Wyszukiwarka
Filtry
wszystkich: 92
wybranych: 88
-
Katalog
Filtry wybranego katalogu
Wyniki wyszukiwania dla: ontologie
-
Ontologie w Sieci Semantycznej
PublikacjaWraz z nastaniem ery Internetu i jego gwałtownym rozwojem, zasadniczym problemem dla współczesnej informatyki stała się automatyzacja pozyskiwania olbrzymich zasobów wiedzy ludzkiej w nim zgromadzonych. Wiedza ta ma bardzo zróżnicowany charakter z uwagi na wielość formatów zapisu danych, a przede wszystkim z uwagi na różny stopień jej ustrukturalizowania. Jedną z najbardziej popularnych idei dążących do systematycznego podejścia...
-
Ontologie w systemach informatycznych
PublikacjaZakres monografii obejmuje wybór majważniejszych zagadnień inżynierii wiedzy opartej na podejściu ontologicznym. Omawiane są ramy Minsky'ego, sieci semantyczne, standardy RDF, OWL i SPARQL. Prezentowane są też podstawy teoretyczne nowoczesnych technologii semantycznych, w szczególności rozstrzygalny fragment logiki pierwszego rzędu zwany logiką opisową (ang. Description Logics, DL). Omawia sie algorytmy wnioskowania z ontologii...
-
Ontologie OWL i ich wykorzystanie.
PublikacjaPrzedstawiono zarys idei sieci semantycznej i rolę języka OWL w tej inicjatywie. Omówiono pojęcie ontologii i jej budowę przyjętą w OWL. Opisano trzy wersje języka wraz ze wskazaniem różnic i odmiennych zastosowań. Szczegółowo przedstawiono sposób definiowania klas i ich instancji, a także metody tworzenia relacji między klasami za pomocą właściwości. Na przykładach omówiono rodzaje właściwości oferowanych przez specyfikację OWL....
-
Ontologie jako metoda reprezentacji wiedzy
PublikacjaLogika opisowa (ang. Description Logic - DL) jest aktualnie jednym z najsilniej rozwijanych formalizmów stosowanych w ontologicznych metodach reprezentacji wiedzy. Jednym z powodów jest to, że język OWL-DL, promowany przez W3C jako język do reprezentacji ontologii internetowych, opary jest właśnie na logice opisowej. W tym artykule zaprezentowano logikę opisową jako sposób precyzyjnego formułowania i przetwarzania wiedzy. Podano...
-
Ontologie ram projektowych jako narzędzie wspomagające decyzje komitetów sterujących
PublikacjaCelem artykułu jest wykazanie przydatności ontologii jako narzędzia wspomagającego decyzje prac komitetów sterujących. Budowa ontologii jako narzędzia wspomagającego decyzje była konsekwencją pojawienia się problemu oceny wniosków projektowych zgłaszanych do projektu Inteligentnych Specjalizacji Pomorza Smart Port & City. W artykule przedstawiono etapy budowy ontologii oraz jej zastosowanie do analizy zgodności dokumentów z przyjętymi...
-
Aplikacje i środowiska kontekstowe: Ontologie w interaktywnych aplikacjach zorientowanych kontekstowo
PublikacjaPrzedstawiono model przetwarzania typu pervasive computing. Zanalizowano składowe aplikacji interaktywnej zorientowanej kontekstowo. Opisano architekturę takiej aplikacji, wykorzystującej usługi sieciowe, konteksty, scenariusze i ontologie. Scharakteryzowano metodę integracji tych elementów w wykorzystaniem adnotacji. zaproponowano motor wykonawczy dla kontenera usług sieciowych, bazujący na standardach: OSGi OWL-S
-
Ontologie vs. reguły — porównanie metod reprezentacji wiedzy na przykładzie dziedziny zarządzania usługami informatycznymi
PublikacjaTekst stanowi krótki przegląd wybranych konstrukcji służących reprezentacji wiedzy w postaci ontologii opartych na logice opisowej i porównanie ich z odpowiednikami opartymi na zapisie regułowym. Z powodu ograniczonej liczby stron pokazano tylko elementy związane z reprezentacją konceptów, bez uwzględniania ról. Do zapisu ontologii wykorzystano formalizmy języka OWL, zaś reguły wyrażono w Prologu. Dla lepszego zilustrowania tych...
-
Editorial: Knowledge management and ontologies. Part 2
PublikacjaPrzedstawiono najnowsze kierunki badań w zakresie obszaru zarządzania wiedzą i ontologicznej reprezentacji wiedzy.
-
Editorial: Knowledge management and ontologies. Part 1
PublikacjaPrzedstawiono najnowsze kierunki badań w zakresie obszaru zarządzania wiedzą i ontologicznej reprezentacji wiedzy.
-
Measures for Evaluation of Structure and Semantics of Ontologies
PublikacjaArtykuł przedstawia zagadnienie miar jakości ontologii ze szczególnym uwzględnieniem ich podziału na syntaktyczne (strukturalne) i semantyczne. Na tym tle przedstawione jest nowe podejście do pomiaru właściwości semantycznych ontologii bazujące na kartografii wiedzy.
-
Creating and application of maps of concepts for dl ontologies
PublikacjaW poprzednich pracach wprowadzono metodę reprezentacji wiedzy, zwaną Kartografią Wiedzy. Metoda ta pozwala na zapisanie, w formie tzw. map konceptów, zależności pomiędzy konceptami wyróżnionymi w terminologii, a następnie stopniowe (wraz ze wzrostem naszej wiedzy) przypisywanie indywidualnym obiektom tych konceptów. Efektywność budowy map konceptów jest kluczowym czynnikiem wpływającym na możliwość użycia metody. Niniejsza praca...
-
Potential applicability of ontologies for the evaluation of information technology
PublikacjaIn this article we present the possibilities of using ontologies as a part of a multi-agent system (MAS) designed for the evaluation of information technologies. This is a part of a broader idea devel-oped by the team of researchers at Gdańsk University of Technology. The article deals with defining ontologies, presenting main technologies for their design and implementation and proposes, initially, domains of the ontologies' interest...
-
Extended Reflexive Ontologies for the Generation of Clinical Recommendations
PublikacjaDecision recommendations are a set of alternative options for clinical decisions (e.g., diagnosis, prognosis, treatment selection, follow-up, and prevention) that are provided to decision makers by knowledge-based Clinical Decision Support Systems (k-CDSS) as aids. We propose to follow a ‘‘reasoning over domain’’ approach for the generation of decision recommendations by gathering and inferring conclusions from production rules....
-
The cartographer algorithm for processing and querying description logics ontologies
PublikacjaLogika opisowa jest jednym z najbardziej popularnych formalizmów opisu wiedzy. Jej popularność jeszcze wzrosła kiedy pojawił się standard języka OWL. W artykule zaprezentowano nowy algorytm wnioskowania - algorytm kartograficzny - umożliwiający wnioskowanie niejawnie podanej wiedzy z terminologii (TBox) i opisu świata (ABox). Opisano sposób przetwarzania ontologii w terminach sygnatur binarnych i efektywny sposób odpytywania ontologii...
-
Syntactic modular decomposition of large ontologies with relational database
PublikacjaSupport for modularity allows complex ontologies to be separated into smaller pieces (modules) that are easier to maintain and compute. Instead of considering the entire complex ontology, users may benefit more by starting from a problem-specific set of concepts (signature of problem) from the ontology and exploring its surrounding logical modules. Additionally, an ontology modularization mechanism allows for the splitting up of...
-
Collaborative Editing of Ontologies Using Fluent Editor and Ontorion
PublikacjaIn this paper we present two tools that we are developing at Cognitum for managing large knowledge bases: Fluent Editor and the Ontorion Server. We have been able to build a collaborative knowledge management system using these two tools. We show how this system can be used for the concurrent modification of knowledge and how we can manage multiple modifications to the same knowledge.
-
Processing and querying description logic ontologies using cartographic approach
PublikacjaLogika opisowa jest formalizmem reprezentowania wiedzy, który ostatnio zyskuje na znaczeniu wśród inżynierów. Niniejszy rozdział, po krótkim wprowadzeniu do logiki opisowej, prezentuje silnik wnioskujący opracowany na Politechnice Gdańskiej. Silnik ten, o nazwie KaSeA, opiera się na oryginalnej idei kartografii wiedzy. Niniejszy rozdział pokazuje podstawy kartografii wiedzy, jej ograniczenia i potencjał rozwoju, a także porównuje...
-
Processing and Querying Description Logic Ontologies Using Cartographic Approach
Publikacja -
Decisional DNA, reflexive ontologies, and security: developing decisional trust
PublikacjaOmowiono model osiagania zaufania decyzjnego opartego na decyzyjnym DNA, refleksyjnych ontologiach oraz na bezpieczenstwie technologicznym.
-
Processing and querying description logic ontologies using cartographic approach
PublikacjaLogika opisowa (ang. description logic) jest formalizem reprezentacji wiedzy, który w ostatnich latach uzyskał dużą popularność pomiędzy inżynierami wiedzy. Po krótkim wprowadzeniu do formalizmu logiki opisowej artykuł prezentuje system wnioskowania opracowany na Politechnice Gdańskiej w ramach projektu PIPS 6 Programu Ramowego UE. System wnioskujący jest oparty na nowatorskiej metodzie kartograficznej, której podstawy również...
-
Model of an Integration Bus of Data and Ontologies of Smart Cities Processes
PublikacjaThis paper presents a model of an integration bus used in the design of Smart Cities system architectures. The model of such a bus becomes necessary when designing high-level architectures, within which the silo processes of the organization should be seen from the perspective of its ontology. For such a bus to be used by any city, a generic solution was proposed which can be implemented as a whole or in part depending on the requirements...
-
The Knowledge Cartography – A New Approach to Reasoning over Description Logics Ontologies
Publikacja -
The knowledge cartography - a new approach to reasoning over description logics ontologies
PublikacjaArtykuł prezentuje nową metodę reprezentacji i przetwarzania wiedzy ontologicznej - Kartografię wiedzy. Ta metodapozwala na wnisokowanie z części terminologicznej i asercjonalnej ontologii. Artykuł opisuje metodę oraz jej podstawy teoretyczne. Kartografia wiedzy prechowuje i przetwarza w terminach sygnatur binarnych, które umożliwiają efektywne przetwarzanie ontologii zawierających dużą liczbę osobników. Kartografia wiedzy została...
-
Ontologies vs. Rules — Comparison of Methods of Knowledge Representation Based on the Example of IT Services Management
PublikacjaThis text provides a brief overview of selected structures aimed at knowledge representation in the form of ontologies based on description logic and aims at comparing them with their counterparts based on the rule-based approach. Due to the limitations on the length of the article, only elements associated with the representation of concepts could be shown, without including roles. The formalisms of the OWL language were used...
-
Możliwości zastosowania ontologii do oceny technologii informatycznych
PublikacjaW artykule zaprezentowano możliwości zastosowania ontologii w wieloagentowym systemie przeznaczonym do oceny technologii informatycznych. Jest to fragment nowej koncepcji powstałej w Zakładzie Zarządzania Technologiami Informatycznymi na Wydziale Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej. Pokazano, czym są ontologie oraz technologie stosowane w ich projektowaniu i implementacji oraz zaproponowano wstępnie dziedziny, które powinny...
-
Definicje ontologii w wieloagentowym systemie do oceny technologii informatycznych
PublikacjaCelem artykułu jest zdefiniowanie ontologii dla potrzeb systemu wieloagentowego do oceny technologii informatycznych. Definicje ontologii stanowią podstawę do przygotowania ich specyfikacji dla potrzeb JADE (Java Agent Development Framework). W założeniu ma to być rozwiązanie wieloagentowe korzystające z takich elementów jak bazy wiedzy oraz ontologie traktowane z punktu widzenia JADE jako dołączane biblioteki. W artykule zaprezentowano...
-
Ontology Visualization
PublikacjaOntologie bardzo często są reprezentowane w postaci grafu, którego wierzchołkami są obiekty występujące w prezentowanej ontologii a krawędziami relacje i powiązania pomiędzy tymi obiektami. Grafy reprezentujące ontologie mogą być złożone już dla średniego rozmiaru ontologii. Stąd niezbędna jest pełna i czytelna reprezentacja elementów takiego grafu. Dostępne rozwiązania zazwyczaj nie oferują reprezentacji pełnego zbioru elementów...
-
Przetwarzanie zapytań do terminologii ontologiiniepewnych opartych na logice opisowej
PublikacjaSystemy informatyczne oparte na bazach wiedzy stają się coraz bardziej popularne. Znacząca ilość istniejących systemów do opisu wiedzy wykorzystuje ontologie. Budując ontologie, bardzo często zakłada się, że informacje w nich przechowywane są pewne. W niektórych jednak zastosowaniach takie założenie może nie być do końca prawdziwe. Niniejszy Rozdział wprowadza w tematykę ontologii niepewnych oraz prezentuje propozycje rozszerzenia...
-
Interakcyjna baza danych - Internetowa Biblioteka Etyki Informatycznej
PublikacjaArtykuł przedstawia opis zrealizowanej internetowo dostępnej biblioteki etyki komputerowej. Omówiono rodzaje przechowywanych danych, ontologie, funkcje dostępu i wyszukiwania oraz przyjęte rozwiązania technologiczne konstrukcji.
-
Jakość w inżynierii ontologii
PublikacjaW artykule podjęto rozważania na temat tego, czy metodologie w inżynierii ontologii są potrzebne i jak tworzyć ontologie wysokiej jakości. Dokonano przeglądu istniejących metod inżynierii ontologii, jakimi są OntoClean, Methontology i NeOn. Przedstawiono praktyczne wykorzystanie tych metod przy tworzeniu prostej ontologii opisującej świat uczelni wyższych. Podjęto próbę porównania i oceny wspomnianych metodologii w kontekście budowy...
-
Wydobywanie wiedzy z Wikipedii
PublikacjaWikipedia jest olbrzymim źródłem wiedzy encyklopedycznej gromadzonej przez ludzi i przeznaczonej dla ludzi. W systemach informatycznych odpowiednikiem takiego źródła wiedzy są ontologie. Ten rozdział pokazuje, w jaki sposób Wikipedia jest transformowana w ontologię i jak wydobywać z niej pojęcia, ich właściwości i relacje między nimi.
-
Rozwój środowiska szkieletowego do uruchamiania kontekstowej aplikacji przetwarzania wszechobecnego
PublikacjaPrzedstawiono koncepcje przetwarzania wszechobecnego orazinteraktywnej aplikacji wykorzystuj¡cej kontekst. Przeanalizowano kluczowe składowe tego typu aplikacji. Opisano znaczenie i architekturę szkieletowego środowiska uruchomieniowego dla takich aplikacji. Środowisko to integruje usługi sieciowe, konteksty, scenariusze i ontologie w czasie działania. Na bazieeksperymentów, scharakteryzowano kolejne etapy jego budowy i metodologię...
-
Budowa ontologii usług dla potrzeb wyszukiwania
PublikacjaOntologie, dzięki zapewnieniu formalnego opisu przy zachowaniu czytelności dla człowieka, są coraz powszechniej stosowaną metodą opisu usług sieciowych. Zaprezentowano słownik WordNet i jego zastosowanie jako meta ontologia do opisów usług podobnych różnych dostawców. Zaproponowano algorytm oparty o ten słownik umożliwiający integrację ontologii usług w celu zapewnienia interoperacyjności rozwiązań dostępnych w sieci Internet.
-
Przetwarzanie i wnioskowanie z wiedzy o różnym poziomie zaufania
PublikacjaOntologie i bazy wiedzy wykorzystuje się w wielu zastosowaniach, takŜe takich, w których wnioskowanie ma charakter krytyczny, jak np. w przypadku systemów medycznych. W rozdziale przedstawione zostały kwestie zaufania do danych przechowywanych w bazach wiedzy i pobieranych z zewnętrznych źródeł. Opisane zostały przykłady uwzględnienia aspektów zaufania wykorzystujące kartograficzną reprezentację wiedzy - nowe podejście opracowane...
-
PROBLEMY OCENY JAKOŚCI ONTOLOGII
PublikacjaW artykule podjęto rozważania na temat tego, czym jest jakość ontologii, jak zmierzyć jakość istniejących ontologii i jak tworzyć ontologie wysokiej jakości. Dokonano przeglądu istniejących metryk ontologii, które mogą posłużyć do oceny jakości ontologii. Przedstawiono problem zapewniania i oceny jakości ontologii modularnych jako ważny problem badawczy w obliczu pojawiania się skom¬plikowanych, trudnych do użycia i modyfikacji...
-
Ontologiczna inżynieria wiedzy
PublikacjaOntologiczna inżynieria wiedzy jest dobrą podstawą metodologiczną, a ontologie dziedzin przedmiotowych ważnym elementem konstrukcyjnym semantycznych systemów reprezentacji wiedzy. W artykule omówiono budowanie ontologii w oparciu o edytor ontologii FluentEditor i język CNL (Controlled Natural Language). Przykładową ontologię dotyczącą fragmentu procesu produkcji rolniczej wykorzystano do budowy semantycznej bazy wiedzy. W tym celu...
-
Problemy wnioskowania z ontologii Semantic Web
PublikacjaIdea Semantic Web (Semantycznego Internetu) opiera się m.in. na ogłaszaniu w Internecie ontologii stanowiących opis pewnego fragmentu rzeczywistości. Aby miało to sens, ontologie te muszą być sformułowane w jednym, powszechnie akceptowanym języku. Takim językiem jest OWL-DL, promowany i standaryzowany przez konsorcjum W3C. Jest to język opary na formalizmie logicznym zwanym logiką opisową. W tym artykule, po krótkim i nieformalnym...
-
Programowanie Obiektowe z Użyciem Adnotacji Semantycznych
PublikacjaW tym artykule przedstawiono jak przy udziale standardowych mechanizmów nowoczesnych języków obiektowych, osiągnięć z zakresu formalnej reprezentacji wiedzy oraz lingwistyki komputerowej wytworzyć zbiór narzędzi wzbogacających warsztat programisty o narzędzia semantyczne. Przedstawione tu Programowanie Obiektowe z Użyciem Adnotacji Semantycznych jest częścią rozwijanej przez autora referatu metodologii wytwarzania oprogramowania...
-
Techniki modularyzacji ontologii
PublikacjaW ciągu ostatnich kilku lat tematem wielu prac naukowych stała się modularyzacja ontologii. Istnieje kilka przyczyn dużego zainteresowania tym kierunkiem prac. Z jednej strony ontologie wykazały swoją przydatność w różnego rodzaju przedsięwzięciach związanych z inicjatywą Semantic Web. Z drugiej strony okazało się, że po przekroczeniu pewnej granicy wielkości ontologii inżynierowie wiedzy natykają się na problemy, z którymi inżynieria...
-
Koncepcja zastosowania systemów agentowych do oceny technologii informatycznych
PublikacjaW pracy przedstawiono koncepcję wykorzystania systemów agentowych do oceny technologii informatycznych. Praca zawiera opis koncepcji oraz przedstawia możliwości wykorzystania narzędzi informatycznych mogących znaleźć zastosowanie do implementacji i weryfikacji proponowanego rozwiązania. Praca jest częścią wspólnych badań nad tworzeniem rozwiązań do oceny technologii informatycznych, które obejmują wykorzystanie ocen eksperckich...
-
Wytwarzanie architektury korporacyjnej środowiskiem weryfikacji struktur baz wiedzy systemu wieloagentowego
PublikacjaRozdział dokumentuje przebieg i wyniki weryfikacji opracowywanego w Zakładzie Zarządzania Technologiami Informatycznymi modelu systemu wieloagentowego do oceny technologii informatycznych. Wykorzystanie tego modelu (zaprojektowanego w oparciu o ontologie i zasoby baz wiedzy) ma docelowo wspomagać procesy decyzyjne z zakresu doboru technologii informatycznych dla danej organizacji. Dla potrzeb weryfikacji rozwiązania w zakresie...
-
Weryfikacja struktur baz wiedzy systemu agentowego do oceny technologii informatycznych
PublikacjaRozdział dokumentuje przebieg i wyniki weryfikacji opracowywanego w Zakładzie Zarządzania Technologiami Informatycznymi modelu systemu wieloagentowego do oceny technologii informatycznych. Wykorzystanie tego modelu (zaprojektowanego w oparciu o ontologie i zasoby baz wiedzy) ma docelowo wspomagać procesy decyzyjne z zakresu doboru technologii informatycznych dla danej organizacji. Dla potrzeb jego weryfikacji wykorzystano dane...
-
Metody reprezentacji i przetwarzania wiedzy w warunkach niepewności w ontologiach opartych na logice opisowej
PublikacjaW rozprawie przeanalizowano różne istniejące podejścia do problemu zaufania do ontologii, a zwłaszcza te dotyczące wiarygodności źródeł i informacji w nich zawartych. Omówione rozwiązania stosują podejście numeryczne do problemu zaufania, które przysparza jednak mnóstwa problemów związanych z modelowaniem procesu przetwarzania zapytań, jak również z samą interpretacją uzyskanych wyników.W pracy zaprezentowano model systemu zarządzania...
-
Metody strukturalnej analizy ontologii opartych na logice opisowej
PublikacjaW rozprawie przedstawiono opracowaną przez autora metodę wewnętrznej reprezentacji ontologii opartych na logice opisowej: kartografię wiedzy. Metoda ta służy przede wszystkim zwiększeniu efektywności wnioskowania dla baz wiedzy zawierających dużą liczbę asercji. W pracy przedstawiono formalizm opracowanej metody oraz towarzyszące jej algorytmy. Kartografię wiedzy wykorzystano w ramach projektu PIPS (6. Program Ramowy UE), a testy...
-
A Distributed Description of Facts in a Distributed Semantic Web Ontology
PublikacjaInicjatywa Sieci Semantycznej (ang. Semantic Web) zakłada tworzenie w Internecie ontologii zawierających semantyczny opis dużych dziedzin wiedzy. Okazało się jednak, że przekroczenie pewnej wielkości ontologii powoduje szereg negatywnych zjawisk. Aby tym zjawiskom zapobiec, wiele prac koncentruje się na dzieleniu baz wiedzy. Celem tego opracowania jest zaprezentowanie problemów związanych z modularyzacją oraz przedstawienie kilku...
-
Metody opisu ontologii: Ocena jakości ontologii dziedzinowych
PublikacjaOntologia, jak każdy inny produkt myśli ludzkiej, powinien podlegać ocenie jakości. Stwierdzenie to nabiera szczególnego znaczenia wówczas, gdy ontologia staje się podstawą dla innych działań. Ocena ontologii może być przeprowadzona zasadniczo na dwa sposoby - w sposób subiektywny, w oparciu o rozumowanie, oraz w sposób obiektywny. Jeśli podstawą oceny ontologii jest rozumowanie, wiedza i doświadczenie ludzi, to ocena taka jest...
-
Cartometric: semantic ontology evaluation with cartographic methods
PublikacjaW ostatnich latach, głównie dzięki rozwojowi inicjatywy Sieci Semantycznej (ang. Semantic Web), staliśmy się świadkami powstawania coraz większej liczby gwałtownie ewoluujących ontologii. W takiej sytuacji zarówno użytkownicy Sieci, jak i komputerowe agenty potrzebują metody oceny właściwości ontologii, w szczególności takiej, która uwzględni jej cechy semantyczne, czyli kształt przestrzeni dozwolonych modeli. Niniejsza praca prezentuje...
-
CartoMetric: Ocena semantycznych właściwości ontologii za pomocą metody kartograficznej
PublikacjaW ostatnich latach, głównie dzięki rozwojowi inicjatywy Sieci Semantycznej (ang. Semantic Web), staliśmy się świadkami powstawania coraz większej liczby gwałtownie ewoluujących ontologii. W takiej sytuacji zarówno użytkownicy Sieci, jak i komputerowe agenty potrzebują metody oceny właściwości ontologii, w szczególności takiej, która uwzględni jej cechy semantyczne, czyli kształt przestrzeni dozwolonych modeli. Niniejsza praca prezentuje...
-
Metody opisu ontologii: Inżynieria ontologii i jej zastosowania
PublikacjaPrzedstawiono rozwój języków opisu technologii i wskazano mozliwości ich zastosowania w różnych dziedzinach, a zwłaszcza do integracji i automatycznego uruchamiania usług sieciowych.
-
Metody opisu ontologii: Opis wiedzy niepewnej przy pomocy sieci Bayesowskich i logiki MEBN
PublikacjaArtykuł wprowadza czytelnika w problematykę przedstawiania wiedzy niepewnej w systemach eksperckich. Na przykładzie diagnostyki problemów komunikacyjnych w prostej sieci osiedlowej przedstawiona jest w artykule metodologia wnioskowania w sieciach bayesowskich. W jego dalszej części podano przykład prezentujący logikę MEBN jako sposób na wyrażenie w zwięzły sposób wiedzy probabilistycznej o całej klasie problemów o podobnych właściwościach...