Filtry
wszystkich: 402
wybranych: 208
-
Katalog
Filtry wybranego katalogu
Wyniki wyszukiwania dla: cyfrowe uklady cmos
-
A 1-nS 1-V Sub-1-µW Linear CMOS OTA with Rail-to-Rail Input for Hz-Band Sensory Interfaces
PublikacjaThe paper presents an operational transconductance amplifier (OTA) with low transconductance (0.62–6.28 nS) and low power consumption (28–270 nW) for the low-frequency analog front-ends in biomedical sensor interfaces. The proposed OTA implements an innovative, highly linear voltage-to-current converter based on the channel-length-modulation effect, which can be rail-to-rail driven. At 1-V supply and 1-Vpp asymmetrical input driving,...
-
Układy cyfrowe zbudowane w oparciu o bramki prądowe: stan obecny i zastosowania.
PublikacjaW pracy omówiono stan obecny oraz perspektywy rozwoju i zastosowania bramek cyfrowych pracujących w trybie prądowym, a także różnego rodzaju układów cyfrowych zbudowanych z bramek prądowych. Praca podsumowuje kilkuletnie badania autorów nad koncepcją bramki prądowej i jej realizacją, podstawami algebry bramek prądowych oraz sposobów projektowania i weryfikacji cyfrowych układów prądowych działających w standardowej logice binarnej...
-
Projektowanie niskonapięciowych filtrów analogowych CMOS z kompresją przetwarzanych sygnałów
Publikacja -
Dokumentacja kultury a cyfrowe zasoby archiwalne. Przypadek Polskiej Bibliografii Literackiej (PBL) i Archiwum Telewizji Polskiej
Publikacja -
Technologie cyfrowe w rozwoju współpracy biznes-uczelnie na przykładzie sektora bio-farmaceutycznego w świecie vuca
Publikacja.
-
Bulk linearized CMOS differential pair transconductor for continuous-time OTA-C filter design
PublikacjaIn this paper, the MOS differential pair driven simultaneously from gates and bulk terminals is described. An approximated analytical solution of the voltage to current transfer function has been found for the proposed circuit. Four possible combinations of gate and bulk connections of the input signal are presented. Basing on the configuration giving the best linearity, the operational transconductance amplifier (OTA) has been designed...
-
Technologia pomiarów fotogrametrycznych wykorzystująca niemetryczne zdjęcia cyfrowe wykonywane z bezzałogowych, zdalnie sterowanych aparatów latających / B. Szczechowski.
PublikacjaMonografia przedstawia opis technologii wykonywania zdjęć z bezzałogowych aparatów latających wraz z przedstawieniem zasad wykonywania zdjęć aparatami cyfrowymi podwieszonymi pod śmigłowcem bezzałogowym. W kontekście monografii przedstawiono wymagania technologiczne oraz cykl pracy umożliwiający pozyskanie materiały fotograficznego na potrzeby prac fotograficznych. Praca obejmuje zwarty opis problemu i wyjaśnia go na tle współczesnej...
-
Fifth-order low-pass CMOS OTA-C continuous-time filter with on-chip automatic tuning
PublikacjaW pracy przedstawiono budowę operacyjnego wzmacniacza transkonduktancyjnego (OTA) zasilanego napięciem stałym 2.8-4.5V wykonanego w technologii CMOS0.8um n-well. Wzmacniacz ten wykorzystano do budowy dolnoprzepustowego filtru czasu ciągłego typu OTA-C piątego rzędu. W układzie scalonym umieszczono także blok automatycznego dostrajania częstotliwości odcięcia filtru. Przedstawiono wyniki symulacji komputerowych (modele MOS BSIM3v3)...
-
Współczesne technologie skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła
PublikacjaW pracy przedstawiono współczesne technologie i uklady skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej ciepła. Uwzględniono ekonomiczne i techniczne uwarunkowania rozwoju gospodarki skojarzonej.
-
ASIC Design Example of Complex SoC with FPGA Prototyping
PublikacjaThe paper presents an example of the System on a Chip design, where the FPGA prototyping has been used. Two FPGA prototypes have been realized. The first FPGA prototype uses AVNET board containing Xilinx Virtex4 device accompanied by custom board with required devices. The second FPGA prototype has been built using the custom PCB with Xilinx Virtex-4 XC4VLX60 FPGA accompanied by all needed external components. The final system...
-
ASIC Design Example of Complex SoC with FPGA Prototyping
PublikacjaThe paper presents an example of the System on a Chip design, where the FPGA prototyping has been used. Two FPGA prototypes have been realized. The first FPGA prototype uses AVNET board containing Xilinx Virtex4 device accompanied by custom board with required devices. The second FPGA prototype has been built using the custom PCB with Xilinx Virtex-4 XC4VLX60 FPGA accompanied by all needed external components. The final system...
-
Obiektowy system do wspomagania projektowania filtrów analogowych CMOS.** 2001, 89 s., 66 rys. 17 tab. bibliogr. 103 poz. maszyn. Rozprawa doktorska (2002.02.26), Wydz. ETI, P. Gdań. Promotor:prof. dr.hab.inż. Michał Białko.
Publikacja.
-
Rozpoznawanie osób i zdarzeń: Zakres badań
PublikacjaRozpoznawanie osób i zdarzeń, analiza strumieni wielomadalnych, cyfrowe przetwarzanie sygnałów.
-
Rozpoznawanie osób i zdarzeń: Ocena jakościowa aplikacji
PublikacjaRozpoznawanie osób i zdarzeń, analiza strumieni wielomadalnych, cyfrowe przetwarzanie sygnałów.
-
Rozpoznawanie osób i zdarzeń: Opis aplikacji rozpoznawania obiektów i zdarzeń
PublikacjaRozpoznawanie osób i zdarzeń, analiza strumieni wielomadalnych, cyfrowe przetwarzanie sygnałów.
-
Rozpoznawanie osób i zdarzeń: Charakterystyka algorytmów
PublikacjaRozpoznawanie osób i zdarzeń, analiza strumieni wielomadalnych, cyfrowe przetwarzanie sygnałów.
-
Projektowanie filtrów OTA C z kompresją wartości chwilowej przetwarzanych sygnałów
PublikacjaW referacie omówiono podstawowe zagadnienia związane z projektowaniem i realizacją w technologii CMOS filtrów analogowych OTA C z kompresją wartości chwilowej typu pierwiastek kwadratowy (ang. square root domain filters). Przedstawiono również wyniki pomiarów wykonanego w technologii CMOS 0.35mm (AMS) scalonego filtru 6 go rzędu z kompresją typu pierwiastek kwadratowy.
-
Analogowe filtry CMOS OTA-C czasu ciągłego realizowane w strukturach pro- gramowalnych.**2002, s. 7-113, 95 rys. 12 tab. maszyn. Rozprawa doktorska ( 22.10.2002 ) PG Wydz. Elektr. Telekom. i Informat. Promotor: prof. dr hab. inż. Michał Białko
Publikacja.
-
Zastosowanie kompresji wartości chwilowej w analogowym przetwarzaniu sygnałów
PublikacjaKompresja wartości chwilowej sygnału jest metodą alternatywną w stosunku do klasycznej kompresji obwiedni. W referacie omówiono podstawowe zagadnienia związane z projektowaniem i realizacją w technologii CMOS filtrów analogowych z kompresją wartości chwilowej typu pierwiastek kwadratowy. Przedstawiono również wyniki pomiarów wykonanego w technologii CMOS 0.35mm scalonego filtru 6 go rzędu z kompresją typu pierwiastek kwadratowy.
-
Badania zakłóceń sprzężenia podłożowego w mieszanych analogowo-cyfrowych u- kładach scalonych CMOS.**2002, 126 s. 97 rys. 29 tab. bibliogr. 101 poz. maszyn. Rozprawa doktorska /19.11.2002/. P. Gdań. Wydz. ETI Promotor: prof. zw. dr hab. inż. Michał Białko.
PublikacjaW realizacjach scalonych układy analogowe są szczególnie wrażliwe na zakłó-cenia przenoszone przez podłoże. Odpowiednia geometria pierścieni ochronnychjest skuteczną ochroną przed zakłóceniami, których źródłem są układy cyfrowewykonane w tym samym podłożu półprzewodnikowym.
-
Analogowy filtr GM-C odbiornika GSM z automatycznym dostrajaniem częstotliwości
PublikacjaW referacie przedstawiono scalony analogowy filtr CMOS Gm-C z układem automatycznego dostrajania charakterystyk częstotliwościowych, spełniający wymagania filtru kanałowego odbiornika telefonii komórkowej GSM. Jest to w pełni różnicowy dolnoprzepustowy filtr eliptyczny 5-go rzędu, charakteryzujący się niskim poborem mocy (2,4 mW) i małą powierzchnią struktury krzemowej (0,31 mm2). Częstotliwość graniczna filtru jest dostrajana...
-
Szerokopasmowy rejestrator sygnałów radiokomunikacyjnych
PublikacjaW referacie przedstawiono laboratoryjne stanowisko do szerokopasmowej rejestracji sygnałów. Badania obejmowały analizę sygnałów jednego z satelitarnych systemów komunikacyjnych. Prezentowane stanowisko jest przykładem radia programowalnego, gdzie cyfrowe technologie przetwarzania sygnałów pozwalają na analizę wszystkich kanałów w rejestrowanym szerokim paśmie.
-
Wpływ ograniczników: kąta mocy, prądu stojana i wzbudzenia na rozwój awarii napięciowej
PublikacjaArtykuł prezentuje badania symulacyjne dotyczące wpływu ograniczników: kąta mocy, prądu stojana i prądu wzbudzenia na pracę i rozwój awarii napięciowej w systemie elektroenergetycznym. W badaniach brano pod uwagę rozwiązania analogowe oraz obecnie montowane cyfrowe układy automatycznej regulacji napięcia.
-
Rozwój mediów i systemów transmisyjnych.
PublikacjaPrzedstawiono rys historyczny rozwoju przewodowych technik transmisji sygnałów. Omówiono media transmisyjne: kable symetryczne i współosiowe o przewodach miedzianych oraz kable optotelekomunikacyjne ze światłowodami. Scharakteryzowano techniki transmisyjne: wielokrotne systemy analogowe FDM oraz systemy cyfrowe PCM, PDH i SDH oraz ATM.
-
Zintegrowany system dyspozytorski dla potrzeb specjalnych
PublikacjaW publikacji przedstawiono budowę i działanie nowoczesnego systemu dyspozytorskiego, integrującego analogowe i cyfrowe systemy telekomunikacji przewodowej i bezprzewodowej dla potrzeb prowadzenia efektywnego procesu dowodzenia, w którym uwzględniono także sposób wizualizacji danych na podkładzie mapowym w celu zobrazowania aktualnego stanu pola taktycznego.
-
Testing method of analog parts for mixed signal microsystems based on microcontrolles.
PublikacjaZaproponowano nową metodę detekcji i lokalizacji pojedynczych uszkodzeń parametrycznych, która może znaleźć zastosowanie do samo-testowania sieci analogowych w mikrosystemach mieszanych sygnałowo sterowanych mikrokontrolerami. Metoda ta jest oparta na przekształceniu transformującym próbki odpowiedzi czasowej na pobudzenie impulsem prostokątnym na krzywe identyfikacyjne na płaszczyźnie. Metoda pozwala na detekcję i lokalizację...
-
Wykorzystanie potencjometrów cyfrowych do testowania metod dynamicznej spektroskopii impedancyjnej
PublikacjaPrzedmiotem artykułu jest opracowanie modelu układu elektrochemicznego o zmiennej w czasie impedancji. Do konstrukcji modelu wykorzystano potencjometry cyfrowe sterowane mikrokontrolerem, pozwala to programowo kontrolować zmiany impedancji modelu. Odpowiednie ukształtowanie zmian widm impedancyjnych w funkcji czasu (impedancjogramów) pozwala na ustalenie ograniczeń różnych metod pomiaru impedancji.
-
Visual GQM approach to quality driven development of electronic documents.
PublikacjaJednym z celów projektu europejskiego MEORIAL jest opracowanie nowej technologii wytwarzania webowych systemów informacyjnych wykorzystujących interaktywne dokumenty cyfrowe wytworzone z papierowych oryginałów z zastosowaniem zaawansowanych technik przetwarzania i rozpoznania obrazów. Wieloelementowy model cyklu życia dokumentu cyfrowego przedstawiony w artykule stanowi postawę opracowanej technologii.
-
Formaty zapisu cyfrowych dokumentów muzycznych
PublikacjaW pracy zwrócono uwagę na problem przechowywania różnych postaci muzyki występujących w cyfrowych dokumentach muzycznych. Przedstawiono ogólną charakterystykę istniejących formatów zapisu danych muzycznych oraz wybrane cyfrowe formaty muzyczne. Przedstawiono również propozycję stworzenia uniwersalnego formatu opisu danych muzycznych w oparciu o istniejący standard MPEG-7.
-
Zestaw narzędzi wspomagających weryfikację koncepcji cyfrowego przetwarzania sygnałów
PublikacjaCyfrowe przetwarzanie sygnałów jest szeroko stosowane. Zagadnienia wydajnościowe złożonych filtrów powodują konieczność szukania nowych rozwiązań. Opracowywanie i weryfikacja filtrów z wykorzystaniem systemu resztowego czy przetwarzanie w systemach wieloagentowych nie ma aktualnie wsparcia w gotowych narzędziach. Planuje się stworzenie modułów programowych do weryfikacji koncepcji opartych o powyższe techniki, w języku C.
-
Optimization of active circuits for substrate noise suppression
PublikacjaZakłócenia generowane przez szybkie podukłady cyfrowe w mieszanych systemach analogowo-cyfrowych realizowanych na wspólnym podłożu stają się dużym problemem. W pracy zaproponowano metodę optymalizacji aktywnych układów tłumienia zakłóceń. Zilustrowano skuteczność działania metody na wybranym układzie i uzyskano ponad 9 dB poprawę tłumienia zakłóceń na częstotliwości 1GHz w porównaniu do znanych rozwiązań.
-
Analogowe filtry pasma podstawowego scalonych odbiorników telefonii komórkowej.
PublikacjaDążenie do obniżenia poboru mocy w odbiornikach telefonii komórkowej zmusza do poszukiwania nowych rozwiązań układowych. Jednym z bloków odbiornika GSM jest dolnoprzepustowy filtr pasma podstawowego. W referacie przedstawiono trzy scalone analogowe filtry pasma podstawowego wykonane w technologii CMOS.
-
Impact of dielectric deterioration on the conducted EMI emissions in the DC-DC boost converter
PublikacjaW artykule przedstawiono wpływ starzenia kondensatorów elektrolitycznych na poziom zaburzeń elektromagnetycznych generowanych przez układ podwyższający napięcie w oparciu o metody symulacyjne oraz cyfrowe przetwarzanie sygnału (filtracje Wienera). Wyniki przedstawiono w formie widm zaburzeń generowanych przez układ oraz transmitancji pomiędzy źródłem zaburzeń a zaburzeniami. (Wpływ starzenia się dielektryków na poziom zaburzeń...
-
Application of Particle Image Velocimetry method for monitoring the volume changes during silo flow on the basis of X-radiographs
PublikacjaW artykule przedstawiono wyniki badań nad zastosowaniem techniki pomiarowej PIV (Particle Image Velocimetry) do analizy zmian objętościowych zachodzących w materiale sypkim w czasie opróżniania silosu prostokątnego. Jako mateirły do analizy wykorzystano cyfrowe radiografy uzyskane z kontynualnej rejestracji z użyciem systemu tomografii promieni X. Szcególny nacisk położono na analizę zmian objętościowych zachodzącyh w kanale przepływu.
-
Zastosowanie tranzystorów IGBT w napędach maszyn wibracyjnych
PublikacjaPrzedstawiono układ elektroniczny stopnia mocy maszyny wibracyjnej i przetwarzanie cyfrowe sygnałów sterujących. W rozwiązaniu tym zastosowano układ mostka tranzystorów IGBT sterowany mikroprocesorowo przy użyciu generatora PWM, który wytwarza sygnał o przebiegu prostokątnym z cyfrowo regulowanym wypełnieniu oraz z możliwością zmiany częstotliwości w dużym zakresie. Wykonany stopień mocy zastosowano do zasilania wzbudnika drgań...
-
Demonstrator technologii wykrywania sygnałów z widmem rozproszonym poniżej poziomu szumu
PublikacjaW artykule opisano budowę i zasadę działania laboratoryjnego stanowiska do wykrywania sygnałów z widmem rozproszonym o małej mocy. Ponadto przedstawiono charakterystykę oprogramowania, realizującego cyfrowe przetwarzanie sygnałów oraz stanowiącego interfejs użytkownika dla operatora stanowiska. Podano również wybrane wyniki przeprowadzonych badań, które pozwalają na oszacowanie możliwości detekcji przy założonym stosunku mocy sygnału...
-
Architektura w kontekście fenomenu wirtualnej rzeczywistości
PublikacjaOpracowanie dotyczy związków architektury materialnej z technologią wirtualnej rzeczywistości.Współcześnie wykorzystuje się cyfrowe modele obiektów do badań z zakresu historii architektury oraz do szerokiej popularyzacji dziedzictwa architektonicznego poprzez interaktywne aplikacje i systemy hybrydowe łączące świat wirtualny z materialnym. Nowa technologia umożliwia awangardowym architektom wyzwolenie się z ograniczeń praw fizyki...
-
Zapytania muzyczne do bibliotek cyfrowych
PublikacjaBiblioteki cyfrowe dokumentów muzycznych umożliwiają przechowywanie różnorodnej, multimedialnej informacji muzycznej. Oprócz opisu bibliograficznego obejmować ona może również dane w postaci nagrań dźwiękowych i wideo, obrazów partytur oraz partytur w postaci cyfrowej.W celu efektywnego wyszukiwania danych muzycznych należy stosować zapytania muzyczne. W rozdziale przedstawiono specyfikę cyfrowych bibliotek muzycznych oraz metody...
-
Programowalny system radiokomunikacyjny
PublikacjaW pracy omówiono kluczowe zagadnienia dotyczące koncepcji radia programowalnego. Opisano w sposób funkcjonalny platformę sprzętową i programową takiego rozwiązania. Przedstawiono schemat tworzenia aplikacji użytkowych przy użyciu języka uniwersalnego JAVA. Scharakteryzowano uwarunkowania technologiczne, głównie w zakresie zapotrzebowania na bardzo szybkie procesory sygnałow oraz przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe...
-
Low-Voltage Low-Power Filters with Independent ω0 and Q Tuning for Electronic Cochlea Applications
PublikacjaAn acoustic second-order low-pass filter is proposed for filter banks emulating the operation of a human cochlea. By using a special filter structure and an innovative quality (Q)-factor tuning technique, an independent change of the cutoff frequency (ω0) and the Q-factor with unchanged gain at low frequencies is achieved in this filter. The techniques applied result in a simple filter design with low Q-factor sensitivity to component...
-
Miernik elementów RLC na bazie układu ''programmable system On a Chip''
PublikacjaW artykule zaprezentowano miernik parametrów impedancyjnych oparty na układzie typu ''programmable system On a Chip'' firmy Cypress. Zawiera on w sobie mikroprocesor oraz reprogramowalne bloki analogowe i cyfrowe. Do budowy modelu wykorzystano układ CY8C26443, w którym zaimplementowano metodę pomiaru opartą na dyskretnym przekształceniu Fouriera pozwalającą, na podstawie zebranych próbek napięcia i prądu, wyznaczyć składowe Re...
-
Uwarunkowania i ograniczenia cyfrowego pomiaru nierówności profili powierzchni
PublikacjaPomiar zdeterminowanych wartości nierówności profili powierzchni wyrażanych cyfrowo jest złożonym problemem interdyscyplinarnym, który zawiera istotne ograniczenia techniczne i metrologiczne, często niezauważane w praktyce pomiarowej i analizie ich wyników. Należy odpowiednio przyjąć cyfrowe parametry pomiaru profili powierzchni przed pomiarami, by spełnione były różne uwarunkowania zależne od charakteru nierówności oraz celu i...
-
Bezpieczeństwo handlu elektronicznego
PublikacjaRozpatrzono i scharakteryzowano wielowarstwowe architektury systemów informatycznych wspomagających handel elektroniczny. Zasygnalizowano niezbędne różnego typu mechanizmy zabezpieczeń dla podstawowych usług i określonych klas zagrożeń. Główną uwagę zwrócono na podpisy cyfrowe. Na tej podstawie wprowadzono model zaufania oraz zdefiniowano metryki pozwalające na oszacowanie ryzyka przeprowadzanych transakcji. Zaprezentowano również...
-
Mobilność niemobilnego księgozbioru – przypadek Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej
PublikacjaCelem artykułu jest zapoznanie czytelnika z zagadnieniem bibliotek cyfrowych oraz przybliżenie struktury i działalności Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej [dalej: PBC]. W drugiej części artykułu ukazano rolę PBC w udostępnianiu cennych kolekcji bibliotecznych – w oparciu o dane statystyczne, ankietę przeprowadzoną wśród użytkowników PBC oraz zapytania kierowane poprzez formularz kontaktowy. Artykuł przedstawia także działania promujące...
-
Układ bezpośredniej syntezy częstotliwości DDFS o obniżonym poborze mocy
PublikacjaW artykule zaprezentowano koncepcje układu bezpośredniej syntezy częstotliwości DDFS (ang. Direct Digital Frequency Synthesizer) opartego o aproksymację wielomianową. Układ zamiany fazy na sinus wykorzystuje jedynie analogowe funktory, tj. mnożniki oraz wzmacniacze operacyjne. Skutkuje to znaczącym obniżeniem poboru mocy oraz zmniejszeniem powierzchni układu w stosunku do rozwiązań wykorzystujących jedynie komponenty cyfrowe. Zastosowanie...
-
Output-capacitorless low-dropout regulator using a cascoded flipped voltage follower
PublikacjaPrzedstawiono udoskonaloną konfigurację wtórnika napięciowego w odwróconej konfiguracji oraz jej zastosowanie w regulatorze o małym spadku napięcia. W pracy przedstawiono teoretyczną analizę podstawowych parametrów wtórnika oraz regulatora napięcia. Ponadto przedstawiono wyniki pomiarów parametrów prototypowego układu scalonego wykonanego z użyciem technologii CMOS 0.35 um. Uzyskane wyniki porównano z rezultatami uzyskanymi w innych...
-
Przykłady cyfrowego przetwarzania sygnałów w LabVIEW.
PublikacjaPierwszy rozdział obejmuje podstawy programowania w LabVIEW i zestawienie algorytmów przetwarzania sygnałów dostępnych w tym środowisku. W rozdziale drugim omówiono takie zagadnienia jak próbkowanie, kwantyzacja, aliasing, analiza widmowa, okno czasowe prostokątne i wygładzające. W rozdziale trzecim i czwartym przedstawiono filtry cyfrowe o skończonej i nieskończonej odpowiedzi impulsowej oraz filtrację adaptacyjną. Ostatni rozdział...
-
Właściwości sterowników przetwornic dc-dc opartych na algorytmach splotowych
PublikacjaW pracy przedstawiono wybrane problemy projektowania cyfrowych sterowników przetwornic impulsowych. Szczególny nacisk położono na syntezę umożliwiającą implementację sprzętową kontrolerów w oparciu o tanie technologie CMOS charakteryzujące się znacznymi ograniczeniami na szybkość działania bloków funkcjonalnych. Zaprezentowano symulacje porównawcze właściwości klasycznych korektorów cyfrowych uzyskanych na podstawie prototypu analogowego...
-
Wykrywanie sygnałów z widmem rozproszonym o małej mocy
PublikacjaNiniejszy artykuł podzielony został na trzy części. Pierwsza z nich zawiera opis koncepcji oraz schemat blokowy stanowiska do wykrywania sygnałów z widmem rozproszonym o małej mocy. Ponadto, w tej części jest zaprezentowana realizacja praktyczna takiego stanowiska. Część druga jest charakterystyką oprogramowania, realizującego cyfrowe przetwarzanie sygnałów i stanowiącego interfejs użytkownika dla operatora stanowiska. W ostatniej...
-
Katedra Technologii Zabezpieczeń Przeciwkorozyjnych, działalność badawcza
PublikacjaW Katedrze Technologii Zabezpieczeń Przeciwkorozyjnych realizowane są różnorodne badania naukowe z zakresu korozji, ochrony przed korozją, inżynierii materiałowej i elektrochemii. Rozwijane są cyfrowe pomiary impedancyjne procesów elektrodowych, pomiary składowych harmonicznych oraz szumu elektrochemicznego. Rozwijane są metody badań impedancyjnych prowadzone w warunkach nieustalonych. W tym celu stosowane są metody łączne czasowo...