Filtry
wszystkich: 197
wybranych: 144
Wyniki wyszukiwania dla: NAPĘDY HYDRAULICZNE I PNEUMATYCZNE
-
Hydrauliczne układy napędowe w drogowych maszynach roboczych
PublikacjaW maszynach roboczych, określanych jako mobilne, w tym także w maszynach drogowych ważną rolę pełnią hydrauliczne układy napędowe i sterownicze. Ciekawymi rozwiązaniami konstrukcyjnymi, wartymi ich opublikowania są napędy walca wibracyjnego frezarki do nawierzchni drogowych, miniładowarki oraz kombinowanych walców drogowych. W oparciu o przedstawione konstrukcje budowy układów hydraulicznych, omówione zostaną zasady działania niektórych...
-
Napędy i Sterowanie 2002
PublikacjaRokrocznie w Gdańsku organizowane są targi NAPĘDY I STEROWANIE oraz ELEKTRO-INSTALACJE wraz z towarzyszącym Seminarium "Napędy i Sterowanie". W artykule przedstawiono firmy i prezentowaną ofertę wyrobów z zakresu napędu i sterowania pneumatycznego oraz zamieszczono informację o referacie wygłoszonym na seminarium z zakresu sterowania predykcyjnego w pneumatyce.
-
Tratwy ratunkowe: sztywne i pneumatyczne
PublikacjaW artykule omówione zostały zbiorowe środki ratunkowe, które powinny być na pokładzie statków pasażerskich. Do nich należą tratwy ratunkowe sztywne oraz pneumatyczne. Wymieniono 10 prób, którym poddawane są wszystkie typy tratw. Dla każdej tratwy przypisana jest odpowiednia ilość ludzi i w związku z tym należy przeprowadzić próby wyporności. Najważniejsze z nich to próby szczelności i wytrzymałości materiału poszycia oraz szwów.
-
Układy hydrauliczne kombinowanych walców drogowych
PublikacjaOpisano konstrukcję budowy układów hydraulicznych w kombinowanym walcu drogowym. Przedstawiono układy hydrauliczne walca stalowo-ogumionego do których zaliczono: układ sterowania, jazdy, wibracji, hamulcowy. Ponadto opisano układ kierowania z dodatkowym sterownikiem skrętu. W tabeli zamieszczono wykaz elementów, które mogą posłużyć do budowy w oparciu o dostawy krajowych producentów.
-
Napędy hydrostatyczne jako maszyny bezpieczne i energooszczędne
PublikacjaProjektanci i producenci napędu hydrostatycznego nie dysponują możliwością dokładnego określania jego sprawności energetycznej zmieniającej się szeroko w polu pracy napędzanego urządzenia a więc w pełnym zakresie zmiany prędkości i obciążenia silnika hydraulicznego oraz lepkości zastosowanego czynnika roboczego. Dotyczy to zarówno określania strat i sprawności maszyn wyporowych (pompy i silnika hydraulicznego) zastosowanych w układzie...
-
Obliczenia hydrauliczne
PublikacjaZasady obliczeń hydraulicznych. Modele obliczeń. Przewody ciśnieniowe. Przewody grawitacyjne.
-
Ekologiczne zasilanie i napędy małych statków i łodzi
PublikacjaArtykuł dotyczy nowoczesnych układów napędu niewielkich jednostek pływających opartych na silnikach elektrycznych z magnesami trwałymi ziem rzadkich oraz układów ich zasilania. Przedstawiono różne typy nowoczesnych silników, akumulatorów oraz paneli fotowoltaicznych. Zaprezentowano obecne trendy rozwoju oraz przedstawiono jednostki pływające zasilane energią słoneczną zaprojektowane i zbudowane na Politechnice Gdańskiej.
-
Uderzenie hydrauliczne. Ostre hamowanie.
Publikacjaartykuł prezentuje różnice w przebiegu zjawiska uderzenia hydraulicznego w przewodzie w zależności od materiału, z którego jest on wykonany i w zależności od grubości ścianek przewodu
-
Efekty hydrauliczne i ekonomiczne zastąpienia zespołu hydroforni klasycznych przez pompownię
PublikacjaW referacie przedstawiono pozytywne efekty hydrauliczne i ekonomiczne zastąpienia siedmiu hydroforni ze zbiornikami wodno-powietrznymi przez pompownię sieciową z pompami o regulowanej wydajności przez przemiennik częstotliwości. Porównanie ciągłych pomiarów ciśnienia dowiodło o stabilizacji jego wartości w sieci po modernizacji podczas, gdy wskutek eksploatacji hydroforni amplituda pulsacji ciśnienia dochodziła do 0,3 MPa w odstępach...
-
Napędy hydrostatyczne jako maszyny bezpieczne i energooszczędne
PublikacjaProjektanci i producenci napędu hydrostatycznego nie dysponują możliwością dokładnego określania jego sprawności energetycznej zmieniającej się szeroko w polu pracy napędzanego urządzenia a więc w pełnym zakresie zmiany prędkości i obciążenia silnika hydraulicznego oraz lepkości zastosowanego czynnika roboczego. Dotyczy to zarówno określania strat i sprawności maszyn wyporowych (pompy i silnika hydraulicznego) zastosowanych w układzie...
-
Napędy z maszynami indukcyjnymi zasilanymi z przekształtnika prądu
PublikacjaMonografia dotyczy bezczujnikowego sterowania maszyną indukcyjną zasilaną z przekształtnika prądu. W kolejnych rozdziałach przedstawiono modele matematyczne układu napędowego zasilanego z przekształtnika prądu. W monografii przedstawiono szczegółowe wyprowadzenia modeli multiskalarnych wraz z zamieszczeniem struktur układów regulacji. W bezczujnikowym układzie regulacji wykorzystano Obserwator Prędkości Kątowej Krzemińskiego. Przedstawiono...
-
Uderzenia hydrauliczne w sieci wodociągowej pierścieniowej
PublikacjaW pracy zastosowano metodę charakterystyk do analizy zjawiska uderzenia hydraulicznego w sieci wodociągowej pierścieniowej. Model natematyczny stanowi układ dwóch równań różniczkowych cząstkowych typu hiperbolicznego, które przekształcono do postaci równań różniczkowych zwyczajnych. Zamieszczono przykład obliczeniowy, dotyczący analizy uderzenia hydraulicznego w sieci pierścieniowej, składającej się z 17 pierścieni, 48 przewodow...
-
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach ciężarowych.
PublikacjaOpisano: Retarder: zintegrowany układ hamowania samochodu SCANIA, poszczególne funkcje działania dla przypadków hamowania oraz momentu gdy ma zakończyć hamowanie. Przedstawiono schemat budowy retardera wraz z jego podzespołami gdy jest rozłączony i w przypadku rozpoczęcia hamowania.
-
Pneumatyczne tratwy ratunkowe w świetle przepisów Międzynarodowego Kodeksu Środków Ratunkowych LSA
PublikacjaW artykule omówione zostały międzynarodowe standardy dotyczące projektowania i eksploatacji pneumatycznych tratw ratunkowych. Tratwy ratunkowe stanowią podstawowy środek zmniejszający skutki uszkodzenia lub utraty statku w przypadku nagłych katastrof i masowej ewakuacji. Ich bezpieczeństwo i niezawodność wpływa na bezpieczeństwo transportu morskiego zapewniając możliwość przetrwania rozbitków po opuszczeniu uszkodzonego statku....
-
Bocznik polietylenowy jako element tłumiący uderzenie hydrauliczne.
PublikacjaZawarto definicję uderzenia hydraulicznego, sklasyfikowano przyczyny powstawania i wymieniono niepożądane efekty spowodowane występowaniem zjawiska uderzenia hydraulicznego w przewodzie. Zaproponowano sposób zabezpieczenia sieci wodociągowej przed negatywnym wpływem uderzenia hydraulicznego przez zastosowanie bocznika polietylenowego. Przedstawiono opis stanowiska doświadczalnego i rezultaty badań z użyciem elementów bocznikowych...
-
Nowe pompy i silniki hydrauliczne - prace rozwojowe w Katedrze Hydrauliki i Pneumatyki Politechniki Gdańskiej
Publikacja -
Hydrauliczne i hydrotechniczne podstawy regulacji i rewitalizacji rzek.
Publikacja -
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach osobowych. Część I
PublikacjaOpisano konstrukcję i budowę układów hydraulicznych w samochodzie typu ACE. Przedstawiono charakterystykę pracy oraz zasadę działania elektronicznego układu sterującego typu ECU.
-
Układy hydrauliczne stosowane w samochodach osobowych''. Część II.
PublikacjaOpisano : hydrauliczny układ zapobiegania blokowania kół, położenie spoczynkowe, fazę utrzymania ciśnienia, zmniejszania ciśnienia. Całość publikacji podsumowano omawiając rolę poszczególnych elementów układu hydraulicznego napędu poszczególnych podzespołów.
-
Hydrauliczne i energetyczne aspekty eksploatacji przewymiarowanych pomp w istniejących systemach wodociągowych
PublikacjaNa przykładzie wybranego systemu wodociągowego rozpoznano przyczyny i skutki stosowania przewymiarowanych pomp w pompowniach i hydroforniach.
-
Zjawiska hydrauliczne oraz obciążenia występujące w pośrednich fazach budowy falochronów narzutowych
PublikacjaPrzeprowadzono analizę przyczyn uszkodzeń, a nawet katastrof falochronów narzutowych. Określono wzajemne oddziaływanie falochronu podłoża gruntowego i falowania w różnych fazach jego budowy i w czasie eksploatacji. Szczegółowo omówiono ten problem w odniesieniu do realizowanego przedłużenia falochronu zachodniego w Łebie.
-
Obliczenia hydrauliczne głębokowodnego kolektora kanalizacyjnego na przykładzie wylotu ścieków z Oczyszczalni Dębogórze do Zatoki Puckiej
PublikacjaW artykule przedstawiono metodę oraz przykładowe wyniki obliczeń hydraulicznych wykonanych dla projektowanego głębokowodnego kolektora odprowadzającego ścieki oczyszczone z Oczyszczalni Ścieków Dębogórze do Zatoki Puckiej. Ekspertyzę przeprowadził Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska Politechniki Gdańskiej. Pozwoliła ona na ocenę poprawności doboru układu pompowego projektowanej przepompowni ścieków.
-
Kontrolowane wywrócenie żurawia jako sposób jego złomowania. IV Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna Napędy Maszyn Transportowych - 2002 ''Bezpieczeństwo w eksploatacji maszyn''.
PublikacjaW następstwie katastrofy suwnicy bramowej Q=3x300t uszkodzony został żuraw czteroczłonowy. przedstawiono sposób złomowania żurawia.
-
Napęd i zasilanie hybrydowe niewielkich jednostek pływających
PublikacjaW artykule opisano różnego typu nowoczesne układy napędy hybrydowe stosowane na niewielkich jednostkach pływających. W drugiej części artykułu przedstawiono autorskie rozwiązania napędu i zasilania hybrydowego.
-
Experiences from operation of different expansion devices for application in domestic micro CHP
PublikacjaW pracy opisano doświadczenia zdobyte podczas badań trzech różnych urządzeń ekspansyjnych, możliwych do zaimplementowania w mikrosiłowni CHP. Przebadano ekspander wykonany na bazie sprężarki spiralnej oraz dwojakiego rodzaju silniki pneumatyczne. Wykazano "wyższość" maszyn pneumatycznych nad ekspanderem typu scroll, uzyskując sprawności wewnętrzne w zakresie 61-82%. Dodatkowo, mniejsza objętość i masa urządzeń pneumatycznych stanowi...
-
On aspects of tensile structures analysis.
PublikacjaW pracy dokonano omówienia podstawowych aspektów analizy konstrukcji napiętych. Przedstawiono krótki rys historyczny tego typu konstrukcji, zwracając uwagę m.in. na konstrukcje membranowe, cięgnowe, pneumatyczne.
-
Wstępna analiza systemów pneumatycznych i hydraulicznych w obiektach do pozyskiwania energii fal morskich
PublikacjaW pracy przedstawiono przegląd i analizę systemów hydraulicznych i pneumatycznych w elektrowniach wykorzystujących energię falowania mórz i oceanów. Zaprezentowano także uproszczone schematy przekładni hydrostatycznych do transmisji energii stosowanych w tego typu obiektach
-
Some adjustment and exploitation problems of the controllable pitch propeller pneumatic and hydraulic control systems
PublikacjaW artykule przedstawiono opis awarii układu regulacji pneumatyczno -hydraulicznego okrętowej śruby nastawnej, której skutkiem było uderzenie specjalistycznego statku pożarniczego w pirs paliwowy w Porcie Północnym w Gdańsku. Podjęte przez autora czynności, w tym analizy i komisyjnie przeprowadzony eksperyment, pozwoliły wyjaśnić przyczyny tego zdarzenia oraz ukazać pewne problemy na jakie powinni zwrócić uwagę projektanci i użytkownicy...
-
Human friendly architectural design for a small Martian base
PublikacjaW artykule przedstawiono architektoniczny projekt przyjaznej człowiekowi bazy marsjańskiej. Stworzony on został na podstawie analizy warunków na Marsie, dostępnych obecnie technologii i problemów socjopsychologicznych w izolowanych habitatach w warunkach ekstremalnych, a także w odniesieniu do Marsjańskiej Misji Wzorcowej opracowanej przez NASA. Autorzy szczególną uwagę poświęcili czynnikowi ludzkiemu, który nie może zostać zaniedbany...
-
Techniczne i ekonomiczne aspekty wykorzystania przekształtników dwukierunkowych w praktyce
PublikacjaNowoczesne napędy z silniami indukcyjnymi klatkowymi i przemiennikami częstotliwości stanowią blisko 90% napędów elektrycznych z regulowana prędkością kątową. Dzięki zastosowaniu nowych typów silników, przekładni oraz nowych generacji tranzystorów IGBT w przekształtnikach napędy te są energooszczędne, zaś koszt ich instalacji zwraca się średnio w ciągu kilkudziesięciu miesięcy od chwili zainstalowania. W 95% są to napędy z jednokierunkowym...
-
Dobór parametrów platformy załadowczo-rozładunkowej
PublikacjaArtykuł opisuje propozycję zastosowania pneumatycznego mechanizmu napędowego windy załadowczej zasilanej sprężonym powietrzem z układu hamulcowego samochodu ciężarowego. Autorzy starają się określić moc poszczególnych urządzeń napędu. W tym celu wykonano symulację komputerową ruchu platformy windy, na podstawie której określono momenty jakie muszą wytworzyć silniki pneumatyczne. Obliczono czasy opadania i podnoszenia platformy.
-
Wielozadaniowy sterownik PLC do zautomatyzowanych napędów - stanowisko badawczo-szkoleniowe.
PublikacjaPrzedstawiono nowe stanowisko badawczo-szkoleniowe przeznaczone do testów cykli ruchów realizowanych przez zautomatyzowane napędy prądu przemiennego. Możliwe jest testowanie oprogramowania PLC do zdalnego sterowania napędami a także doświadczalna weryfikacja oddziaływania parametrów nastawnych na właściwości napędu.
-
Analiza różnych konfiguracji siłowni w aspekcie ekonomicznym i ekologicznym oraz technicznym dla szybkiej jednostki patrolowej. Część I. Założenia projektowe oraz możliwe konfiguracje siłowni
PublikacjaPrzedstawiono analizę możliwych do zastosowania na jednostce patrolowo-inspekcyjnej konfiguracji napędu. Porównano napędy stosowane na tego typu jednostkach pod kątem parametrów technicznych, ekonomicznych i ekologicznych. Analizie tej poddano układy napędowe z silnikami Diesla, turbinami gazowymi oraz układy kombinowane (silnik Diesla i/lub turbina gazowa/silnik Diesla).
-
Jaka oprawka do CNC? Przegląd: Wybrane konstrukcje oprawek do mocowania narzędzi trzpieniowych
PublikacjaPrzedstawiono ogólną charakterystykę oprawek stosowanych do mocowania narzędzi trzpieniowych. Opisano oprawki: mechaniczne z mechanizmem śrubowym i tuleją rozprężną, hydrauliczne, hydromechaniczne oraz termoskurczowe.
-
Comparison of two model concepts for simulation of nitrogen removal at a full-scale biological nutrient removal pilot plant
PublikacjaCelem badań było porównanie zdolności predykcyjnych dwóch mechanistycznych modeli procesu osadu czynnego (ASM1 i ASM3). W tym celu wykorzystano bazę danych empirycznych z pilotowej oczyszczalni ścieków Gummerwald w Hanowerze (Niemcy). Oba badane modele prognozowały szczytowe stężenia azotu amonowego na poziomie >8 gN/m3 w ciągu, którego obciążenie hydrauliczne wzrastało czterokrotnie w porównaniu do okresu bezdeszczowego. Prognozowany...
-
Przegląd układów hydraulicznych do otwierania i zamykania pokryw lukowych. Część II
PublikacjaOpisano konstrukcję i budowę pokryw lukowych przesuwnych typu rolling, piggy-back (''na barana''). Zamieszczono schematy hydrauliczne oraz opisano działanie mechanizmów do ryglowania, do niskiego i wysokiego podnoszenia oraz przesuwania pokryw.
-
Wymiarowanie glębokowodnych wylotów kanalizacyjnych.
PublikacjaW kompletny sposób opisano zasady wymiarowania wylotów kanalizacyjnych, usytuowanych nad odbiornikami o znacznych rozmiarach. Przedstawiono aspekty hydrauliczne, ekologiczne, oceanologiczne oraz konstrukcyjne. Popelniane w czasie projektowania bledy omówiono na konkretnym przykladzie technicznym.
-
Wpływ warunków hydraulicznych w sieci wodociągowej na wtórne zanieczyszczenie wody = Effect of hydraulic conditions in the water distribution system on the secondary water pollution
PublikacjaCelem badań jest próba empirycznego wykazania wpływu zmian prędkości i czasu przebywania wody w przewymiarowanej sieci wodociągowej na wtórne jej zanieczyszczenie. Podstawą analizy są pomiary hydrauliczne wykonane podczas realizacji płukania rurociągów żeliwnych D=100 mm oraz badania laboratoryjne popłuczyn w zakresie suchej pozostałości, w tym zawartości związków żelaza. Każdą pobraną próbkę popłuczyn z hydrantów poddano szczegółowej...
-
Wpływ stopnia recyrkulacji na zagęszczenie osadu nadmiernego.
PublikacjaPrzedstawiono propozycję opisu dynamiki przepływu ścieków przez osadnik za pomocą zewnętrznej krzywej rozkładu czasu zatrzymania ścieków. Wykazano, że zbyt intensywna recyrkulacja może generować w osadniku ''przebicie hydrauliczne'', radykalnie pogarszające jego funkcjonowanie (w tym nadmierne rozwodnienie osadu).
-
Hydrauliczny opis przepływu cieczy w systemie tranzytowym.
PublikacjaOmówiono klasyfikację przepływów w układach tranzytowych (przewodach zamkniętych i kanałach otwartych), podkreślając wspólne cechy hydrauliczne przepływu. Zwrócono uwagę na kwestię doboru modelu przepływu (w aspekcie jego czasowej i przestrzennej zmienności) oraz problem właściwego doboru współczynnika strat.
-
Damage repair of the double shell tank
PublikacjaPłaszcz wewnętrzny stalowego zbiornika dwupłaszczowego o pojemności 10000 m3 został zdeformowany w wyniku błędu popełnionego podczas próby wodnej przy odbiorze zbiornika. W referacie omówiono technologię naprawy silnie zdeformowanego płaszcza zbiornika. Stosowano roztłaczanie hydrauliczne, prostowanie mechaniczne i termiczne oraz wymianę najbardziej uszkodzonych blach.
-
Oddziaływanie napięcia odkształconego na pracę baterii kondensatorów energetycznych
PublikacjaW referacie omówiono wyniki pomiarów parametrów jakościowych napię-cia zasilającego baterię kondensatorów do poprawy współczynnika mocy cosf w instalacji elektrycznej zakładu przemysłowego wyposażonego w dużą liczbę przekształtników energoelektronicznych zasilających napędy elektryczne. W czasie eksploatacji baterii obserwowano przypadki nadmiernego nagrzewania kondensatorów prowadzące do zmiany kształtu obudowy, aż do rozerwania...
-
Metody obliczenia natężeń przepływów w kanalizacji sanitarnej - analiza i porównanie
PublikacjaZmniejszenie zużycia wody w gospodarstwach domowych w ciągu ostatnich 25 lat. Spadek natężeń przepływów w kanalizacji sanitarnej, niekorzystne warunki hydrauliczne i problemy eksploatacyjne. Brak jednoznacznych wytycznych dotyczących obliczeń natężeń przepływów. Porównanie sześciu metod wyznaczania natężeń przepływów w kanalizacji sanitarnej dla założonego schematu obliczeniowego sieci kanalizacyjnej.
-
Projekt koncepcyjny i wstępny hydraulicznej wciągarki trałowej
PublikacjaPraca stanowi dokumentację projektu koncepcyjnego i wstępnego hydraulicznej wciągarki trałowej przeznaczonej dla małego statku rybackiego. Wciągarka ta cechuje się zwartą i stosunkowo lekką konstrukcją. Wyposażona jest w dwa silniki hydrauliczne współpracujące równolegle z jednostopniową przekładnią zębatą walcową oraz w hamulec taśmowy bębna linowego i w układacz liny.
-
Testing and tuning automated drives as a task for computer aided maintenance.
PublikacjaPublikacja dotyczy zagadnień wstępnego uruchamiania i utrzymania ruchu maszyn produkcyjnych wyposażonych w zautomatyzowane napędy. Zawarto krótki przegląd segmentów wspomagania komputerowego stosowanych w zakładowych systemach utrzymania ruchu oraz zwrócono uwagę na ich rozproszoną lokalizację w strukturach CIM. Opisano ogólną koncepcję układu nadzorującego właściwości napędu, zbudowanego jako system DAQ i mogącego znaleźć zastosowanie...
-
The choice of parameters of induction motor model using a genetic algorithm.
PublikacjaRozważano problem doboru parametrów modeli matematycznych dużych 3 -fazowych silników indukcyjnych. Modele o prawidłowo dobranych parametrach mogą być pomocne podczas procedur projektowych. Podane silniki mogą być używane jako napędy sterów strumieniowych statków. Symulacje w środowisku Matlab, uwzględniają modele statyczne silników. Parametry silników dobierane są za pomocą przybornika Genetic Algorithm Toolbox. Skuteczność metody...
-
Dwubiegowy silnik hydrauliczny satelitowy z kompensacją luzów.
PublikacjaPrzedstawiono zarys prac prowadzonych w Katedrze Hydrauliki i Pneumatyki Po-litechniki Gdańskiej nad nową generacją hydraulicznych silników satelitowychtypu HS. Opisano sposoby realizacji napędu dwubiegowego na przykładzie sil-nika satelitowego typu HS. Zaprezentowano porównanie metody analitycznejoraz eksperymentalnej wyznaczania nierównomierności chłonności hydrauliczne-go silnika satelitowego w celu zweryfikowania własności...
-
Comprehensive circumscribing of non-linearity cases of a water supply system with smooth flow control
PublikacjaW artykule opisano formalnie poprawne metody opisu matematycznego pracy pomp o płynnie regulowanych wydatkach oraz reduktorów ciśnienia i reduktorów przepływu w modelowaniu przepływów ustalonych zachodzących w systemach wodociągowych. Opisano metodę opartą o dynamiczną analizę wrażliwości systemu oraz metodę wykorzystującą charakterystyki hydrauliczne systemu wodociągowego. Przedstawiono wyniki symulacji wykorzystującej ww. metody...
-
Wpływ oleju i emulsji HFA-E na straty i bilans mocy w hydraulicznych silnikach satelitowych
PublikacjaOlej i emulsja oleju w wodzie typu HFA-E to ciecze różniące się lepkością, gęstością i własnościami smarnymi. W związku z tym zasilając hydrauliczne silniki satelitowe tymi cieczami obserwuje się różnice w stratach hydraulicznych, objętościowych i mechanicznych. Straty te mają wpływ na sprawność przetwarzania energii hydraulicznej w mechaniczną, a tym samym na bilans mocy silnika.
-
Straty i bilans mocy w hydraulicznych silnikach satelitowych zasilanych emulsją HFA-E i olejem
PublikacjaW artykule opisano wpływ oleju i emulsji oleju w wodzie typu HFA-E na straty hydrauliczne, objętościowe oraz mechaniczne w hydraulicznym silniku satelitowym. Przedstawiono również wpływ tych cieczy, różniących się lepkością, gęstością i własnościami smarnymi, na bilans energii w silniku satelitowym. Pokrótce została też naświetlona problematyka stosowania silników hydraulicznych w napędach małej mechanizacji w górnictwie.