Search
Filters
total: 1881
-
Catalog
- Publications 1425 available results
- Journals 2 available results
- Publishing Houses 1 available results
- People 118 available results
- Inventions 14 available results
- Projects 38 available results
- Laboratories 3 available results
- Research Teams 15 available results
- Research Equipment 8 available results
- e-Learning Courses 206 available results
- Events 16 available results
- Open Research Data 35 available results
displaying 1000 best results Help
Search results for: ŚWIADECTWA POCHODZENIA ENERGII
-
Odzysk fosforu przyszłością oczyszczalni ścieków. Część I: Fosfor jako surowiec strategiczny
PublicationFosfor jest jednym zasobów nieodnawialnych naszej planety, a jego złoża powoli się wyczerpują. Ze względu na coraz szybciej rozwijające się rolnictwo i przemysł, zapotrzebowanie na fosfor na świecie rośnie w bardzo szybkim tempie. Fakt, że jego złoża naturalne nie są rozmieszczone na całej ziemi równomiernie może w przyszłości prowadzić do konfliktów na tle socjoekonomicznym. Rozwiązaniem może okazać się wdrażanie w oczyszczalniach...
-
CAR Creating Automotive Renewal
ProjectsProject realized in Faculty of Chemistry according to STHB.03.01.00-SE-0112/17-00 agreement from 2018-10-04
-
Energetyka z odnawialnych i nieodnawialanych źródeł (1)Koegzystencja za,miast rywalizacji
PublicationOmówienie wpływu rewolucji przemysłowej (naukowo-technicznej, elektronicznej, informatycznej) na wzrost konsumpcji energii oraz na postępującą dewastację środowiska.
-
Usługi bilansowania systemu dystrybucyjnego
PublicationW artykule omówiono rolę operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) oraz przedsiębiorstw obrotu energią jako pośredników w dostawie usług systemowych, agregujacych mozliwości rozproszonych podmiotów na rynku energii (odbiorców i wytwórców). Omówiono zasady funkcjonowania grup bilansujących oraz pozyskanie rezerw mocy wsród odbiorców poprzez wykorzystanie technik oddziaływania na stronę popytową (DSM). W artykule zawarto opis koncepcji...
-
Badania modelowe rozwoju krajowego systemu energetycznego przy użyciu narzędzia optymalizacyjnego MARKAL
PublicationW artykule zaprezentowano krótką charakterystykę programu MARKAL oraz koncepcję modelu rozwoju krajowej struktury wytwarzania energii elektrycznej do roku 2030. Model oparty jest na idei Energetycznego Systemu Referencyjnego. Ponadto przedyskutowano założenia i wyniki prognozy zapotrzebowania na energię, sporządzonej na potrzeby modelu. Rezultaty dotyczą planowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej i ciepła oraz struktury...
-
Utulization of biomass for heating purposes in pomeranian region
PublicationW publikacji przedstawiono analizę potencjału użycia odnawialnych źródeł energii do produkcji ciepła w regionie pomorskim. Każde miasto regionu zostało oszacowane pod względem potencjału użycia odnawialnych źródeł energii. Dwa obszary miejskie cechują się tym, że mają potencjał pokrycia swojego zapotrzebowania na ciepło tylko ze słomy, czyli możemy rozpatrywać produkcję ciepła z kotłów opalanych słomą jako 100% potencjalne zapotrzebowanie...
-
Ekonomicna efektivnisot` tieplovich pomp = Economic effectivenes ofheat pum-ps
PublicationNowe technologie w zakresie wytwarzania energii powinny spełniać kryterium efektywności ekonomicznej i kryterium efektywności energetycznej, które oznacza zmniejszenie zużycia energii pierwotnej po zastosowaniu nowej technologii. Kryteria te są bardzo wrażliwe na zmiany parametrów eksploatacyjnych systemów energetycznych i zmiany parametrów makroekonomicznych. W publikacji opisano model matematyczny powyższych kryteriów dla...
-
Electron scattering from hexafluoroacetone molecules: cross section measurements and calculations
PublicationZmierzono absolutne całkowite przekroje czynne na zderzenie elektronów z drobinami hexafluoroacetonu (HFA). Pomiary przeprowadzono dla energii zderzenia od 1 do 400 eV. Zależność energetyczna przekroju czynnego wykazała obecność struktur związanych z procesami o charakterze rezonansowym. Wykonano obliczenia sprężystego i jonizacyjnego przekroju czynnego dla drobin HFA i acetonu. Suma obliczonych przekrojów wykazuje dużą zgodność...
-
Ekoinnowacja i polityka ekoenergetyczna jako determinanty wzrostu dobrobytu w społeczeństwie
PublicationJednym z motorów napędzających rozwój gospodarczy i dobrobyt w społeczeństwie jest dostęp do taniej energii. Ponadto jej pozyskiwanie nie powinno wpływać na degradację środowiska. Stąd potrzeba upowszechniania polityki ekoenergetycznej wśród społeczności lokalnych, regionalnych i krajowych, w tym świata nauki i biznesu. Mogą one popularyzować wiedzę o ekoinnowacji i odnawialnych źródłach energii w ramach społęcznej odpowiedzialności...
-
Alternative approach to the solution of the momentum-space Schrödinger equation for bound states of the N-dimensional Coulomb problem
PublicationW pracy rozważono zagadnienie Schrödingera-Coulomba w R^N, N>=2, w reprezentacji pędowej. Radialne równanie całkowe występujące w stowarzyszonym zagadnieniu sturmowskim rozwiązano, stosując podane przez Ossiciniego symetryczne rozwinięcie typu Poissona funkcji Legendre'a drugiego rodzaju w szereg iloczynów wielomianów Gegenbauera. Następnie wykorzystano relację pomiędzy rozwiązaniami zagadnienia sturmowskiego oraz zagadnienia własnego...
-
Use of waste heat to improve the conditions of the piston engines start up
PublicationZespoły prądotwórcze z tłokowymi silnikami spalinowymi są obecnie powszechne stosowane jako awaryjne źródła energii elektrycznej albo elektrownie uzupełniające niedobory energii czy stabilizujące częstotliwość. Ich czas rozruchu powinien być krótki - poniżej 5 minut w przypadku dużych mocy. Zużycie silnika, zużycie paliwa i emisji spalin są silnie uzależnione od stanu cieplnego przed rozruchem. Przedstawiono pomiary laboratoryjne...
-
UPROSZCZONA METODA OCENY POTENCJAŁU REKUPERACJI ENERGIIW TRAKCJI MIEJSKIEJ
PublicationZasobniki energii elektrycznej umożliwiające zwiększeniewykorzystania energii hamowania odzyskowego w trakcjielektrycznej są coraz częściej stosowane. Skuteczność ich działaniazależy od struktury układu zasilania komunikacji miejskiej i charakterystykiruchu, dlatego wprowadzenie ich do użytku powinnobyć poprzedzone analizą techniczną. Analiza taka może być wykonanaw oparciu o symulację układu zasilania. Jednak taka procedurajest...
-
Chapter 19: Physical and mathematical models of losses in hydraulic motors
PublicationOpisano bilans energii w silniku hydraulicznym z uwzględnieniem strat mechanicznych, objętościowych i ciśnieniowych opisanych modelami fizycznymi i matematycznymi.
-
The laws of thermodynamics: entropy, free energy, information and complexity
PublicationW rozdziale przedstawiono podstawowe Zasady Termodynamiki. Omówiono zagadnienia związane z pojęciem entropii, energii Gibbsa, egzergii oraz systemami złożonymi.
-
Problemy rozwoju energetyki z uwzględnieniem opcji zwiększonej podaży gazu.
PublicationPrzedstawiono główne problemy rozwoju energetyki z uwzględnieniem opcji zwiękosznej podaży gazu. Określonono perspektywy rozoju sektora energii w Polsce.
-
Lokalne ekologiczne elektrociepłownie z silnikami spalinowymi, Energetyka, I st.
e-Learning CoursesCharakterystyka lokalnych systemów energetyki skojarzonej. Rynek energii i rola energetyki rozproszonej na krajowym rynku energii. Wskaźniki charakteryzujące warunki eksploatacji elektrociepłowni. Średnioroczna sprawność ogólna układu energetycznego. Optymalizacja pracy układu energetycznego kryteria i sposoby realizacji założeń optymalizacyjnych. Charakterystyka podstawowych instalacji układów elektrociepłowni z silnikami spalinowymi....
-
Krzysztof Blecharz dr inż.
People -
Dissociative electron attachment of furan, tetrahydrofuran, and fructose
PublicationPrzeprowadzono badania wychwytu dysocjacyjnego elektronów w cząsteczkach furanu, tetrahydrofuranu i fruktozy w przedziale energii 0-14eV. Stwierdzono, że w przypadku wychwytu elektronów o energiach poniżej progu wzbudzenia (< 3eV), jedynie fruktoza jest podatna na rozerwanie pierścienia cukrowego. W cząsteczkach furanu i tetrahydrofuranu struktury rezonansowe odpowiadające fragmentom pierścienia pojawiają się dla energii elektronów...
-
Hydrogen generation using solar energy
PublicationWodór jest uważany za alternatywne i odnawialne źródło energii. Bezpośrednie wykorzystanie światła słonecznego do fotokatalitycznego lub fotoelektrochemicznego rozkładu wody może zapewnić w przyszłości ekonomicznie uzasadnione, alternatywne źródło wodoru. W pierwszym etapie naszych badań został zaprojektowany i zbudowany hybrydowy, fotowoltaiczno-elektrochemiczny układ, dokonujący konwersji energii promieniowania słonecznego na...
-
Vibrational excitation of tetrahydrofuran by electron impact in the low energy range
PublicationWzbudzenie oscylacyjne cząsteczki tetrahydrofuranu w zderzeniach z elektronami przeprowadzone było w zakresie energii 5-14 eV w szerokim kącie rozproszenia (20°-180°). Pomiary funkcji wzbudzenia oscylacyjnego modów rozciągających w grupie CH2 (wiązania C-H) wykazują obecność struktur dla energii 6.0, 7.9 i 10.3 eV, którym można przypisać formowanie się stanów rezonansowych jonów ujemnych cząsteczki. W pracy wyznaczono także różniczkowy...
-
Small hydro-power as a source of renewable energy in the European Union
PublicationW pracy przedstawiono udział odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej w 25 krajach Unii Europejskiej w roku 1997 i przewidywanu udział w roku 2010. Omówiono krótką historię rozwoju małych elektrownii wodnych w UE i dokonano przeglądu małych elektrowni wodnych w krajach UE oraz w wybranych krajach Europy, nie należących do UE. Przedstawiono także możliwy rozwój małej energetyki wodnej w okresie perspektywicznym...
-
Measurements of angular distribution for photoionization of mercury into the 5d9 2D5/2 ionic state over the energy range from 15 eV to 17 eV
PublicationWykonano pomiary różniczkowych przekrojów czynnych na fotojonizację atomów rtęci do stanu 5d9 2D5/2 jonu w zakresie energii fotonów od 15 eV do 17 eV. Wyznaczono parametr β asymetrii dla stanu 2D5/2 jonu z pomiarów emisji fotoelektronów pod kątami 0˚ i 90˚ stopni względem osi głównej elipsy polaryzacji. Zarejestrowano trzy serie stanów autojonizacyjnych zbieżnych do energii jonizacji do stanu 2D3/2. Badania wykonano w ośrodku synchrotronowym...
-
Model procesu hamowania w pojeździe hybrydowym
PublicationW tradycyjnym procesie hamowania cała energia kinetyczna pojazdu jest rozpraszana do otoczenia w postaci energii cieplnej. W pojazdach hybrydowych istnieje możliwość odzyskania części tej energii przez przekazanie do akumulatorów i wykorzystania jej do napędu pojazdu. W pracy przedstawiono model energetyczny procesu hamowania pojazdu hybrydowego w układzie szeregowym, stosując metodę grafów wiązań (GW). Stosując konwencję GW podano...
-
Calculation of adiabatic potentials of Li2
PublicationInformujemy o adiabatycznych krzywych energii potencjalnej cząsteczki litu. Nasze krzywe są stabelowane według odległości międzyatomowej od 3,2 a0 do 88a0. Porównujemy nasze wyniki teoretyczne z wynikami obliczonymi przez innych autorów oraz krzywymi energii potencjalnej wyprowadzonymi z eksperymentów. W naszym podejściu używamy metody konfiguracji wzajemnego oddziaływania, gdzie tylko elektrony walencyjne atomu Li są traktowane...
-
Biomasa w szwedzkim systemem energetycznym.
PublicationArtkuł omawia wykorzystanie biomasy w Szwecji do produkcji ciepła i energii elektrycznej. Dominującym nośnikiem energii pierwotnej jest ropa naftowa i produkty jej przeróbki. W roku 2000 jej udział wyniósł 33% natomiast udział biomasy wynosił około 15%. Biomasa jest głównie wykorzystywana w przemyśle leśnym (67%) oraz w ciepłownictwie (21%). Przedstawiono politykę energetyczną w Szwecji, która charakteryzuje się m. innymi wprowadzeniem...
-
Spectral criterion for high-cycle fatigue of metals under multiaxial random loading
PublicationPrzedstawiono kryterium projektowe elementów z metali ciągliwych, poddanych w zakresie wytrzymałości zmęczeniowej wysokocyklowej wieloosiowemu naprężeniu o zerowej wartości średniej. Jest ono oparte na równaniu krzywej Whleradla symetrycznego rozciągania-ściskania i gęstościach widmowych mocy składowych naprężenia. W tym celu wyznaczono równoważne naprężenie w dziedzinie częstości przy założeniu, że składowe rzeczywistego naprężenia...
-
Technisch-wirtschaftliche Analyse verschiedener Moglichkeiten zur Energie versorgung einer historischen Stadtvilla.
PublicationW pracy rozważono kilka wybranych wariantów systemów grzewczych i grzewczo-elektrycznych możliwych do zainstalowania w willi o znaczeniu historycznym. Przedstawiono wyniki analizy technicznej i ekonomicznej systemów opartych na: klasycznym kotle wodnym opalanym gazem ziemnym, module termomechanicznym(silnik spalinowy+generator energii elektrycznej), pompie ciepła napędzanej silnikiem spalinowym na gaz ziemny, ogniwie paliwowym....
-
Spectral criterion of infinite fatigue life of beams under combined random loads
PublicationRozpatrywana jest trwałość zmęczeniowa belek poddanych zmiennym obciążeniom osiowym, giętnym i skrętnym o znanych gęstościach widmowych mocy i zerowych wartościach średnich. Założono, że materiał posiada granicę zmęczenia i jest zgodny z modelem Kelvina-Voigta, oraz że składowe naprężenia są stacjonarne, stacjonarnie skorelowane i różniczkowalne w sensie średniokwadratowym. Zdefiniowano naprężenie równoważne i sformułowano kryterium...
-
Sun shines also in Poland - PV's global market and its future in Poland
PublicationNiekorzystne zmiany klimatyczne stanowią wyzwanie do poszukiwania konkurencyjnych ekotechnologii. Fotowoltaika ma szansę stać się ważnym źródłem energii w 21 wieku na całym świecie. Systemy fotowoltaiczne (PV) dostarczają energii elektrycznej w wyniku konwersji energii promieniowania słonecznego i przewiduje się, że wniosą one znaczący wkład w systemy energetyczne dzięki stałemu postępowi technologicznemu w tej dziedzinie i znaczącej...
-
Denys Stepanenko dr inż.
People -
Aspekty ekonomiczne w planowaniu i realizacji układów kogeneracyjnych.
PublicationPrzedstawiono nakłady inwestycyjne i koszty wytwarzania energii w uładach kogeneracyjnych dla różnych technologii energetycznych. Podano główne uwarunkowania realizacyjne układów kogeneracyjnych.
-
Ekonomika i zarządzanie energią
PublicationPrzedstawiono problematykę kosztów w sektorze energii. Opisano metody oceny efektywności inwestowania.Przedstawiono problematykę audytingu energetycznego oraz pokazana współczesne narzędzia zarzadzania energią
-
Wybrane zagadnienia kierunku dyplomowania
e-Learning CoursesTematyka seminarium 1.Rola energetyki i źródła energii: konwencjonalne i niekonwencjonalne, nieodnawialne i odnawialne; kryteria wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. 2.Struktura źródeł energii w świecie i w Polsce; zasoby węgla, ropy, gazu; prognoza wyczerpalności; protokół z Kioto; pakiet 3x20; rozporządzenie ministra gospodarki. 3.Efekt cieplarniany; obieg CO2 dłuższy i krótszy; rodzaje gazów cieplarnianych; hipotezy...
-
Wpływ struktury maszyn bezszczotkowych z magnesami trwałymi na rozkład pola wzbudzenia
PublicationRozwój maszyn elektrycznych jest ściśle związany z rozwojem inżynierii materiałowej jak również przyrządów półprzewodnikowych mocy i mikroprocesorów stanowiących podstawowe elementy współczesnych układów energoelektronicznych do przetwarzania i sterowania mocy elektrycznej. Zastosowanie magnesów trwałych (MT) o dużych gęstościach energii pozwala budować maszyny elektryczne, które charakteryzują się lepszymi parametrami eksploatacyjnymi...
-
Analiza energetyczna autonomicznego pojazdu małej mocy z silnikiem synchronicznym z magnesami trwałymi.
PublicationW rozprawie zaproponowano metodę analizy energetycznej autonomicznego pojazdu elektrycznego małej mocy. W badaniach uwzględniono wszystkie elementy składowe elektrycznego obwodu głównego tj.: źródła energii, falownika napięcia oraz silnika z magnesami trwałymi umieszczonymi wewnątrz wirnika. Rozważono rozwiązanie układu mechanicznego z bezpośrednim przekazaniem momentu z silników trakcyjnych na koła napędne. Zamodelowano w progranmie...
-
Early prediction of macrocrack location in concrete and other granular composite materials
PublicationHeterogeniczne kruche kompozyty, takie jak beton, ceramika i skały składają się z ziaren połączonych wiązaniami. Pytanie, czy ścieżka pęknięcia, która prowadzi do zniszczenia może być przewidziania na podstawie znanych cech mikrostrukturalnych, a mianowicie łączności wiązań, rozmiaru, energii pękania, wytrzymałości pozostają otwarte. Istnieje wiele kryteriów pęknięć. Najczęściej używane są oparte na postulowanym ekstremum naprężenia...
-
Techniki pomiarowe w energetyce, W/L, DiEUE, sem.06 letni 21/22, (PG_00042140)
e-Learning CoursesPoznanie zasad pomiarów wielkości charakterystycznych w procesach wytwarzania energii elektrycznej, wykorzystywania ciepła do wykonywania pracy mechanicznej oraz utrzymywania komfortu cieplnego
-
System sterowania oświetleniem w istniejącej infrastrukturze sieci elektrycznej
InventionsPrzedmiotem wynalazku jest sposób modernizacji systemu sterowania oświetleniem w istniejącej infrastrukturze sieci elektrycznej bez konieczności wprowadzania zmian w okablowaniu podtynkowym. Nowy system ma umożliwić wprowadzenie niezbędnych modernizacji w istniejącej już infrastrukturze, bez konieczności ingerencji w substancji budynku celem np. dotarcia do okablowania. Istotą wynalazku jest przedstawienie rozwiązania...
-
Stagnacja czy rozwój polskiego ciepłownictwa?
PublicationZawarto opinię odnośnie do kondycji polskiego ciepłownictwa w warunkach demponopolizacji sektora energii. Przedstawiono tezy do dyskusji na temat rozwoju polskiego ciepłownictwa.
-
Dion desorption from condensed CD4, C2D2, C2D4, C2D6 ans C2D8 moleculesinduced by electron impact. Radiation.
PublicationZmierzono wydajność desorpcji jonu D-z deuteryzowanych węglowodorów. Desorpcja jest stymulowana wiązką elektronów w zakresie energii od 0 do 20 eV.
-
Źródła generacji rozproszonej w systemie elektroenergetycznym
PublicationW artykule przedstawiono podstawy elementów systemu rozproszonej generacji. Wskazano na budowę systemu elektroenergetycznego wyposażonego w sterowane odbiory, źródła rozproszone, magazyny energii i układy kontroli napięcia FACTS. Renesans tych źródeł "pozasystemowych" (ang. non-utility genera-tion - NUG) jest wynikiem głębokich przemian w sferach techno-logii, organizacji i finansowania, zarządzania i nowego spojrzenia na ochronę...
-
Nowego typu analizator z czujnikiem pelistorowym przeznaczony do monitorowania wybuchowości mieszaniny wodoru i powietrza
PublicationWspółczesne procesy technologiczne wykorzystują różnego typu gazy palne m.in. wodór. Znajduje on zastosowanie przy wytwarzaniu energii elektrycznej i to nie tylko jako nośnik energii ale medium chłodzące zwiększające sprawność bloku energetycznego. W referacie przedstawiono wyniki i wnioski wynikające z wstępnych badań laboratoryjnych i eksploatacyjnych nowego typu analizatora z czujnikiem katalitycznego spalania. Urządzenie zostało...
-
Review of hydrogen production technologies for automotive sector – thermodynamic analysis of energy and exergy losses
PublicationFew recent years has shown that hydrogen technology has a good chance to replace petroleum technology in automotive sector. However, hydrogen in pure form practically does not occur on Earth. That is why H2 form is used only as an energy carrier and it must be produced using another source of energy form water or hydrocarbon fuels. In this paper short overview of hydrogen production technology has been presented, with energy and...
-
The crystal and solution studies of glucosamine-6-phosphate synthase from Candida albicans
PublicationOkreślono strukturę krystaliczną domeny izomerazowej syntazy glukozamino-6-fosforanu z Candida albicans w stanie natywnym, oraz w kompleksie z inhibitorem allosterycznym UDP-GlcNAc, fruktozo-6-P, glukozo-6-P oraz analogiem stanu przejściowego reakcji enzymatycznej - 2-amino-2-deoksy-D-mannitolo-6-P (ADMP). Na podstawie wyników badań metodą niskokątowego rozpraszania promieni X (SAXS) wydedukowano przypuszczalną strukturę kompletnej...
-
Porównanie atrakcyjności zajęć chemicznych z wykorzystaniem doświadczeń chemicznych, eksperymentów w rzeczywistości rozszerzonej oraz multimediów dla uczniów gimnazjów
PublicationPrzeprowadzone badania wykazały, że istnieją statystycznie istotne różnice w ocenie atrakcyjności poszczególnych narzędzi. Możliwość eks- perymentowania (samodzielnego oraz przy zastosowaniu środowiska AR) przekładała się na odbiór takiej metody jako bardziej atrakcyjnej – w po- równaniu z zastosowaniem multimediów. I jak wskazują zebrane dane nie ma na to wpływu ani płeć, ani obszar pochodzenia ucznia. Proponowane badania pozwoliły...
-
Opinie młodych konsumentów na temat oznakowani opakowań kawy i herbaty
PublicationCelem pracy jest poznanie opinii i świadomości młodych konsumentów w zakresie oznakowania opakowań herbaty i kawy w świetle obowiązujących regulacji prawnych. Badanie przeprowadzono wśród 78 studentów trójmiejskich uczelni deklarujących nabywanie i konsumpcję herbaty oraz kawy. Zdecydowana większość respondentów (ponad 90%) stwierdziła, że informacje umieszczane na opakowaniach kawy i herbaty są napisane czytelnie oraz zrozumiałym...
-
Elastic electron scattering in neon in the 110°-180° scattering angle range.
PublicationZmierzono różniczkowe przekroje czynne na rozproszenie sprężyste elektronów na atomach neonu dla energii elektronów równych 7,10,15eV w zakresie kątów rozproszenia 110° - 180°
-
Spalanie osadów ściekowych w piecu fluidalnym
PublicationPraca obejmuje zagadnienia wykorzystania osadów ściekowych do produkcji energii cieplnej, jak również unieszkodliwiania osadów ściekowych. Poruszono także problem emisji gazów: CO, NO, NOx.
-
Przenośny system e-nos do określania pochodzenia surowcowego destylatów rolniczych
ProjectsProject realized in Faculty of Chemistry according to UMO-2012/05/B/ST4/01984 agreement from 2013-03-05
-
Strategia wykorzystania zasobów energetycznych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych
PublicationPrzedstawiono możliwe kierunki wykorzystania zasobów energetycznych z uwzględnieniem krajowych surowców energetycznych w postaci paliw organicznych i zasobów odnawialnych. Strategia obejmuje studium na temat racjonalnego wykorzystania dostępnych zasobów w nadchodzących latach wzmacniając bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjność polskiej gospodarki poprzez dostęp do taniej energii elektrycznej i cieplnej. Polska posiada...