań w zakresie planowania i realizacji ochrony oraz zapewnienia gotowości na wypadek wystąpienia zdarzeń naruszających ochronę. Przedstawiono również przegląd nowoczesnych rozwiązań technologicznych,...
-
Metoda backstepping w zastosowaniach morskich
PublicationPrezentowana monografia obejmuje zagadnienia związane z opracowaniem zaawansowanego układu regulacji kursu statku, opartego na metodzie projektowania backstepping. W książce przedstawiono technikę umożliwiającą automatyczny dobór parametrów regulatora backstepping do zmieniających się warunków pracy układu, z użyciem metod adaptacyjnych oraz algorytmów genetycznych. Przy zastosowaniu procedury backstepping zaprojektowano dwie konfiguracje...
-
Wykorzystanie systemów LMS w nauczaniu projektowania architektonicznego na przykładzie kursu ''TRANS_FORM : (R)ewolucja form we współczesnej architekturze''.
PublicationReferat przedstawia aspekt e-learningu na przykładzie kursu zatytułowanego ''TRANS_FORM. (R)ewolucja form we współczesnej architekturze''. Kurs ten prowadzony był na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej w semestrze letnim 2004/2005, w ramach przedmiotu obieralnego, pod kierunkiem prof. Jacka Krenza. Tematyka podejmowała zagadnienie podejścia topologicznego we współczesnym projektowaniu architektonicznym i w dużym zakresie...
-
Badanie płynności operacyjnej morskich terminali kontenerowych za pomocą modeli wielorównaniowych na przykładzie DCT
PublicationPraca prezentuje dalszy ciąg badań autorów nad problemem płynności operacyjnej morskich terminali kontenerowych na przykładzie DTC. W opracowaniu zaproponowano metodę, wykorzystującą modele wielorównaniowe do badania płynności operacyjnej terminali w relacji transshipment oraz feeder. W rozwiązaniu problemu posłużono się programem GRETL.
-
Marka South Coast Baltic jako inicjatywa promocji morskich portów jachtowych południowego wybrzeża Bałtyku
PublicationW regionie Morza Bałtyckiego podejmowane są różne inicjatywy mające na celu promocję wybranych grup morskich portów jachtowych. Realizowane są także projekty zmierzające do tworzenia sieci marin wokół pewnego akwenu, np. South Baltic Four Corner i Baltic Sailing lub lokalnych grup portów i przystani, np. Zalewów Szczecińskiego, Wiślanego, Kurońskiego. Na tym tle południowe wybrzeże Bałtyku stanowiło swoistą „białą plamę”. Oprócz...
-
Ewolucja projektu konwersji autobusów na trolejbusy w Gdyni
PublicationKoszty zakupu taboru w komunikacji elektrycznej są istotnym czynnikiem kształtującym jej funkcjonowanie. W przypadku trolejbusów, przy ograniczonym rynku producentów i klientów, ceny nowych pojazdów są stosunkowo wysokie. Trolejbusy niskopodłogowe – wytwarzane przez producentów w Unii Europejskiej i Szwajcarii - dostosowane są indywidualnie do wymagań przewoźników. Zakup pojazdów z rynku wtórnego jest bardzo ograniczony. Podczas...