Filters
total: 6330
filtered: 5113
-
Catalog
- Publications 5113 available results
- Journals 212 available results
- Conferences 2 available results
- Publishing Houses 3 available results
- People 179 available results
- Inventions 24 available results
- Projects 71 available results
- Laboratories 6 available results
- Research Teams 16 available results
- Research Equipment 9 available results
- e-Learning Courses 479 available results
- Events 26 available results
- Open Research Data 190 available results
Chosen catalog filters
displaying 1000 best results Help
Search results for: ENERGIA CIEPLNA
-
Energy-Efficient AnMBRs Technology for Treatment of Wastewaters: A Review
Publication -
The energy test ''100 fishing deys'' of a Baltic cutter
PublicationReferat prezentuje oryginalną koncepcję testu energetycznego podczas nieprzerwanej eksploatacji kutra bałtyckiego w przeciągu 100 dni "pracy na łowisku". Test zapewni wyznaczenie na drodze obliczeniowej ilości zużytego paliwa i sprawności eksploatacyjnej układu energetycznego. Podane modele obliczeniowe uwzględniają rzeczywiste rozwiązania układów energetycznych i układów połowowych oraz warunki pracy jednostek a także wartości...
-
Discrepancies of energy values in dynamics of three intersecting plates
PublicationW pracy analizuje się lot konstrukcji powłokowej złożonej z trzech przecinających się powłok. Obciążeniem jest przestrzenny układ sił o zadanym trójkątnym przebiegu w czasie. Po ustaniu obciążenia powłoka doświadcza swobodnego lotu. Celem pracy jest dyskusja różnic wartości energii całkowitej układu w locie swobodnym jakie znane są w literaturze przedmiotu. W pracy przedstawiono także przykład weryfikujący zastosowane algorytmy...
-
Analysis of spontaneous electrochemical oscillations by energy distribution technique
PublicationAnaliza niestacjonarnych oscylacji elektrochemicznych wskazuje na konieczność stosowania technik umożliwiających śledzenie zmian w czasie takich parametrów oscylacji jak częstotliwość, amplituda, pasmo częstotliwościowe. Algorytm prowadzący do uzyskania tych parametrów może być oparty o jeden z liniowych lub kwadratowych sposobów przedstawienia rejestru oscylacji w dziedzinie czasu i częstotliwości. W pracy autorzy przedstawiają...
-
Excitation energy migration in uniaxially oriented polymer films.
PublicationPrzedstawiono wyniki pomiarów i symulacji Monte Carlo anizotropii emisji dla procesu bezpromienistego transportu energii w orientowanych osiowo foliach polimerowych. Badany układ stanowiły molekuły DTCI (3,3´-diethylthiacarbocyamine iodine) umieszczony w folii PVA (poliwinyl). Za przestrzenny rozkład orientacji dipoli emisji molekuł w symulacjach Monte Carlo przyjęto rozkład Tanizaki.
-
Sustainable energy consumption – Empirical evidence of a household in Poland
PublicationThere is an expected increase in the demand for electricity from households in European countries. The outcome of the growing proportion of renewable energy sources in the energy supply mix should result in improved customer awareness regarding their electricity usage. Additionally, they must assume a more proactive role in overseeing their electricity usage. Innovation and pollution management have become crucial catalysts for...
-
Energy efficiency of electric multiple units in suburban operation
PublicationThis thesis presents approach to analysis of energy efficiency of a suburban rail network, using novel models developed on the Matlab/Simulink basis. Necessary features and requirements for such models were determined thru in-depth review of the source literature in all applicable fields: electrified transportation systems, electric multiple units construction, vehicle drivetrains and finally, existing simulation methods. Existing...
-
Quantum issues in diagnostics of marine energy machines and devices
PublicationW artykule podjęto zagadnienie możliwości uwzględniania części dorobku mechaniki kwantowej w diagnostyce okrętowych urządzeń energetycznych. Wykazano, że są zbieżne spostrzeżenia mechaniki kwantoweji diagnostyki technicznej uzyskane w obszarze wiedzy z zakresu badań empirycznych. Uzasadniono konieczność wykonywania podczas badań empirycznych, nie tylko rachunku błędów, lecz także określania niedokładności wyników badań (pomiarów)...
-
On energy-conserving algorithms in the context of rigid body dynamics.
PublicationPraca dotyczy dynamiki ciała sztywnego. Opracowanie teoretyczne wsparte jest przykładami numerycznymi. Głównym celem artykułu jest opracowanie i analiza algorytmu zachowującego energię, który umożliwia całkowanie równań ruchu ciała sztywnego sformułowanego z uwzględnieniem grupy obrotów SO(3) w definicji jego przestrzeni konfiguracyjnej.
-
The method of measuring the energy pass-band of a communication receiver
PublicationPrzedstawiono metodę wyznaczania energetycznego pasma odbiornika radiokomunikacyjnego na podstawie charakterystyki gęstości widmowej mocy szumów własnych na wyjściu odbiornika. Podano numeryczny estymator tego pasma. Wyprowadzono zależności na złożoną niepewność standardową wyznaczania szerokości pasma energetycznego odbiornika.
-
Low-energy interactions related to atmospheric and extreme conditions
PublicationThis Topical Issue, entitled “Low-Energy Interactions Related to Atmospheric and Extreme Conditions”, showcases a collection of eighteen articles that reported recent theoretical and experimental findings pertaining to the following topics: – low-energy interactions of charged particles (electrons [1–7], protons [8], positrons [9]), and photons [10] with atoms and molecules of biological [1–4,7,8], astrochemical [10], industrial,...
-
On the use of a charge balancing method for low energy measurements
PublicationThe paper presents the method for the estimation of the energy consumption of the low-power microcontroller-based devices. Due to high dynamics of the changes of the supply current of the tested devices during the operational cycle, the consumed energy estimation is not easy. In order to avoid disadvantages of known methods, the charge balancing method was employed similarly like in some types of A/D converters.
-
Dissociation of 2-oxopropanoic acid by low energy electrons
PublicationElectron attachment to molecular target can lead to a variety of negative fragment ions. We experimentally probe the main dissociative electron attachment (DEA) channels in 2-oxopropanoic acid (CH3 - CO - COOH) - an important trace component in the Earth's atmosphere. In our studies we utilise nearly mono-energetic electrons at electron energies from 0 eV up to 15 eV.
-
Voltage control in a power system with renewable sources of energy
PublicationIntensive development of distributed generation in power systems, caused by the European Union energy policy, gives possibility for improving safety in power delivery as well as optimizing the costs of the systems functioning. In this context, distributed generation can be used for voltage control in power systems – it can be performed by the control of reactive power of each source of energy or a group of energy sources. This...
-
Analysis of start energy of Stirling engine type alpha
PublicationThe Stirling engine type alpha is composed of two cylinders (expansion space E and compression space C), regenerator that forms the space between the cylinders and the buffer space (under the pistons). Before the start-up and as a result of long-term operation, the average pressure in the working space (above the pistons) and in the buffer space is the same. However, in the initial phase of operation, the average pressure in the...
-
AN ENERGY APPROACH TO THE FATIGUE LIFE OF SHIP PROPULSION SYSTEMS
PublicationThe conducted research investigations aimed to carry out an identification of the constructional materials fatigue state of the ship propulsions’ rotational mechanical units for diagnostic purposes. The fatigue cracks of the elements transmitting mechanical energy streams from the propulsion engines to the ship propellers or to the generators of the ship’s electric power station stand for a primary reason for the secondary, usually...
-
THE MODELLING OF ACCUMULATION AND DISSIPATION OF ENERGY IN MECHANICAL DRIVE SYSTEM
PublicationThis paper presents a modelling of accumulation and dissipation energy in simple drive system. The simple drive system is presented by laboratory stand designed for calculate fatigue life of material for bending and rotation tests pieces. The laboratory stand was prepared to diagnosis of fatigue life of material by use energetic methods. This idea was submitted as utility model to Polish Patent Office. This laboratory stand gives...
-
HYBRID ENERGY SYSTEM FOR A CLASSIC SHIP POWER PLANT
PublicationThe article presents a brief overview of hybrid energy systems used on ships. The area of their application is outlined. The benefits of using such systems are also indicated. Then, the classic ship power plant is defined. The most important part of the article is a proposal how to modify a classic engine room by using a hybrid energy system. The idea is: to accumulate a part of electricity in areas where it is allowed to burn...
-
Collaborative Exploration of Trees by Energy-Constrained Mobile Robots
PublicationWe study the problem of exploration of a tree by mobile agents (robots) that have limited energy. The energy constraint bounds the number of edges that can be traversed by a single agent. We use a team of agents to collectively explore the tree and the objective is to minimize the size of this team. The agents start at a single node, the designated root of the tree and the height of the tree is assumed to be less than the energy...
-
Polarisation effects in low-energy positron–molecule scattering
PublicationThe UK molecular R-matrix method has been adapted to treat positron collisions from polyatomic targets. A simple empirical enhancement factor which corrects for the underestimation of electron–positron polarisation and correlation effects in the calculations performed with the static-plus-polarization model at low scattering energies is presented. Application of this model to positron scattering from carbon dioxide at energies...
-
Brief Announcement: Energy Constrained Depth First Search
PublicationDepth first search is a natural algorithmic technique for constructing a closed route that visits all vertices of a graph. The length of such route equals, in an edge-weighted tree, twice the total weight of all edges of the tree and this is asymptotically optimal over all exploration strategies. This paper considers a variant of such search strategies where the length of each route is bounded by a positive integer B (e.g. due...
-
Pre-swirl energy saving device in marine application
PublicationThis paper covers topics of energy saving device (ESD) with application to marine propulsors. The form of ESD, considered in this paper, consists of fixed lifting foils mounted in front of the screw propeller (the pre-swirl stator/guide vanes). An algorithm for designing propulsion systems, consisting of guide vanes and screw propeller, is presented. The proposed method relies on hybrid lifting line (guide vanes)-lifting surface...
-
Energy Modeling of Single-Family Houses in the Conceptual Phase
PublicationThe aim of the article is to identify the potential impact of the latest commercial digital tools for building energy analysis on the everyday architectural practice in Poland in the context of typology and energy optimization of single –family houses. The reason for this survey is that “architect friendly” interfaces simulation results’ visualization and energy analysis tools are not given deserved attention in the architectural...
-
Modelling, thermography and digital processing of energy conversion processes
PublicationW pracy przedstawiono zagadnienia modelowania fizycznego i numerycznego procesów wymiany ciepła i konwersji energii. Do analizy wymiany ciepła w przestrzeni wypełnionej płynem zastosowano termografie krystaliczne i komputerowy system analizy otrzymanych laserowych obrazów. Wykonano również termogramy powierzchni pokrytych także ciekłokrystaliczniei jako przykład przeanalizowano rozkład temperatury na powierzchniach ciał stałych...
-
Market Price Prediction of Property Rights from Gas Fired Plants or Plants with Total Installed CHP Source Capacity Below 1 MW until 2025
PublicationThe resolution on the Polish Energy Policy until 2030 (PEP-30) was adopted by the Council of Ministers on 10 November 2009. The document specifies the combined electricity and heat generation as a direction of pursuing the goals of energy efficiency, fuel and energy supply security, competitive fuel and energy markets development, and reduction of the energy sector’s environmental impact. PEP-30 assumes that electricity generation...
-
Multistep energy migration between 3,3'-diethyl-9-methylthiacarbocyanine iodide monomers in uniaxially oriented polymer films
PublicationWykonano pomiary obserwabli fluorescencyjnych dla wieloetapowego transferu energii w układzie zawierającym MDTCI (3,3'-diethyl-9-methylthiacarbocyanine iodide) w rozciąganych osiowo foliach polimerowych (PVA). Wyniki doświadczalne porównano z rezultatami symulacji Monte Carlo, stwierdzając ich bardzo dobrą zgodność. Ponadto z symulacji Monte Carlo otrzymano szereg informacji nie dających się zmierzyć doświadczalnie jak np. czas...
-
Photovoltaic solar cells and modules as the source of electricity in the world and its future in Poland
PublicationJedną z metod ograniczenia emisji CO2 na świecie i w Polsce jest zastępowanie paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii. Systemy fotowoltaiczne, generujące energie elektryczną, są uważane za technologię wpisująca się w politykę zrównoważonego rozwoju dzięki znacznemu postępowi technologicznemu w zakresie ich wytwarzania i znacznej redukcji kosztów tych systemów.W artykule naświetlono postęp, jaki dokonał się w tej dziedzinie...
-
Start-up of a power unit of a thermal power plant auxiliary systems with supply from a hydropower plant
PublicationThis article discusses the issues related to a power unit of a thermal power plant start-up with the use of a hydropower plant. Hydropower plant can supply and will enable start-up of auxiliary equipment in a power unit of a thermal power plant. Due to high capacity of auxiliary drives, start-up of auxiliaries in a thermal power plant after blackout (and boiler shutdown) is not possible from emergency energy sources in the power...
-
Comprehensive thermodynamic analysis of the CAES system coupled with the underground thermal energy storage taking into account global, central and local level of energy conversion
PublicationA key aspect of CAES is the optimal configuration of the thermodynamic cycle. In this paper, the situation of cooperation between the current conventional power plants and wind farms is analyzed, and then, based on thermodynamic models, the process of storing thermal and electrical energy in the CAES system coupled with a heat storage and recovery is developed. Therefore, three levels can be distinguished, namely: the global level...
-
Surface and Trapping Energies as Predictors for the Photocatalytic Degradation of Aromatic Organic Pollutants
PublicationIn this study, anatase samples enclosed by the majority of three different crystal facets {0 0 1}, {1 0 0}, and {1 0 1} were successfully synthesized. These materials were further studied toward photocatalytic degradation of phenol and toluene as model organic pollutants in water and gas phases. The obtained results were analyzed concerning their surface structure, reaction type, and surface development. Moreover, the regression...
-
Continuum models for pantographic blocks with second gradient energies which are incomplete
PublicationWe postulate a deformation energy for describing the mechanical behavior of so called pantographic blocks, that is bodies constituted by stacking of layers of pantographic sheets. We remark that the pantographic effect is limited in the plane of pantographic sheets and therefore only the second derivatives of transverse displacements along the pantographic fibers appear in the chosen deformation energy. We use this novel energy...
-
Binding energies of Eu2+ and Eu3+ ions in β-Ca2SiO4 doped with europium
Publication -
K X-ray line energies as diagnostics of warm dense plasma
Publication -
Sterowanie z wykorzystaniem rachunku niecałkowitego rzędu reaktorem wodnym ciśnieniowym elektrowni jądrowej
PublicationCelem rozprawy doktorskiej było rozwiązanie problemu naukowego zdefiniowanego jako sterowanie szybkimi procesami reaktora wodnego ciśnieniowego elektrowni jądrowej typu PWR. Wielkością sterowaną była średnia moc cieplna reaktora przy szerokim zakresie zmian punktu pracy. Podstawowe nowe podejście do sterowania rozważane przy rozwiązywaniu problemu sterowania to połączenie nowoczesnych technik związanych z rachunkiem różniczkowo-całkowym...
-
Badania naprężeń własnych laserowo przetopionej stali X20Cr13
PublicationPrzedstawiono badania naprężeń własnych stali X20Cr13 przetopionej wiązką lasera CO2 o dwóch różnych energiach liniowych. Przetapianie wiązką lasera o energii liniowej 16,7 Ws/m3 powodowało większe naprężenia w kierunku prostopadłym do kierunku przetopienia podczas gdy przetapianie z energią 70,8 Ws/m3 powoduje sytuację odwrotną.
-
Stosowanie rur gęstożebrowanych w poziomych skraplaczach płaszczowo-rurowych
PublicationW artykule zwrócono uwagę na możliwości poprawy wymiany ciepła w poziomych skraplaczach płaszczowo-rurowych dzięki zastosowaniu w ich konstrukcji rurek gęstożebrowanych. Przedstawiono wyniki badań cieplno-przepływowych modelowego skraplacza takiej konstrukcji typ K 15-70 oraz prototypowego skraplacza przemysłowego typ FSPR 20-4-A. W obu przypadkach zastosowanie rur gęstożebrowanych pozwoliło znacznie poprawić wskaźniki cieplno-konstrukcyjne...
-
Stosowanie rur gęstożebrowanych w poziomych skraplaczach płaszczowo-rurowych
PublicationW artykule zwrócono uwagę na możliwości poprawy wymiany ciepła w poziomych skraplaczach płaszczowo-rurowych dzięki zastosowaniu w ich konstrukcji rurek gęstożebrowanych. Przedstawiono wyniki badań cieplno-przepływowych modelowego skraplacza takiej konstrukcji typ K 15-70 oraz prototypowego skraplacza przemysłowego typ FSPR 20-4-A. W obu przypadkach zastosowanie rur gęstożebrowanych pozwoliło znacznie poprawić wskaźniki cieplno-konstrukcyjne...
-
Wpływ obróbki cieplnej na mikrostrukturę, własności mechaniczne i granicę pełzania stali 2H13 stosowanej na łopatki turbin parowych.
PublicationW artykule przedstawiono wpływ obróbki cieplnej na mikrostrukturę, własności mechaniczne w temperaturze otoczenia oraz granicę pełzania stali 2H13. Ustalono korelację między obróbką cieplną, mikrostrukturą, własnościami mechanicznymi i granicą pełzania stali 2H13 stosowanej na łopatki turbin parowych.
-
Optymalizacja transferu energii w mikrofalowym module plazmowym o strukturze współosiowej zasilanym falowodem WR 340
PublicationMikrofalowy moduł plazmowy (MMP) służy do produkcji wodoru poprzez reforming węglowodorów. W pracy przedstawiono wyniki optymalizacji transferu energii w MMP o strukturze współosiowej zasilanym falowodem WR 340. W omawianym MMP wyładowanie mikrofalowe powstaje pod ciśnieniem atmosferycznym, a częstotliwość pracy wynosi 2,45GHz. Optymalizacja została przeprowadzona numerycznie za pomocą programu Comsol. Kryteria optymalizacji zostały...
-
Podniesienie sprawności konwersji energii biomasy poprzez termiczno-chemiczną pirolizę w biopaliwa ciekle i gazowe
PublicationProduktem termicznego rozkładu biomasy jest biowęgiel, biopaliwa ciekłe i palny gaz (wodny, generatorowy). Dzięki zwiększonej gęstości energii w tych przetworzonych biopaliwach ich transport, magazynowanie i dalsze przetwarzanie jest ekonomicznie i ekologicznie bardziej opłacalne, niż surowej biomasy, która jest lekka i ma małą kaloryczność. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu metody przetwarzania biomasy w energię użyteczną...
-
Elektrownia morska kombinowana z silnikiem Diesla i układem turbiny parowej wykorzystującej energię spalin wylotowych
PublicationW opracowaniu przedstawiono koncepcję elektrowni morskiej kombinowanej z silnikiem Diesla oraz układem turbiny gazowej i parowej wykorzystującej energię spalin wylotowych. Zaproponowano warianty układów kombinowanych składających się z wolnoobrotowego silnika Diesla jako napędu głównego elektrowni oraz turbiny parowej wykorzystującej ciepło zawarte w spalinach wylotowych.
-
Zużycie energii na potrzeby grzewcze w budynkach mieszkalnych w wybranych krajach europejskich. Cz. 1
PublicationW pierwszej części artykułu przedstawiono zużycie energii w sektorze budownictwa w wybranych krajach europejskich, które jest zróżnicowane i wynosi średnio 150-230 kWh/(m2a) w Europie Zachodniej i 250-400 kWh/(m2 a) w Europie Wschodniej i Centralnej. Omówiono także regulacje prawne w kilku krajach europejskich, dotyczące efektywności energetycznej i izolacyjności cieplnej budynków.
-
Zużycie energii na potrzeby grzewcze w budynkach mieszkalnych w wybranych krajach europejskich. Cz. 2
PublicationW drugiej części artykułu przedstawiono regulacje prawne szczegółowe odnoście zuzycia energii w budynkach w Polsce, w Niemczech i w Unii Europejskiej jako całości. Omówiono także emisję zanieczyszczeń w sektorze budownictwa, ktory jest znaczącym źródłem zanieczyszczenia środowiska. Przedstawiono wskaźniki jednostkowego zużycia ciepła w budynkach mieszkalnych w wybranych krajach europejskich. Pokazano także przykłady standardowej...
-
Diagnostyka węwnętrznych uszkodzeń uzwojenia transformatora trakcyjnego w oparciu o analizę energii dyssypacji na okres
PublicationW referacie przedstawiono metodę diagnostyki wewnętrznych uszkodzeń transformatora trakcyjnego opartą na analizie mocy chwilowej do wyznaczenia energii strat wewnątrz transformatora. Analiza strat w transformatorze umozliwia detekcę takich uszkodzeń jak: zwrcia zwojowe, asymetria uzwojeń, relaksacja naprężeń na stykach połączeń uzwojeń i uszkodzenia rdzenia prowadzące do zwiększenia strat w żelazie. W referacie opisano szczegółowo...
-
Porównanie elektrowni wiatrowych w szacowanej produkcji energii elektrycznej oraz dopasowaniu do danych warunków wiatrowych
PublicationW publikacji opisano charakterystyki wytwórcze elektrowni wiatrowych, które są kompilacją rocznych meteorologicznych danych wiatrowych opisanych funkcją Weibulla oraz krzywej mocy (charakterystyki zewnętrznej) elektrowni wiatrowej.Charakterystyki wytwórcze, indywidualne dla każdej elektrowni wiatrowej, pozwalają dokonać łatwego wyboru typu elektrowni do zadanych warunków wiatrowych. Zwrócono także uwagę na zmienność danych meteorologicznych...
-
Wpływ środowiska wody na dynamiczne charakterystyki absorpcji energii udaru w wybranych warstwowych kompozytach polimerowych
PublicationPróbki kompozytów warstwowych winyloestroych zbrojonych włóknami aramidowymi i szklanymi w stanie suchym i po nasyceniu wodą poddano obciążeniom udarowym spadającym ciężarem. Porównano dynamiczne charakterystyki siły oddziaływania bijaka i odkształcenia próbek w funkcji czasu jak też wykresy pochłoniętej energii dla dwóch form zbrojenia: z 10 warstw tkaniny hybrydowej aramidowo-szklanej oraz z 10 warstw na przemian ułożonych tkanin...
-
Efektywność zarządzania energią w sieciach elektroenergetycznych typu Smart Grid - możliwości badawcze laboratorium LINTE^2
PublicationJednym z kierunków mającym na celu poprawę bezpieczeństwa elektroenergetycznego kraju może stać się między innymi rozwój technologii sieci elektroenergetycznych typu Smart Grid i efektywne zarządzanie energią elektryczną w takich sieciach. Wyzwania stojące przed polską elektroenergetyką w związku z wdrażaniem całkowicie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych będą wymagały wsparcia ze strony uczelni i jednostek naukowych....
-
Projekt małego promu pasażerskiego z napędem hybrydowym – koncepcja napędu i wybrane problemy gospodarowania energią
PublicationNowoczesne i ekologiczne układy napędowe zyskują coraz większą popularność. Ze względu na wzrost świadomości społeczeństwa oraz restrykcyjne przepisy odnośnie ochrony środowiska w najbliższych latach konwencjonalne układy napędowe mogą nie zostać dopuszczone do dalszej eksploatacji. Dobór alternatywnego rozwiązania jest zależny od wielu czynników, jak na przykład od rodzaju akwenu, po którym porusza się jednostka pływająca, jej...
-
ANALIZA FUNKCJONOWANIA POLSKIEGO RYNKU ENERGII ELEKTRYCZNEJ W OKRESIE WPROWADZENIA STOPNI ZASILANIA W 2015 ROKU
PublicationW artykule przedstawiono opis sytuacji, która doprowadziła do wprowadzenia wysokich stopni zasilania w KSE w sierpniu 2015 r. Omówiono przyczyny i konsekwencje wprowadzenia stopni zasilania, na podstawie analizy zapotrzebowania na moc w KSE. Przedstawiono analizę cen i obrotów na Rynku Bilansującym w tym okresie. Opisano wpływ nietypowej sytuacji na Giełdę Energii oraz na ceny na rynku „spotowym” i rynkach terminowych.
-
Analiza funkcjonowania polskiego rynku energii elektrycznej w okresie wprowadzenia stopni zasilania w 2015 roku
PublicationPrzedstawiono opis sytuacji, która doprowadziła do wprowadzenia wysokich stopni zasilania w KSE w sierpniu 2015 r. Omówiono przyczyny i konsekwencje wprowadzenia stopni zasilania, na podstawie analizy zapotrzebowania na moc w KSE. Przedstawiono analizę cen i obrotów na Rynku Bilansującym w tym okresie. Opisano wpływ nietypowej sytuacji na Giełdę Energii oraz na ceny na rynku „spotowym” i rynkach terminowych.