Wyszukiwarka
Katedra Elektrotechniki Teoretycznej i Informatyki
Publikacje
Filtry
wszystkich: 258
Katalog Publikacji
Rok 2013
-
Mobilny system do detekcji obiektów ferromagnetycznych z magnetometrami pompowanymi optycznie
PublikacjaW pracy przedstawiono mobilny system do detekcji obiektów ferromagnetycznych. Każdy obiekt ferromagnetyczny zaburza w swoim otoczeniu równomierność pola magnetycznego Ziemi. Zaburzenie to może być zmierzone za pomocą precyzyjnych magnetometrów. W prezentowanym mobilnym systemie zastosowano magnetometry pompowane optycznie pracujące w układzie różnicowym. W pracy opisano magnetometryczny system do detekcji obiektów ferromagnetycznych,...
-
Monitoring i diagnostyka odbieraków prądu pojazdów kolejowych
PublikacjaJednym z ważnych czynników niezawodnego funkcjonowania zelektryfikowanego transportu szynowego jest utrzymanie w dobrym stanie technicznym odbieraków prądu pojazdów. Uszkodzenie lub niepoprawna regulacja odbieraka pogarsza warunki odbioru prądu, a nawet może doprowadzić do poważnej awarii trakcyjnej sieci jezdnej. Rozwój techniki oraz rosnąca świadomość techniczna skłaniają do opracowywania nowych metod diagnostycznych, zwiększających...
-
Monitoring odbieraków prądu pojazdów kolejowych
PublikacjaOpracowano stanowisko monitoringu stanu technicznego odbieraków prądu (MOP) w warunkach eksploatacyjnych – w trakcie przejazdu pociągów przez wybrany punkt linii kolejowej. Działanie systemu opiera się na pomiarze uniesienia przewodów jezdnych sieci trakcyjnej w celu wykrycia odbieraków o niewłaściwej sile nacisku. Przedstawiono metodę pośredniego wyznaczania siły statycznej odbieraka prądu. Opisano strukturę systemu MOP, zainstalowanego...
-
Monitoring odbieraków prądu w warunkach eksploatacyjnych na linii kolejowej
PublikacjaPrawidłowa współpraca odbieraków prądu pojazdów z siecią jezdną trakcji elektrycznej jest warunkiem niezawodnego i bezpiecznego funkcjonowania transportu szynowego. Stany rozregulowania lub nawet uszkodzenia odbieraków prądu mogą występować pomiędzy okresowymi przeglądami taboru. W celu ich szybkiego wykrycia opracowano stanowisko monitoringu stanu technicznego odbieraków w warunkach eksploatacyjnych. Działanie układu opiera się...
-
Nowa metoda diagnostyki stanu technicznego nakładek stykowych
PublikacjaThe current collection system, which consists of the overhead contact line and a current collector, is particularly important in electric rail vehicles, where their reliability is concerned. Faultless current collection is conditioned not only by suitable construction of these elements but also by their proper maintenance. Retaining permanent electrical contact is essential in DC systems, where current demand is relatively high. In...
-
Nowa metoda pomiaru impedancji pętli zwarciowej bez wyzwalania wyłączników różnicowoprądowych
PublikacjaW referacie przedstawiono problematykę pomiaru impedancji pętli zwarciowej w sieciach z wyłącznikami różnicowoprądowymi (RCD - Residul Current Device) oraz zaproponowano nową metodę i układ do pomiaru impedancji pętli bez wyzwalania wyłączników RCD. Nowa metoda umożliwia przeprowadzenie pomiaru przy wykorzystaniu dużej wartości krótkotrwałego całofalowego prądu pomiarowego, co wpływa korzystnie na dokładność pomiaru. Metoda ta...
-
Ocena stanu technicznego odbieraków prądu na podstawie monitoringu na linii kolejowej
PublikacjaWdrożony układ monitoringu odbieraków prądu ma na celu wykrycie uszkodzonych lub źle wyregulowanych odbieraków w pojazdach, będących w ruchu na linii kolejowej. Ocenę stanu odbieraka oparto na rejestracji i analizie przebiegu uniesienia przewodów sieci jezdnej w czasie przejazdu pociągu przez punkt pomiarowy. Algorytm analizy wyników pozwala oszacować siłę statyczną każdego z podniesionych odbieraków, uwzględniając położenie odbieraków...
-
Pipelined division of signed numbers with the use of residue arithmetic for small number range with the programmable gate array
PublikacjaIn this work an architecture of the pipelined signed residue divider for the small number range is presented. Its operation is based on reciprocal calculation and multiplication by the dividend. The divisor in the signed binary form is used to compute the approximated reciprocal in the residue form by the table look-up. In order to limit the look-up table address an algorithm based on segmentation of the divisor into two segments...
-
Pipelined division of signed numbers with the use of residue arithmetic in FPGA
PublikacjaAn architecture of a pipelined signed residue divider for small number ranges is presented. The divider makes use of the multiplicative division algorithm where initially the reciprocal of the divisor is calculated and subsequently multiplied by the dividend. The divisor represented in the signed binary form is used to compute the approximated reciprocal in the residue form by the table look-up. In order to reduce the needed length...
-
Pipelined sceling of signed residue numbers with the mixed-radix conversion in the programmable gate array
PublikacjaIn this work a scaling technique of signed residue numbers is proposed. The method is based on conversion to the Mixed-Radix System (MRS) adapted for the FPGA implementation. The scaling factor is assumed to be a moduli product from the Residue Number System (RNS) base. Scaling is performed by scaling of terms of the mixed-radix expansion, generation of residue reprezentation of scaled terms, binary addition of these representations...
-
Scalable Maintenance of Address Mapping and Autodetecion in Environments Where Agents are Uncapable of Self-Registration
PublikacjaWhen working with multi-agent systems it is often desirable to manage the agent set. The existing methods of central monitoring stems from two different fields of application. The first has its roots in in computer network monitoring, the other in mutli-agent simulation environments. Both approaches are not general enough to cater for loosely controlled environments, where the total agent population is not known and often fluctuating,...
-
Scaling of numbers in residue arithmetic with the flexible selection of scaling factor
PublikacjaA scaling technique of numbers in resudue arithmetic with the flexible selection of the scaling factor is presented. The required scaling factor can be selected from the set of moduli products of the Residue Number System (RNS) base. By permutation of moduli of the number system base it is possible to create many auxilliary Mixed-Radix Systems associated with the given RNS with respect to the base, but they have different sets...
-
Scaling of signed residue numbers with mixed-radix conversion in FPGA with extended scaling factor selection
PublikacjaA scaling technique of signed residue numbers in FPGA is proposed. The technique is based on conversion of residue numbers to the Mixed-Radix System (MRS). The scaling factor is assumed to be a moduli product from the Residue Number System (RNS) base. Scaling is performed by scaling of MRS terms, the subsequent generation of residue representations of scaled terms, binary addition of these representations and generation of residues...
-
Selected Features of Dynamic Voting
PublikacjaIn multi-agent systems composed of autonomous agents with local knowledge, it is often desirable to aggregate their knowledge in order to make an educated decision. One of the methods of agreeing to a common decision is voting. A new history-based dynamic weight protocol allows for identification of the agents which contribute to the correct system decision. The main advantage of this approach, compared to static weighted system...
-
ZESTAW BEZPRZEWODOWYCH CZUJNIKÓW MAGNETYCZNYCH DO DETEKCJI I IDENTYFIKACJI POJAZDÓW FERROMAGNETYCZNYCH
PublikacjaW pracy przedstawiono wyniki badań deformacji ziemskiego pola magnetycznego przez pojazdy lądowe. Na podstawie analiz kształtu deformacji pola magnetycznego można dokonać detekcji i identyfikacji pojazdu. W celu wyeliminowania wpływu zakłóceń ziemskiego pola magnetycznego przez środowisko, pomiary wykonywano w układzie różnicowym.
Rok 2012
-
Adapting a general tool to monitoring multi-agent systems through virtual host layer extenstion = Rozszerzenie typowego narzędzia o warstwę hosta wirtualnego w celu monitorowania systemów agentowych
PublikacjaNagios to bezpłatne oprogramowanie do monitorowania infrastruktury IT. Nie jest ono dostosowane do monitorowania systemów agentowych, gdyż agenty mogą swobodnie podejmować lub zarzucać realizację działań, czy zmieniać pełnioną rolę. Bogate możliwości konfigurowania Nagios pozwalają poszerzyć jego możliwości. Artykuł przedstawia i weryfikuje konfigurację oraz rozszerzenie Nagios, umożliwiające monitorowanie systemów agentowych.
-
Analiza widmowa w czasie rzeczywistym prądów udarowych transformatora z zastosowaniem procesora FFT w technologii FPGA
PublikacjaW artykule przedstawiono krótkookresową analizę widmową prądu załączeniowego i prądu zwarciowego transformatora w czasie rzeczywistym z zastosowaniem procesora FFT zrealizowanego w FPGA. Określono tez teoretyczne przebiegi prądów dla przyjetego modelu transformatora. Przeprowadzono ponadto analizę wymagań związanych z obliczaniem prądu w czasie rzeczywistym.
-
Analiza wyników monitoringu odbieraków prądu w warunkach ruchowych na linii kolejowej.
PublikacjaW referacie przedstawiono analizę wyników z półrocznego okresu eksploatacji stanowiska monitoringu stanu technicznego odbieraków prądu na linii kolejowej. Stanowisko to umożliwia wykrycie pojazdu z niesprawnym odbierakiem prądu, również w sytuacji, gdy uszkodzenie nastąpiło już po wyjeździe z lokomotywowni. Podano przykłady prawidłowego wykrycia niesprawnych odbieraków przez system. Przeprowadzono analizę statystyczną wyników,...
-
Analysis of aircraft magnetic interference
PublikacjaThe magnetometric method is used among other things on mobile platforms (planes, helicopters) in military systems and in geological research. Optically-pumped and SQUID magnetometers are used in magnetic systems on airplanes. To be able to attain the sensitivity of modern magnetometers in flight, it is important that maneuver-related magnetic interference effects be minimized. The mathematical model of an aircraft as a source of...
-
Analysis of magnetic signals of vehicles aided by matched filtering with FPGA FFT processor
PublikacjaW artykule przedstawiono system analizy i identyfikacji pojazdów oparty na pomiarze indukcji magnetycznej. Do tego celu jest stosowany zestaw czujników magnatycznych pracujących bezprzewodowo, który pozwala na monitorowanie ruchu pojazdów na lotniskach, w potrach i punktach kontroli granicznej. System taki może być zastosowany do wykrywania i identyfikacji pojadów zawierających elementy ferromagnetyczne, które zaburzają pole magnetyczne...
-
Badania symulacyjne układu wyzwalania wyłącznika różnicowoprądowego w warunkach zwiększonej częstotliwości prądu różnicowego
PublikacjaW artykule przedstawiono wyniki badań symulacyjnych układu wyzwalania wyłącznika różnicowoprądowego z dopasowaniem mocowym przy założeniu, że częstotliwość prądu różnicowego może zmieniać się od 50 do 1000 Hz. Okazuje się, że przy częstotliwościach prądu różnicowego wyższych od 50 Hz układ dopasowania mocowego nie spełnia swego zadania, co może prowadzić do pogorszenia czułości wyłączników różnicowoprądowych. Przeprowadzone symulacje...
-
Design and realization of two-operand modular adders in the FPGA
PublikacjaW pracy zaprezentowano strukturę sumatorów modularnych w środowisku Xilinx z użyciem rodziny układów Virtex-6. Rozważono dwa typy sumatorów, jeden dla modułów 5-bitowych i drugi dla 6-bitowych. Zaprojektowano ich struktury i podano eksperymentalne wyniki implementacji.
-
Detekcja, lokalizacja i identyfikacja obiektów ferromagnetycznych z wykorzystaniem magnetometrów skalarnych. - M. Wołoszyn.
PublikacjaW pracy opisano pole magnetyczne Ziemi oraz zasady działania współczesnych magnetometrów stosowanych w magnetometrii. Przedstawiono opracowane przez autora metody lokalizacji i identyfikacji obiektów ferromagnetycznych z zastosowaniem magnetometrów skalarnych. Opisano dwa systemy magnetometryczne do wykrywania niebezpiecznych obiektów ukrytych w ziemi oraz systemy magnetometryczne zainstalowane na śmigłowcu i samolocie.
-
FPGA implementation of reverse residue conversion based on the new Chinese Remainder Theorem II- Part I
PublikacjaW pracy opisano implementację algorytmu konwersji z systemu resztowego do systemu binarnego opartą na nowej formie chińskiego twierdzenia o resztach określanego jako CRT II.Nowa forma CRT nie wymaga operacji modulo M , gdzie M jest zakresem liczbowym systemu resztowego, jednak wymagana jest pewna liczba mnożników. W środowisku FPGA jest zwykle dostępne są mnożniki, stąd mogą być one wykorzystane do realizacji konwertera. Głównym...
-
FPGA implementation of reverse residue conversion based on the new Chinese Remainder Theorem II- Part II,- Experimantal results
PublikacjaW pracy opisano realizację sprzętową konwertera z systemu resztowego do systemu binarnego. Konwerter jest oparty na nowej formie chińskiego twierdzenia o resztach CRT II. Teoretyczne aspekty takiej konwersji przedstawiono w części I. Implementację konwertera wykonano w środowisku Xilinx FPGA. Zaprezentowano ogólną architekturę konwertera, a także opisano realizację wybranych bloków. Podano ilość koniecznych zasobów sprzętowych...
-
Inrush and short circuit current identification based on real-time spectral analysis with the use of the FPGA FFT processor
PublikacjaW artykule przedstawiono krótkookresową analize widmową prądu załączeniowego i prądu zwarciowego transformatora w czasie rzeczywistym z zastosowaniem procesora FFT zrealizowanego w FPGA. Otrzymane widmo ułatwia rozróżnienie rodzaju prądu, co może być zastosowanei do lepszego sterowania zabezpieczneiem różnicowo-prądowym. Określono tez teoretyczne przebiegi prądów dla przyjetego modelu transformatora. Przeprowadzono ponadto analizę...
-
Locating and Identifying Ferromagnetic Objects
PublikacjaThe new non-iterative method of determining the dipole moment and location is presented in this paper. The algorithm of an object's localization and identification was achieved by using numerical calculations and approximation method. The arbitrary shapes of an object were assumed in the identification algorithm - axially symmetric spheroid (a prolate and an oblate). Several examples of localization and identification of an object's...
-
Management information base module for electrical power system configuration and use = Baza informacji zarządzania opisująca konfigurację i wykorzystanie systemu elektroenergetycznego
PublikacjaStandardy dotyczące internetu opisują wirtualną bazę danych do zarządzania (MIB), dostępną za pośrednictwem protokołu SNMP. Nie istnieje aktualnie standardowy moduł MIB do monitorowania za pośrednictwem protokołu IP linii zasilających w budynkach, czy poza nimi. Niniejszy artykuł definiuje zawartość MIB do monitorowania systemu energetycznego.
-
Maskowanie obiektu w kształcie elipsoidy w ziemskim polu magnetycznym = Masking ellipsoid-shaped object in the Earth's magnetic field
PublikacjaW pracy wyznaczono metodą analityczną rozkład okładu prądowego uzwojeń wewnątrz obiektu o powłoce ferromagnetycznej w kształcie wydłużonej elipsoidy, który redukuje zaburzenie rozkładu pola magnetycznego na zewnątrz obiektu.
-
Monitorowanie systemów wieloagnetowych z uzyciem oprogramowania Nagios
PublikacjaPrzyjęte rozwiązanie polega na rozszerzeniu Nagios w części dotyczącej jego wtyczek o jedną komendę (parallel_check), która pozwoli wielokrotnie – zamiast jednokrotnie – wykonać zdefiniowany dla elementu program testujący. Dodatkowo wykorzystuje się przy tym fakt, że pole address w definicji hosta nie jest interpretowane, a jedynie przechowywane i udostępniane przez Nagios. Wymienione elementy pozwalają na skonstruowanie warstwy...
-
Multidipoles model of ship's magnetic field
PublikacjaShips made of ferromagnetic metals interfere with Earth's magnetic field in their surrounding. The disturbance of the magnetic field makes possible localization and even identification of the ship, which could determine a threat to the ship. The measurement of the magnetic field around the ship enables to determine its magnetic signature. The paper presents a multidipoles model of the ship magnetic field, which allows to determine...
-
Perspektywy i kierunki rozwoju energetyki w Polsce
Publikacja.....
-
Perturbation analysis of electric field around objects in sea water
PublikacjaThe paper presents an analytical approach to the perturbation analysis of electric field distribution caused by a sphere and an ellipsoid placed in a uniform electric field.
-
Realization of multi-operand modular adders in the FPGA technology
PublikacjaW pracy opisano projektowanie i realizację struktur wielooperandowych sumatorów modularnych (MOMA) w środowisku Xilinx FPGA z użyciem technologii Virtex-6. Projekt oparty jest na pamięciach LUT (26x1), które symulują małe pamięci RAM służące jako podstawowy komponent do realizacji sumatorów. W pracy pokazano MOMA dla dodawania modularnego operandów 5-bitowych. Najpierw rozważono ogólne struktury MOMA i następnie dwa podstawowe...
-
Reduction of Inrush Current by Demagnetization of Magnetic Core
PublikacjaW artykule przedstawiono demagnetyzację rdzenia transformatora jako metodę ograniczania prądu załączeniowego. W zaproponowanej metodzie źródłem energii wykorzystywanej do rozmagnesowania jest kondensator. W przeprowadzonych obliczeniach symulacyjnych rozważono różne wartości pojemności kondensatora i wartości napięcia w celu określenia optymalnych wartości tych parametrów. Następnie obliczono strumienie szczątkowe, jakie ustalają...
-
Stanowisko monitoringu odbieraków prądu w warunkach ruchowych
PublikacjaW referacie przedstawiono strukturę i zasadę działania opracowanego i wdrożonego na linii kolejowej PKP stanowiska monitoringu stanu technicznego odbieraków prądu w warunkach ruchowych. Funkcjonowanie systemu nie stwarza ograniczeń prędkości pociągów ani natężenia ruchu. Działanie systemu opiera się na kontroli dynamicznego oddziaływania ślizgacza na sieć trakcyjną, w celu wykrycia odbieraków o niewłaściwej sile nacisku. Omówiono...
-
The method of location and identification of weak electric field source in seawater
PublikacjaThe paper presents the method and measurement system that allows to lacate the detected object and to identify parameters of its simplified model in form of a current dipole.
-
Uwarunkowania standardowego Zestawu Informacji Zarzadczej MIB do monitorowania systemów zasilania energią elektryczną
PublikacjaMonitorowanie systemu przesyłu energii elektrycznej, czy dystrybucji energii elektrycznej w budynkach, wymaga dokładnej, bieżącej informacji o konfiguracji i wykorzystaniu linii zasilających. Istniejące systemy czy elementy są ze sobą nieskoordynowane. Automatyczne i ręczne przełączniki, czy urządzenia zabezpieczające na liniach zasilających powodują zmiany konfiguracji systemu. Z kolei załączenia i wyłączenia odbiorów energii...
-
Wieloźródłowy model pola elektrycznego okrętu = Multisource model of ship electric field
PublikacjaW pracy przedstawiono wieloźródłowy model pola elektrycznego okrętu. Wieloźródłowy model stanowi układ źródeł prądowych o określonych położeniach.
-
Wykorzystanie techniki agentowej w planowaniu realizacji grafiku zapotrzebowania spółki obrotu energii elektrycznej
PublikacjaSpółki zajmujące się hurtowym obrotem energią elektryczną budują portfel zakupów, w celu pokrycia przewidywanego zapotrzebowania odbiorców. Wiąże się to między innymi z ryzykiem wolumenu. W artykule proponuje się, w celu dostarczenia dodatkowych informacji do procesu budowania portfela, wygenerować zestawy wszystkich zbiorów kontraktów, które spełniają zadane ograniczenia wolumenu. Stosuje się w tym celu technikę agentową do rozwiązania...
-
Wykorzystanie techniki agentowej w planowaniu realizacji grafiku zapotrzebowania spółki obrotu energii elektrycznej
PublikacjaSpółki zajmujące się hurtowym obrotem energią elektryczną budują portfel zakupów, w celu pokrycia przewidywanego zapotrzebowania odbiorców. Wiąże się to między innymi z ryzykiem wolumenu. W artykule proponuje się, w celu dostarczenia dodatkowych informacji do procesu budowania portfela, wygenerować zestawy wszystkich zbiorów kontraktów, które spełniają zadane ograniczenia wolumenu. Stosuje się w tym celu technikę agentową do rozwiązania...
Rok 2011
-
Analysis of aircraft magnetic interference
PublikacjaThe magnetometric method is used among other things on mobile platforms (planes, helicopters) in military systems and in geological research. Optically-pumped and SQUID magnetometers are used in magnetic systems on airplanes. To be able to attain the sensitivity of modern magnetometers in flight, it is important that maneuver-related magnetic interference effects be minimized. The mathematical model of an aircraft as a source of...
-
Analysis of magnetic field distribution inside ferromagnetic thin shells during degaussing process
PublikacjaAnalysis of the demagnetization of a large ferromagnetic object like a ship, was conducted. The approximate mathematical model in the form of a long cylindrical shell of constant magnetic permeability was applied. The discrete degaussing winding was assumed and the current density and magnetic flux density distribution in the ferromagnetic shell wall were determined. Based on the frequential and temporal analysis the recommended...
-
Badania symulacyjne układu wyzwalania wyłącznika różnicowoprądowego w warunkach zwiększonej częstotliwości prądu różnicowego
PublikacjaW referacie przedstawiono wyniki badań symulacyjnych układu wyzwalania wyłącznika różnicowoprądowego przy założeniu, że częstotliwość prądu różnicowego może zmieniać się od 50 do 1000 Hz. Okazuje się, że przy częstotliwościach prądu różnicowego wyższych od 50 Hz układ dopasowania mocowego nie spełnia swego zadania, co może prowadzić do pogorszenia czułości wyłączników różnicowoprądowych. Przeprowadzone symulacje oraz dalsze badania...
-
Comparative study of neural networks used in modeling and control of dynamic systems
PublikacjaIn this paper, a diagonal recurrent neural network that contains two recurrent weights in the hidden layer is proposed for the designing of a synchronous generator control system. To demonstrate the superiority of the proposed neural network, a comparative study of performances, with two other neural network (1_DRNN) and the proposed second-order diagonal recurrent neural network (2_DRNN). Moreover, to confirm the superiority...
-
Diagnostyka i monitoring odbioru prądu z sieci trakcyjnej
PublikacjaDla zapewnienia bezpieczeństwa i niezawodności eksploatacyjnej transportu kolejowego kluczowe znaczenie techniczne ma układ odbioru prądu z sieci jezdnej przez poruszające się pojazdy. Jego poprawne działanie zależy m.in. od prawidłowej regulacji zarówno sieci jezdnej, jak i odbieraka prądu. W artykule przedstawiono przegląd różnych metod i urządzeń diagnostyki i monitoringu trakcyjnych odbieraków prądu oraz sieci trakcyjnej, stosowanych...
-
Dipolowy model pola elektrycznego okrętu
PublikacjaOkręt o kadłubie stalowym będący w wodzie morskiej wytwarza wokół siebie pole elektryczne. Źródłem tego pola są procesy elektrochemiczne i ochrona katodowa okrętu. Analiza pola elektrycznego wokół okrętu jest istotna z punktu widzenia identyfikacji oraz ochrony przeciwminowej. W pracy przedstawiono uproszczony model dipolowy pola magnetycznego okrętu, który pozwala na obliczenie rozkładu pola elektrycznego w tzw. strefie dalekiej...
-
Distributed representation of information on cyclic events
PublikacjaA representation of information on cyclic events has been proposed which is advantageous for computing environments where a distributed set of Receivers reacts to cyclic events generated by distributed sources. In such scenario no immanent central information repository exist on event timing or volume. Receivers are able to learn the event cycles without communicating with each other, merely on the basis of the fact that an event...
-
Employing Blended E-Learning to Improve Rate of Assignments Handing-In
PublikacjaIt has been observed that students hand in homework assignments at a notably low rate in introductory C programming course. A survey has revealed that the real issue was not student learning but instructor work organization. Based on survey results, the physical course has been complemented with an e-learning component to guide the homework process. Assignment handing-in rate significantly improved, as e-learning allowed the homework...
-
Fpga implementation of the two-stage high-speed fir filter in residue arithmetic
Publikacjaw pracy przedstawiono implementację szybkiego, dwustopniowego kaskadowego filtru fir w technologii fpga z użyciem arytmetyki resztowej. zastosowanie arytmetyki resztowej pozwala na uzyskanie dużych częstotliwości potokowania w związku z użyciem małych mnożników. zalety arytmetyki resztowej są ograniczane w pewnym stopniu koniecznością wykonywania skalowania po pierwszym stopniu filtru celem uniknięcia nadmiaru arytmetycznego. w...