Search
Filters
total: 96
Search results for: METALE CIĘZKIE
-
Fitoremediacja : technologia z przyszłością oczyszczania gleb z metali ciężkich
PublicationRewolucja przemysłowa sprawiła , że wzrósł poziom zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych oraz spadek żyzności gleby. W przeciwieństwie do zanieczyszczeń powietrza i wody, zanieczyszczenia gleby zalegają w niej bardzo długo, nawet setki lat. Jest to tym bardziej niebezpieczne, że gleba przyjmuje zanieczyszczenia z powietrza i ze spływających do niej wód. W związku z czym opracowano wiele technologii remediacji gleby....
-
Metale ciężkie w odciekach i ściekach technologicznych ze składowisk odpadów komunalnych w aspekcie zmian sposobów ich zagospodarowania
PublicationW pracy przedstawiono wyniki badań sześciu metali ciężkich (cynku, miedzi, ołowiu, niklu, chromu i kadmu) w odciekach i ściekach technologicznych powstających w zakładach zagospodarowania odpadów komunalnych. Przeprowadzono analizy w czterech wybranych zakładach zlokalizowanych w województwie pomorskim. Wykazano, że pod względem zawartości metali ciężkich odcieki generowane w kwaterach składowych nowego typu, gromadzących odpady...
-
Analiza zawartości metali w miodach o różnym pochodzeniu botanicznym
PublicationW ostatnim czasie wzrasta zainteresowanie produktami naturalnymi. Ze względu na postępującą chemizację środowiska chętnie wraca się do produktów tradycyjnych, które jawią się jako te wolne od wszechobecnej chemii. Jednym z takich produktów jest miód. Produkt ten, oprócz walorów prozdrowotnych jest wiarygodnym źródłem informacji na temat stanu środowiska naturalnego i może być wskaźnikiem jego skażenia ze względu na mały zasięg...
-
Osady powstające w systemie kanalizacji deszczowej zlewni zurbanizowanej -przegląd literatury
PublicationNa terenie zlewni zurbanizowanej nieodzownym elementem infrastruktury technicznej jest system kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Podstawowym zadaniem kanalizacji deszczowej jest bezpieczne odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenu zlewni do odbiornika. Z przepływem ścieków deszczowych bezpośrednio związane jest tworzenie się osadów w całym systemie kanalizacyjnym. Oprócz zawiesiny (w przeważającej...
-
Relationship between heavy metal distribution in sediment samples and their ecotoxicity by the use of the Hasse diagram technique
PublicationOpisane badania wskazują, że istnieje nowe podejście oszacowywania ryzyka zanieczyszczenia określonych przedziałów środowiska morskiego dzięki równoczesnemu monitorowaniu zawartości metali ciężkich i parametrów ekotoksykologicznych. Rutynowe podejście stosuje oddzielnie wskaźniki zawartości metali ciężkich i wskaźniki ekotoksykologiczne w celu wykrycia zależności między poziomami zawartości metali ciężkich a mierzalnymi parametrami...
-
Praktyczna ocena zalet i wad stosowania osadów ściekowych do rekultywacji terenów zdegradowanych technicznie.
PublicationPrzedstawiono wyniki badań ukierunkowanych na ocenę skuteczności rekultywacji przeprowadzonej na dwóch obszarach zdegradowanych technicznie: składowisku odpadów paleniskowych oraz wyrobisku pożwirowym. Podstawowym celem zrealizowanych prac było określenie chemicznego oddziaływania ustabilizowanych osadów ściekowych na środowisko gruntowe. Udowodniono glebotwórcze właściwości osadów ściekowych, a jednocześnie celowość i zasadność...
-
Rozmieszczenie wybranych metali ciężkich w ekosystemie oczyszczalni hydrofitowej w Bielkowie.Distribution of heavy metals in ecosystem of free water surface system in Bielkowo.
PublicationIn the article the results of investigations of biomass crop and heavy metal contents in bottom sediments and in three species of plants (Glyceria maxima, Typha latifolia)inhabiting a wetland system in Bielkowo, Poland are presented. The measurements were carried out three times during the vegetation season (May, July and October). The contents of metals in different fragments of plants (leaves, stalks and roots) was analyzed....
-
Wpływ technologii oczyszczania ściekóe na fazowe rozmieszczenie metali ciężkich.
PublicationCelem pracy było określenie wpływu procesów oczyszczania ścieków i przeróbki osadów w obiektach pracujących w układzie mechaniczno-chemicznym i stosujących wysoko efektywną technologię biologiczną MUCT na występowanie metali ciężkich. Określono również stopień zagrożenia środowiska wynikający z występowania metali ciężkich w powstających osadach.Obiekt badań stanowiła gdańska oczyszczalnia ścieków pracująca w latach 1996-98 w układzie...
-
Heavy metals partition between leachate and soilds the course of municipal sewage treatment.
PublicationAnalizowano zawarotści metali ciężkich w cieczy nadosadowej i zawiesinie w ściekach oraz osadach ściekowych po stabilizacji oraz odwadnianiu.Badania prowadzono w miejskiej oczyszczalni ścieków ''Wschód'' w Gdańsku.
-
The fuzzy neural network: application for trends in river pollution prediction
PublicationPraca przedstawia zastosowanie rozmytych sieci neuronowych do przygotowywania prognoz zmian w stężeniu zanieczyszczeń w rzekach. Opisane są pokrótce inne narzędzia stosowane w tym celu.
-
Assessment of the impact of a phosphatic fertilizer plant on the adjecent environment using fuzzy logic
PublicationZbadano wpływ zakładów nawozów fosforowych na otaczające środowisko. W próbkach trawy i gleby oraz produktów i produktu ubocznego oznaczono wybrane pierwiastki ziem rzadkich, metale ciężkie i metaloidy. Zbadano rozkład stężeń pierwiastków oznaczonych w próbkach gleby i trawy wzdłuż południowego i wschodniego kierunku, porównując ją ze stężeniami oznaczonymi w glebie i trawie z terenu zakładów oraz w substratach i produktach. Wyniki...
-
Fuzzy soft modeling of environmental data. A study of the impact of a Phosphatic Fertilizer Plant on the adjacent environment in Gdańsk
PublicationAnaliza podobieństwa obejmuje nie tylko zastosowanie logiki rozmytej, ale również wiele innych podejść matematycznych. Opracowano wiele algorytmów, których celem jest wyodrębnienie wyraźnych skupień (hard clusters) z danego zbioru danych. Prawdopodobnie najczęściej stosowanymi algorytmami są tzw. algorytmy c-średnie (c-means algorithms). Twarde c-średnie (hard c-means) służy do ostrej klasyfikacji, podczas której obiekt jest przypisany...
-
Wpływ temperatury suszenia osadów ściekowych na specjację wybranych metali ciężkich
PublicationPrzedstawiono wpływ temperatury suszenia osadów ściekowych na zmiany specjacji metali ciężkich (Zn, Cu, Cd, Pb) oraz określono stopień mobilności metali ciężkich w aspekcie ich późniejszego zagospodarowania. Ekstrakcja sekwencyjna metali ciężkich została wykonana wg schematu Tessier'a.
-
Wwpływ temperatury suszenia osadów ściekowych na specjację metali ciężkich (Zn, Cu, Cd, Pb) = Influence of thermal drying temperature on heavy metal (Zn, Cu, Cd, Pb) speciation in sewage sludge
PublicationPrzedstawiono wpływ temperatury suszenia osadów ściekowych na zmiany specjacji metali ciężkich oraz określono stopień mobilności metali ciężkich w aspekcie ich późniejszego zagospodarowania. Ekstrakcja sekwencyjna metali ciężkich została wykonana wg schematu Tessier'a.
-
Badania występowania metali ciężkich w Zbiorniku Straszyńskim jako źródle wody pitnej dla Gdańska.**2002, 190 s. 56 rys. 62 tab. bibliogr. 176 poz. Rozprawa doktorska /25.06.2002/. P. Gdań., Wydz. Budownictwa Wodnego i In- żynierii Środowiska. Promotor: dr hab. inż. B. Quant, prof. nadzw. PG.
Publication.
-
Osady ściekowe z gdańskich oczyszczalni ścieków - potencjalne możliwości nieprzemysłowego wykorzystania
PublicationW artykule przedstawiono możliwości przyrodniczego wykorzystania osadów ściekowych z gdańskich oczyszczalni ścieków. Na bazie aktualnie obowiązującego stanu prawnego i charakterystyki wytwarzanych odpadów, przedstawiono - w formie propozycji - możliwości i kierunki nieprzemysłowego wykorzystania osadów ściekowych powstających w oczyszczalniach ścieków "Gdańsk - Wschód" i "Zaspa".
-
Distribution of pollutants in the Odra River system part I. General description of the International Odra Project (IOP)
PublicationW pracy przedstawiono: organizację i cele Międzynarodowego Programu Badań Dorzecza Rzeki Odry realizowanego przez polskie i niemieckie grupy badawcze w okresie 1997-2000; zakres badań analitycznych realizowanych w oparciu o próbki wody, zawiesiny i osadów dennych pobranych w trakcie 8 Kampanii.
-
Retention of selected heavy metals: Cd, Cu, Pb in a hybrid wetland system
PublicationWykonano bilans wybranych metali ciężkich Cd2+, Pb2+, Cu2+ dla pilotowej oczyszczalni hydrofitowej w Przywidzu k. Gdańska. Wykazano m.i. że sorpcja była głównym mechanizmem odpowiedzialnym za usuwanie tych pierwiastków ze ścieków.
-
Removal and retention of selected heavy metals in components of a hybrid wetland system
PublicationProwadzone badania z określeniem możliwosci retencjonowania metali ciężkichw systemie hybrydowej oczyszczalni hydrofitowej. Wykazano, że znaczna rete- ncja tych pierwiastków następowała w wyniku sorpcji. Przeprowadzona ekstra- kcyjna analiza sekwencyjna wykazała, że Pb2+ i Cu2+ zostały zakumulowane w połączeniach trwałych i nie powinny ulegać wymywaniu z oczyszczalni. Nato- miast Cd2+ wskutek sorpcji we frakcjach labilnych może...
-
Zastosowanie technik chemometrycznych w analityce i monitoringu środowiskowym
PublicationW pracy przedstawiono wyniki monitoringu przybrzeżnej strefy Morza Bałtyckiego w rejonie Zatoki Gdańskiej. W projekcie oznaczano związki z grupy WWA, HC, OPNPS, OCP5, VOCl oraz wybrane metale ciężkie (Pb, Zn, Cd, Cu). Podjęto próbę wyjaśnienia występowania określonych grup zanieczyszczeń w próbkach wody morskiej poprzez charakteryzację źródeł zanieczyszczeń wód lądowych, a także dzięki wyjaśnieniu statystycznie istotnych korelacji...
-
Badanie zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego jako rezultatu stoso- wania osadów ściekowych.**2003, 286 s. 99 rys. 87 tab. bibliogr. 223 poz. maszyn. Rozprawa doktorska /08.07.2003/ P. Gdań. WBWiIŚ. Promotor: dr hab. inż. B. Quant, prof. nadzw. PG.
Publication.
-
PCA application in assessment of fertilizer plant impact on different components of environment
PublicationW pracy podjęto próbę oceny wpływu Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych "Fosfory" S.A. na najbliższe środowisko. W pracy przedstawiono wyniki świadczące o jakości różnych komponentów środowiska na terenie objętym wpływem zakładu. W pracy przedstawiono wyniki oznaczeń 44 pierwiastków w 46 próbkach gleb i traw pobieranych na terenie fabryki oraz w bezpośrednim sąsiedztwie. 37 z 44 oznaczonych pierwiastków użyto do wykonania analiz...
-
Zastosowanie metod chemometrycznych w szacowaniu wpływu Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych "Fosfory" na różne komponenty środowiska
PublicationPodjęto próbę oszacowania wpływu Gdańskich Zakładów Nawozów Fosforowych "Fosfory" S.A. na różne komponenty środowiska. Szerokie spektrum analitów (pierwiastków) oznaczono w próbkach fosforytów, nawozów, fosfogipsów, gleby oraz trawy, wykorzystując neutronową analizę aktywacyjną. Uzyskany zbiór danych poddano analizie z wykorzystaniem metod chemometrycznych - analizy głównych składowych z rotacją varimax. Otrzymane wyniki zdecydowanie...
-
Application of INAA in assesment of phosphatic fertilizer plant impact on the adjacent environment
PublicationW pracy przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych na terenie GZNF "Fosfory" S.A. i wokół fabryki. Oznaczono szerokie spektrum pierwiastków w próbkach gleby, trawy, fosforytów, potrójnego superfosfatu, Amofoski i soli potasowej. Podjęto próbę oceny wpływu GZNF "Fosfory" na otaczające je środowisko. Badania przeprowadzono w ramach projektu UE "Fertilizers and Health" ICA2-CT-2000-10025, w którym brały udział: Holandia, Rosja, Uzbekistan,...
-
Partitioning of heavy metals in sub-surface flow treatment wetlands receiving high-strength wastewater
PublicationThe retention of heavy metals at two pilot-scale treatment wetlands (TWs), consisting of two vertical flow beds (VSSF) followed by a horizontal flow bed (HSSF) was studied. The TWs received highstrength wastewater: reject waters from sewage sludge centrifugation (RW) and landfill leachate (LL). The concentrations of metals: Fe, Mn, Zn, Al, Pb, Cu, Cd, Co, Ni were measured in treated wastewater, substrate of the beds and in plant...
-
Warzywa jako narzędzie wykorzystywane w biomonitoringu metali ciężkich
PublicationW ostatnich dekadach miały miejsce istotne zmiany w gospodarce i to zarówno w skali globalnej jak i regionalnej oraz lokalnej. W sposób istotny wzrosło zapotrzebowanie na energię, transport ludzi i towarów. Tym zmianom w coraz większym stopniu towarzyszy wzrost dbałości o stan środowiska. Dlatego też coraz więcej uwagi zwraca się na coraz dokładniejszy monitoring i kontrolę poziomu zanieczyszczenia poszczególnych elementów środowiska...
-
Badanie toksyczności termicznie stabilizowanych i cementowanych osadów ściekowych
PublicationW dzisiejszych czasach, w związku ze wzrostem liczby ludności oraz coraz szybciej rozwijającymi się technologiami i przemysłem, wzrasta zapotrzebowanie na energię i czystą wodę. Wytwarzanie energii najczęściej wiąże się z emisją szerokiej gamy zanieczyszczeń środowiska. Są to w głównej mierze lotne pyły oraz żużle
-
The dose-dependet influence of zinc and cadmium contamination of soil on their uptake and glucosinolate content in white cabbage (Brassica oleracea var. capitata f. alba)
PublicationThe relationship between the ability to accumulate heavy metals (represented by Cd and Zn) and to synthesize bioactive compounds (represented by glucosinolates[GLS]) was investigated in two cabbage cultivars. Plants were grown in the greenhouse of a phytotron under controlled conditions in soils spiked with two different Zn or Cd concentrations. The measurements of Cd and Zn contents in soil and cabbage (leaf) samples were performed...
-
Concentrations of heavy metals and PCBs in the tissues of European beavers (Castor fiber) captured in northeastern Poland
PublicationEuropean beavers (Castor fiber) from two regions were examined to identify exposure to persistent environmental contaminants. A reference group was comprised of six animals from the Forest Division of Srokowo, and an exposed group was comprised of five animals from the vicinity of a former military airport operated in 1918–1986—both from Warmia land in Poland. 137 Cs in beavers' muscles was considered negligible for the overall...
-
Wykorzystanie kapusty białej (brassica oleracea var. capitata) do fitoekstrakcji metali ciężkich (zn, cd, cu, pb) z gleby*
PublicationGatunki roślin z rodziny Brassicaceae uważane są za przydatne w fitoremediacjimetali ciężkich z gleby. Przeprowadzone badania mają na celu potwierdzenie zasadności wykorzystaniakapusty białej, odmiany 'Kamienna Głowa' do fitoekstrakcji Zn, Cd, Cu, Pb. Poziomwybranych metali badano w glebie oraz liściach i głąbach kapusty uprawianej na tych glebach,pochodzących z upraw wazonowych (Kraków) oraz polowych (Czapielsk). Zawartość metaliciężkich...
-
Analiza osadów dennych pod kątem ich właściwości nawozowych
PublicationThe analysis of bottom sediments in terms of their fertilizing properties. In paper the characterize of sediments as product to nature usage was done. Analyzed material was taken from ecological treatment system located in wastewater treatment plant in Swarzewo (Pomerania Region) about flow Q= 6000 m3/d. Measurements of dry matter and organic matter content, as well as nitrogen concentrations and phosphorus fractions: loosely...
-
Wpływ współspalania biomasy z węglem kamiennym na wybrane właściwości fizyczno-chemiczne popiołu lotnego
PublicationPolska, jako członek Unii Europejskiej zobowiązała się, że do 2020 roku 20% energii krajowej będzie pochodzi ze źródeł odnawialnych. Ze względu na coraz szersze stosowanie jednoczesnego spalania paliw kopalnych i biomasy, obserwuje się wzrost zainteresowania popiołami lotnymi powstającymi w tym procesie. Praktyczne wykorzystanie nowego odpadu przemysłu energetycznego, jakim jest popiół lotny pochodzący ze spalania innych paliw...
-
Zdolność roślin do bioakumulacji. Wykorzystanie w fitoremediacji i fitogórnictwie
PublicationMetale ciężkie stanowią główny składnik skorupy ziemskiej. Występują również jako zanieczyszczenia w różnych typach próbek środowiskowych. Część z nich stanowi składniki niezbędne dla organizmów żywych, ale zarówno ich niedobór jak i nadmiar jest niebezpieczny. Wyniki badań nad wpływem metali ciężkich na organizm ludzki przyczyniły się do wzrostu zainteresowania nad technologiami remediacyjnymi. Technologie te zapewniają możliwość...
-
Ocena jakości kompostów z osadów nadmiarowych na podstawie zawartości wybranych metali ciężkich.
PublicationOznaczono zawartość metali ciężkich w próbkach kompostu pochodzących z dwóch niezależnych od siebie oczyszczalni mechaniczno-biologicznych wyposażonych w kompostownie pryzmowe. Oczyszczalnie posiadają zbliżoną technologię oczyszczania ścieków, a nadmiarowy osad utylizują poprzez przyrodnicze wykorzystanie. W próbkach kompostów oznaczono następujące metale ciężkie: cynk, żelazo, ołów, kadm, kobalt, miedź, nikiel, mangan i magnez,...
-
Genetycznie modyfikowane mikroorganizmy narzędziem służącym do usuwania metali ciężkich ze środowiska
PublicationMetale ciężkie są pierwiastkami metalicznymi i półmetalicznymi o gęstości powyżej 4,5 g•cm-3. Powodują zaburzenia w strukturze DNA, mogą być przyczyną chorób nowotworowych, układu nerwowego, pokarmowego, naczyniowego i kostnego. Wykorzystywane są w przemyśle chemicznym, elektromaszynowym, szklarskim, metalurgicznym, farbiarskim, wydobywczym, energetyce jądrowej. Wiele metali, takich jak kobalt, miedź, nikiel, stanowi mikroelementy...
-
Możliwości przyrodniczego wykorzystania osadów ściekowych ze względu na zawartość metali ciężkich
PublicationW pracy przedstawiono wyniki badań specjacji metali ciężkich w wybranych osadach ściekowych pochodzących z oczyszczalni ścieków w Gdańsku. Do oceny form występowania metali ciężkich w osadach ściekowych zastosowano metodykę sekwencyjnej ekstrakcji chemicznej. Na podstawie uzyskanych wyników oceniono stopień potencjalnego zagrożenia środowiska spowodowanego obecnością metali ciężkich w osadach ściekowych.
-
Możliwości przyrodniczego wykorzystania osadów ściekowych ze względu na zawartość metali ciężkich.
PublicationW pracy przedstawiono wyniki badań specjacji metali ciężkich w wybranych osadach ściekowych pochodzących z oczyszczalni ścieków w Gdańsku. Do oceny form występowania metali ciężkich w osadach ściekowych zastosowano metodykę sekwencyjnej eksteakcji chemicznej. Na podstawie uzyskanych wyników oceniono stopień potencjalnego zagrożenia środowiska spowodowanego obecnością metali ciężkich w osadach ściekowych.
-
Związki biogenne w osadach ściekowych - zagrożenie dla wód powierzchniowych- badania modelowe. W: I Kongres Inżynierii Środowiska. Materiały. Pod red. M. R. Dudzińskiej, A. Pawlowskiego. Lublin: Komit. Inż. Środow. PAN**2002 s. 533-543, 8 rys. 3 tab. bibliogr. 6 poz. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska Polskiej Akademii Nauk vol. 11.Opublikowano w 2003 r.
PublicationGospodarka osadowa w Polsce była przez wiele lat była problemem marginalnym. Obecnie zgodnie z ustawą o odpadach osady ściekowe zostały zakwalifikowane do odpadów. Jako odpady powinny zatem być poddane odzyskowi - poprzez stosowanie - lub unieszkodliwianiu - realizowanemu np. na drodze ich termicznego przekształcania. Warunki, jakie muszą być spełnione przy stosowaniu osadów ściekowych zostały określone w rozporządzeniu Ministra...
-
Silicatization of fly ashes a harmless way of the wastes utilization.
PublicationArtykuł przedstawia osiągnięcia w pracach nad wykorzystaniem popiołów lotnych do formowania nowego materiału budowlanego, nazwanego kompozytem krzemianowo-popiołowym. Przedstawiono charakterystykę fizyko-mechaniczną omawianego materiału.
-
Heavy metals removal in the mechanical - biological wastewater treatment plant ''Wschod'' in Gdańsk. Usuwanie metali ciężkich w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków Gdańsk ''Wschód''.
Publication.
-
Oznaczanie zanieczyszczeń pierwiastkowych w wyrobach ceramicznych wytwarzanych z dodatkiem różnych odpadów poprodukcyjnych
PublicationNiektóre odpady zawierające związki toksyczne mogą zostać immobilizowane w nierozpuszczalnej matrycy materiału poprzez zmieszanie odpadów z materiałami stanowiącymi podstawowe surowce w producji
-
Chromium (III) removal by perennial emerging macrophytes in floating treatment wetlands
PublicationFloating treatment wetlands (FTWs) are a sustainable solution to treat polluted water, but their role in chromium (Cr(III)) removal under neutral pH conditions remains poorly understood. This study evaluated the potential of FTWs planted with two perennial emergent macrophytes, Phragmites australis and Iris pseudacorus, to remove Cr(III) and nutrients (N and PO4-P) from water containing 7.5 mg/L TN, 1.8 mg/L PO4-P, and Cr(III)...
-
Jakość osadów dennych ze stawów hodowli ryb łososiowatych
PublicationPodstawowe zagrożenia dla środowiska naturalnego związane z hodowlą ryb łososiowatych to przede wszystkim odprowadzanie do wód powierzchniowych wód poprodukcyjnych oraz problemy zagospodarowania osadów dennych. Osady te, powstające w wyniku hodowli ryb oraz w procesach oczyszczania wód poprodukcyjnych, zawierają najczęściej około 90-99% wody i ze względu na ich dużą objętość i płynną konsystencję są trudne do zagospodarowania....
-
Distribution of heavy metals in vegetation of constructed wetlands in agricultural catchment
PublicationW artykule przedstawiono wyniki pomiarów zawartości wybranych metali ciężkiech w nadziemnych i podziemnych częściach trzech gatunków roślin hydrofitowych zasiedlających ekosystem oczyszczalni hydrofitowej w Bielkowie k. Gdańska.
-
Wpływ procesu suszenia osadów ściekowych na specjację metali ciężkich
PublicationPrzedstawiono wpływ temperatury suszenia osadów ściekowych na zmiany specjacji metali ciężkich (Zn, Cu, Cd, Pb), określono stopień mobilności metali ciężkich w aspekcie ich późniejszego zagospodarowania oraz określenie zależności pomiędzy zawartością metali ciężkich a wybranymi parametrami fizyczno-chemicznymi osadów ściekowych. Ekstrakcja sekwencyjna metali ciężkich została wykonana wg schematu Tessier'a.
-
Accumulation and fate of selected heavy metals in biological wastewater treatment system
PublicationBadano akumulację oraz stopień usuwania metali ciężkich (Cd, Cu, Pb, Zn) w systemie biologicznego oczyszczania ścieków. Porównano zawartość wybranych metali w ściekach surowych i oczyszczonych, a także ich stężenie w osadzie czynnym przed i po beztlenowej stabilizacji.