Search results for: charakterystyka pradowo-napieciowa
-
Chemia budowlana [L] 24/25
e-Learning CoursesAnaliza wody zarobowej i charakterystyka materiałów mineralnych
-
Zastosowanie metod spektroskopowych do charakterystyki nanokompozytów Ag-TiO2
PublicationNanocząstki Ag-TiO2 zawierające od 1,5 do 8% mol. srebra otrzymano poprzez hydrolizę tetraizopropylo tytanianu w mikroemulsji woda-AOT-cykloheksan, zawierającej w fazie wewnętrznej prekursor cząstek srebra i następnie redukcję jonów srebra. Charakterystyka otrzymanych fotokatalizatorów Ag-TiO2 obejmowała, wyznaczenie właściwości absorpcyjnych, energii pasma wzbronionego (Eg), powierzchni właściwej BET, badanie aktywności fotokatalitycznej...
-
Modelowe i terenowe badania stateczności morskich budowli hydrotechnicznych
PublicationPrzegląd i charakterystyka modelowych i terenowych badań stateczności morskich budowli hydrotechnicznych zrealizowanych w kraju w okresie 1945 - 2006. Metodyka badań modelowych (rodzaje gruntów, stanowiska badawcze, pomiar, rejestracja i obróbka danych pomiarowych) i terenowych (konstrukcja stanowisk badawczych, metodyka pomiarów terenowych). Wyniki badań oraz poznawczo-badawcze i praktyczne aspekty badań. Ocena efektów badań i...
-
Małgorzata Szopińska dr inż.
PeopleMałgorzata Szopińska rozwój naukowy rozpoczęła realizując pracę doktorską pod kierunkiem prof. dr hab. inż. Żanety Polkowskiej (Politechnika Gdańska, PG) oraz dr hab. Danuty Szumińskiej (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy) w Katedrze Chemii Analitycznej, kierowanej wówczas przez prof. dr hab. inż. Jacka Namieśnika. Pracę doktorską pt. „Charakterystyka czynników modyfikujących skład wód powierzchniowych na obszarach...
-
Krzysztof Formela dr inż.
People -
Edyta Malinowska-Pańczyk dr hab. inż.
PeopleEdyta Malinowska-Pańczyk w 1995 r. ukończyła Technikum Przemysłu Spożywczego w Krajence (specjalność analiza środków spożywczych). Kontynuowała naukę na Wydziale Technologii Żywności Akademii Rolniczej w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu). W 2000 r., po uzyskaniu tytułu magistra inżyniera rozpoczęła naukę na Studium Doktoranckim Politechniki Gdańskiej. W 2006 r. obroniła pracę doktorską...
-
Obliczenia numeryczne magnetyzmu szczątkowego w obwodach magnetycznych pozostającego po ich wyłączeniu.
PublicationPrzedstawiono obliczenia numeryczne magnetyzmu szczątkowego rdzenia magnety-cznego, który pozostaje trwale namagnesowany po wyłączeniu zasilania. Prze- prowadzono je na przykładzie obwodu z transformatorem trójfazowym. Utworzono modele obwodowe układu w oparciu o programy symulacyjne ATP i PSpice. Prze-analizowano, jaki wpływ na stan namagnesowania poszczególnych kolumn tran-sformatora ma moment wyłączenia zasilania oraz takie...
-
Stefan Krakowiak dr hab. inż.
People -
Hearing aid fitting method based on fuzzy logic processing
PublicationWażnym etapem dopasowania współczesnych aparatów słuchowych jest wyznaczanie charakterystyki dynamiki słuchu. Charakterystyka ta wyznaczana jest na podstawie wyników testu skalowania głośności. Niestety wyniki te wyrażone są w skali kategorii głośności, natomiast aparaty słuchowe wymagają para-metrów numerycznych. Problem ten można rozwiązać za pomocą logiki rozmytej. W niniejszym referacie przedstawiono metodę przetwarzania rozmytego...
-
Hearing aid fitting method based on fuzzy logic processing
PublicationWażnym etapem dopasowania współczesnych aparatów słuchowych jest wyznaczanie charakterystyki dynamiki słuchu. Charakterystyka ta wyznaczana jest na podstawie wyników testu skalowania głośności. Niestety wyniki te wyrażone są w skali kategorii głośności, natomiast aparaty słuchowe wymagają para-metrów numerycznych. Problem ten można rozwiązać za pomocą logiki rozmytej. W niniejszym referacie przedstawiono metodę przetwarzania rozmytego...
-
Badania agregacji imidazoliowych cieczy jonowych w wodzie w odniesieniu do zastosowań w technologii chemicznej
PublicationPrzedmiotem pracy była charakterystyka agregacji imidazoliowych cieczy jonowych w środowisku wodnym, tworzonych struktur oraz wpływu wybranych czynników na agregację. Badania objęły zróżnicowane strukturalnie związki, będące kombinacją kationu 1-alkilo-3-metyloimidazoliowego (n = 4-18) oraz różnych anionów. W badaniach wykorzystano metody badawcze fizykochemii powierzchni, pozwalające na oszacowanie oddziaływań powierzchniowych...
-
Obraz przedsiębiorczości w Polsce
PublicationCelem artykułu jest charakterystyka przedsiębiorczości w Polsce przez pryzmat dynamiki procesów gospodarczych, odwzorowywanych w takich parametrach jak przychody, nakłady inwestycyjne czy wynik finansowy. Okres badawczy obejmuje lata 2004-2008, od wstąpienia Polski do UE do roku, w którym odczuwalne były skutki globalnego kryzysu gospodarczego. Dodatkowo do porównań sytuacji przedsiębiorstw posłużono się przykładowymi wskaźnikami...
-
Połączenie śródlądowe Gdańsk - Elbląg
PublicationTransport wodny jako najtańszy, najbezpieczniejszy i najmniej uciążliwy dla środowiska naturalnego. Rewitalizacja istniejącej i nowobudowanej infrastruktury przeładunkowo-logistycznej śródlądowych portów handlowych dzięki przywróceniu regularnej żeglugi towarowej. Transport wodny jako najbardziej ekologiczny rodzaj transportu. Charakterystyka Delty Wisły, koncepcja rozwoju drogi wodnej na odcinku Gdańsk - Elbląg. Bariery utrudniające...
-
Zmienność modułu sprężystości betonu w trzonie pala przemieszczeniowego w świetle badań laboratoryjnych
PublicationW pracy przedstawiono problematykę dotyczącą określania właściwości materiałowych betonu w celu interpretacji wyników próbnych obciążeń pali oprzyrządowanych pomiarowo. Wykonano badania laboratoryjne modułu sprężystości betonu (Eb) na poszczególnych sekcjach wydobytego z gruntu pala przemieszczeniowego. Określona została charakterystyka zmienności modułu wraz z odkształceniem i głębokością. Przetestowano 29 próbek z 5 różnych głębokości....
-
Kamila Sadowska dr hab. inż.
People -
Składowiska odpadów komunalnych jako źródła emisji zanieczyszczeń do środowiska
PublicationCelem pracy było przeprowadzenie badań mających na celu określenie związków uwalnianych do powietrza ze składowisk odpadów komunalnych oraz charakterystyka ich właściwości zapachowych i toksycznych. Próbki powietrza analizowano za pomocą techniki TD-GC-MS. Przeprowadzone badania pozwoliły na zidentyfikowanie następujących związków: styren, benzen, ksylen, toluen, etylobenzen, disiarczek dimetylu, dekan, kwas butanowy i octowy....
-
Metodyka badawcza z wykorzystaniem wskaźnika całkowitej efektywności wyposażenia
PublicationW opracowaniu przedstawiono metodykę oceny tzw. wskaźnika całkowitej efektywności wyposażenia (OEE). W pierwszej części omówiono wskaźnik OEE i jego budowę oraz zaprezentowano ogólny schemat postępowania w celu obliczenia jego wartości, natomiast dalsza część pracy zawiera studium przypadku. Szczególnym aspektem przeprowadzonej analizy był charakter zakładu produkcyjnego, ponieważ dotyczył on produkcji małoseryjnej oraz wytwarzania...
-
Paulina Parcheta-Szwindowska dr inż.
PeopleAktualnie, od 1.10.2019 roku, pracuję na stanowisku adiunkta naukowo-dydaktycznego w Katedrze Technologii Polimerów na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej. W latach 2015-2019 odbyłam Studia Doktoranckie na Wydziale Chemicznym Politechniki Gdańskiej. Tytuł obronionej w 2019r. rozprawy doktorskiej to: ,,Synteza, właściwości i zastosowanie liniowych polioli poliestrowych otrzymanych z wykorzystaniem monomerów pochodzenia roślinnego”....
-
Propozycja procedury obliczania i projektowania fundamentów palowych
PublicationW artykule przedstawia propozycję podejścia do obliczania fundamentów palowych, w którym nośność pala rozpatrywana jest nie jako wartość liczbowa Rd, wyrażona w kN, lecz jako charakterystyka obciążenie-osiadanie Q-s, wyrażona w postaci funkcji lub wykresu. Dla uproszczenia, nieliniową charakterystykę Q-s pala zastąpiono wykresem biliniowym (łamanym). Równolegle zaproponowano nowe podejście do analizowania i interpretowania wyników...
-
Mirosław Andrusiewicz prof. dr hab. n. med. i n. o zdr.
PeopleDiplomas, degrees conferred in specific areas ̶ Post-doctoral degree in medical sciences (doctor habilitated) (discipline: medical biology) December 4, 2017; Title of academic achievement: "Analysis of selected genes involved in the control of pathological changes in cells derived from internal female reproductive organs"; Poznan University of Medical Sciences, Faculty of Medicine II; re-viewers: Prof. Katarzyna Ziemnicka,...
-
Bożena Zabiegała prof. dr hab. inż.
PeopleGłówne zainteresowania badawcze prof. Bożeny Zabiegały obejmują problemy analityki zanieczyszczeń środowiska ze szczególnym uwzględnieniem środowiska wewnętrznego (powietrza wewnętrznego), wykorzystania technik pasywnych pobierania próbek w analityce środowiskowej, chemia środowiskowa, badania oraz projektowania nowoczesnych narzędzi do oceny emisji związków z grupy VOC i SVOC, badania składu olejków eterycznych i ocena ich...
-
Lokalne ekologiczne elektrociepłownie z silnikami spalinowymi, Energetyka, I st.
e-Learning CoursesCharakterystyka lokalnych systemów energetyki skojarzonej. Rynek energii i rola energetyki rozproszonej na krajowym rynku energii. Wskaźniki charakteryzujące warunki eksploatacji elektrociepłowni. Średnioroczna sprawność ogólna układu energetycznego. Optymalizacja pracy układu energetycznego kryteria i sposoby realizacji założeń optymalizacyjnych. Charakterystyka podstawowych instalacji układów elektrociepłowni z silnikami spalinowymi....
-
MTS pilot tone tracking for "wow" distortion determination
PublicationArtykuł przedstawia nowy algorytm do wyznaczania charakterystyki kołysania dźwięku na podstawie śledzenia zmian tonu pilota MTS. Śledzenie zmian częstotliwości nośnej tonu MTS pozwala określić zmienną w czasie głębokość pasożytniczych modulacji częstotliwości będących konsekwencją kołysania. Na tej podstawie tworzona jest charakterystyka zniekształcenia. Proponowany algorytm bazuje na zaproponowanej wcześniej metodzie śledzenie...
-
A MULTI-MASS DISCRETE MODEL OF TRIBOMETER FOR THE RESEARCH ON DYNAMIC FRICTION CHARACTERISTICS = Wielomasowy dyskretny model tribometru do symulacyjnych badań dynamicznych charakterystyk tarcia
PublicationW artykule przedstawiono metodykę opracowaną w celu redukcji modelu fizycznego tribometru z ciągłym rozkładem masy (bezwładności), sztywności podparcia oraz tłumienia do modelu dyskretnego. W modelu dyskretnym zastosowano zastępcze masy skupione i elementy sprężysto - tłumiące, których właściwości są dobrane w taki sposób, że charakterystyka drgań własnych tego modelu odpowiada charakterystyce rzeczywistego układu fizycznego. Dzięki...
-
Preparation and photocatalytic activity of iron-modified titanium dioxide photocatalysts
PublicationTiO2 modyfikowany żelazem otrzymano dwiema metodami: metodą zol-żel oraz metodą impregnacji powierzchniowej. Fotokatalizatory kalcynowano w temperaturze 400C. Jako matrycę TiO2 zastosowano komercyjnie dostępne proszki ditlenku tytanu: P25 (Evonik, Niemcy, 50m2/g) oraz ST-01 (Ishihara Sangyo, Japonia, 300m2/g). Charakterystyka otrzymanych fotokatalizatorów obejmowała wyznaczenie właściwości absorpcyjnych, powierzchni właściwej BET...
-
Zastosowanie analiz i prognoz ruchu w programowaniu, planowaniu i projektowaniu inwestycji transportowych
PublicationW artykule zostanie przedstawiona charakterystyka procesu planowania i realizacji inwestycji transportowych ze szczególnym uwzględnieniem roli analiz i prognoz ruchu. Przedstawione fazy planowania, projektowania i realizacji inwestycji transportowych omówiono na przykładach wielu inwestycji prowadzonych w ostatnich latach na obszarze miasta Gdańska i województwa pomorskiego. Szczególną uwagę poświęcono roli analiz i prognoz ruchu...
-
Ekologiczne pianki poliuretanowe otrzymane z surowców odnawianych
PublicationPrzedmiotem pracy była charakterystyka ekologicznych, sztywnych pianek poliuretanowych otrzymanych z biopoliolu uzyskanego w wyniku upłynniania biomasy celulozowej frakcją glicerynową. Sztywne pianki otrzymano metodą jednoetapową z układu dwukomponentowego przy stosunku grup NCO do OH wynoszącym 2:1. Udział biopoliolu w stosunku do zawartości komercyjnego poliolu wynosił odpowiednio 25, 50, 75 oraz 100 % mas. Otrzymane układy scharakteryzowano...
-
Problem analizy obniżenia wartości OEE zautomatyzowanego parku maszynowego spowodowanego spadkiem prędkości pracy oraz mikroprzestojami technicznymi
PublicationW opracowaniu przedstawiono problematykę podniesienia wartości wskaźnika OEE będącego odzwierciedleniem produktywności parku maszynowego. Szczególną uwagę poświęcono analizie poprawnej identyfikacji i eliminacji strat składowej wydajności OEE związanej z występowaniem spadków prędkości pracy maszyn oraz mikroprzestojów technicznych. We wstępie opracowania została zaprezentowana charakterystyka wskaźnika OEE oraz obu czynników powodujących obniżenie...
-
REALIZACJA ELEMENTÓW SKŁADOWYCH ŁĄCZA RADIOWEGO Z UŻYCIEM URZĄDZEŃ RADIA PROGRAMOWALNEGO TYPU USRP
PublicationPrzez ostatnią dekadę projektowanie systemów radiowych zaczęło w coraz większym stopniu polegać na cyfrowym przetwarzaniu sygnałów. Możliwość i moc obliczeniowa procesorów ogólnego przeznaczenia GPP (General Purpose Processor), procesorów sygnałowych DSP (Digital Signal Processor) oraz układów programowalnych FPGA (Field Programmable Gate Array) znacząco wzrosła zgodnie z prawem Moor’a. Naturalnym następstwem tego trendu było większe...
-
Patrycja Szumała dr hab. inż.
People -
Photocatalytic activity of boron-modified TiO2 under visible light: The effect of boron content, calcination temperature and TiO2 matrix
PublicationPrzedstawiono wpływ temperatury kalcynacji (200, 300, 350, 400, 450 oraz 600oC) na fotoaktywność w świetle widzialnym (l> 400 nm) oraz właściwości powierzchniowe TiO2 modyfikowanego borem. B-TiO2 został przygotowany metodą impregnacji powierzchniowej. Jako prekursor bory wykorzystano ester trietylowy kwasu borowego (BATE). Charakterystyka otrzymywanych fotokatalizatorów obejmowała wyznaczenie powierzchni właściwej, właściwości...
-
Projektowanie filtrów pasywnych wyższych harmonicznych
PublicationW artykule przedstawiono metodę projektowania grupy filtrów prostych, których charakterystyka częstotliwościowa jest dobrana w sposób optymalny, z uwzględnieniem wpływu pozostałych filtrów. Sumaryczna moc bierna pojemnościowa filtrów dla pierwszej harmonicznej ma wynosić 10kVAr. Celem grupy filtrów jest:• eliminacja wyższych harmonicznych z sieci zasilającej, których źródłem jest układ TCR, • kompensacja mocy biernej generowanej...
-
Na styku dwóch epok. Architektura gdyńskich kamienic okresu międzywojennego.
PublicationCelem pracy było przedstawienie zmian jakie dokonały się w układzie przestrzennym gdyńskich kamienic okresu międzywojennego na tle polskiej i europejskiej architektury owego czasu. Przeanalizowano rozplanowanie, konstrukcję i cechy stylowe najciekawszych przykładów gdyńskich kamienic, porównując je z realizacjami polskimi i europejskimi. Wskazano jednocześnie na status zawodowy i krąg artystyczny autorów poszczególnych realizacji,...
-
Pyrolysis as an alternative for combustion of waste
PublicationProces pirolizy polega na rozkładzie materii organicznej w podwyższonej temperaturze w warunkach beztlenowych, dlatego może być on stosowany jako alternatywa lub uzupełnienie dla procesu spalania. Piroliza pozwala na uzyskanie substancji chemicznych z polimerów naturalnych i syntetycznych. W umiarkowanej temperaturze (300 - 500 ° C), można uzyskać wysokiej wydajności frakcji ciekłej, natomiast wysokie temperatury sprzyjają powstawaniu...
-
Czy należy bać się E?
PublicationW ciągu ostatnich lat nastąpił gwałtowny rozwój rynku żywnościowego. Producenci chcąc utrzymać się na rynku dopasowują się do nowych wymagań i rosnących potrzeb konsumenta. Duża konkurencja w branży żywnościowej zmusza wytwórców do ciągłego obniżania kosztów produkcji przy jednoczesnym zachowaniu atrakcyjności wyrobu. Obecnie można kupić niemal wszystko: kilka rodzajów chleba, masła, serów, wędlin i... czego tylko dusza zapragnie....
-
Application of non-metal doped titania for inverted polymer solar cells
PublicationDomieszkowany jodem oraz domieszkowany jodem ditlenek tytanu uzyto jako warstwę buforową w ogniwie ITO/X-TiO2?P3HT-PCMB /MnO2/ Ag.Warswty X-TiO2 nalożono metodą spin-coatingu z zawiesiny nanocząstek w DMSO. Jednorodne struktury scharakteryzowane pod względem morfologii mikroskopowo metodą AFM. Charakterystyka prądowo-napięciowa urzdzeń wskazuje iż domieszkowany jodem TiO2 pozwala osiągnąć lepsze parametry PCE (1,67%) i prąd zwarcia...
-
Ewa Augustin dr hab.
People -
Paweł Szymon Dąbrowski dr inż.
PeopleDr. Eng. Paweł Szymon Dąbrowski studied geodesy and cartography at the University of Warmia and Mazury in Olsztyn from 2004-2009, where he obtained the title of Master of Science in Engineering. In the years 2009-2016, he worked as a land surveyor in Iława and Gdańsk. He gained professional experience during the construction of the Pomeranian Metropolitan Railway, which helped him obtain a national surveying license in 2015. In...
-
Analiza przyczyn uszkodzenia wału korbowego silnika spalinowego tłokowego firmy ''Deutz'' typ A8M528Jednostki ''WŁA-97''
PublicationW ekspertyzie zawarto wyniki analiz i badań, mających na celu ustalenie prawdopodobnych przyczyn awarii i uszkodzenia wału korbowego okrętowego silnika 8-cylindrowego, w układzie rzędowym. Silnik wyprodukowano w roku 1957. Podczas wykonywania ekspertyzy wykorzystano m.in. dostępne fragmenty dokumentacji eksploatacyjnej i remontowej silnika, uszkodzone elementy wału korbowego udostępnione przez Armatora oraz dokumentację fotograficzną....
-
Cena i dystrybucja, jako instrumenty kreujące wizerunek nowego produktu
PublicationNiniejszy rozdział przybliża czytelnikom zagadnienia związane z kształtowaniem ceny oraz znaczenie dystrybucji i kanałów marketingowych w procesie kreowania nowych produktów. Ukazuje także, iż cena może mieć zasadniczy wpływ na postrzeganie jakości produktu, a czasem jest wręcz postrzegana jako wyznacznik jego jakości. Prezentuje także sposób tworzenia strategii cenowej, metody badania wrażliwości cenowej oraz przybliża zagadnienie...
-
PODSTAWY SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH - 2022
e-Learning CoursesPrzykładowe zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu: Wybrane aspekty historii rozwoju transportu. Charakterystyka wybranych systemów transportowych(regionalnych, krajowych). Przegląd wybranych, innowacyjnych systemów transportu.
-
Podstawy systemów transportowych -2024
e-Learning CoursesPrzykładowe zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu: Wybrane aspekty historii rozwoju transportu. Charakterystyka wybranych systemów transportowych(regionalnych, krajowych). Przegląd wybranych, innowacyjnych systemów transportu.
-
PODSTAWY SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH - 2023
e-Learning CoursesPrzykładowe zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu: Wybrane aspekty historii rozwoju transportu. Charakterystyka wybranych systemów transportowych(regionalnych, krajowych). Przegląd wybranych, innowacyjnych systemów transportu.
-
Podstawy Systemów Transportowych (2024/2025)
e-Learning CoursesPrzykładowe zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu: Wybrane aspekty historii rozwoju transportu. Charakterystyka wybranych systemów transportowych(regionalnych, krajowych). Przegląd wybranych, innowacyjnych systemów transportu.
-
PODSTAWY SYSTEMÓW TRANSPORTOWYCH - 2024
e-Learning CoursesPrzykładowe zagadnienia realizowane w ramach przedmiotu: Wybrane aspekty historii rozwoju transportu. Charakterystyka wybranych systemów transportowych(regionalnych, krajowych). Przegląd wybranych, innowacyjnych systemów transportu.
-
Planowanie przestrzenne obszarów morskich i nadmorskich
e-Learning CoursesKurs poświęcony jest zagadnieniu planowania przestrzennego portów morskich i uwzględnia takie aspekty jak: Czynniki lokalizacyjne portów morskich, funkcje portowe. Wybrane portowe budowle hydrotechniczne. Układ przestrzenny i funkcjonalny akwatoriów portów morskich. Charakterystyka i zasady wymiarowania akwatoriów portowych (kanały, baseny, awanport). Rodzaje i charakterystyka terytoriów portowych (falochrony, nabrzeża, pirsy,...
-
Elżbieta Luboch prof. dr hab. inż.
People -
Electrocatalytic gas sensor with non-triangular excitation = Czujnik elektrokatalityczny z pobudzeniem innym niż trójkątne
PublicationElektrokatalityczny czujnik gazu pracuje w trybie woltamperometrycznym. Pobudzony jest zmieniającym się napięciem przy jednoczesnym pomiarze prądowej odpowiedzi czujnika. Charakterystyka prądowo-napięciowa ma unikalny kształt, uzależniony od stężenia i rodzaju gazów w otoczeniu czujnika. Jako pobudzenie zazwyczaj stosowane jest napięcie liniowo narastające w zakresie od 5 V do -5 V napięcie o symetrycznym, trójkątnym kształcie....
-
Polityka refundacji wyrobów leczniczych w krajach europejskich
PublicationCel – Charakterystyka polityki refundacji leków oraz wysokości wydatków na produkty farmaceutyczne w krajach europejskich. Metodologia badania – Analiza literatury dotyczącej polityki refundacji produktów farmaceutycznych. Analiza informacji statystycznych dotyczących publicznych i prywatnych wydatków na zakup produktów farmaceutycznych. Wynik – W państwach Europy Zachodniej zakupy produktów farmaceutycznych w znacznej części są...
-
Rynki akcji w krajach wschodzących
PublicationRynki wschodzące stały się na początku XXI wieku niezwykle ważną częścią światowej gospodarki, w tym również międzynarodowych rynków finansowych. Inwestycje na rynkach wschodzących przyciągają inwestorów możliwością osiągnięcia wysokich zysków, związanych ściśle z wysokim tempem wzrostu gospodarczego, lecz konieczne jest uwzględnienie wielu czynników ryzyka w znacznym stopniu wynikających z odmiennej w stosunku do krajów rozwiniętych...