Filters
total: 664
filtered: 532
-
Catalog
- Publications 532 available results
- Journals 11 available results
- Publishing Houses 4 available results
- People 41 available results
- Inventions 5 available results
- Projects 1 available results
- Research Teams 3 available results
- e-Learning Courses 25 available results
- Events 16 available results
- Open Research Data 26 available results
Chosen catalog filters
Search results for: narażenie zdrowia
-
Szpital - czy można przewidzieć jego przyszłość?
PublicationCzynniki determinujące możliwości rozwoju architektury służby zdrowia: technologiczne (medycyna i technologia medyczna), społeczne (oczekiwania względem jakości funkcjonowania służby zdrowia oraz jakości przestrzeni architektonicznej), ekonomiczne (coraz wyższe koszty działalności systemów opieki medycznej) warunkują powstanie modelu funkcjonowania sieci obiektów o zróżnicowanych założeniach funkcjonalnych, organizacyjnych i przestrzennych....
-
PODATNOŚĆ IMPLANTÓW KARDIOLOGICZNYCH NA BIODEGRADACJĘ – PRZEGLĄD LITERATURY
PublicationDo implantów kardiologicznych należą sztuczne zastawki serca, naczynia krwionośne oraz stenty naczyniowe i stymulatory serca. Wszczepy te umieszcza się w miejscu nieprawidłowo działającego elementu w celu poprawy stanu zdrowia i jakości życia pacjenta. Prawidłowe funkcjonowanie implantów może zostać zaburzone przez biodegradację, która nie jest efektem jednego procesu, lecz skutkiem synergicznego działania wielu czynników natury...
-
Analiza czasowej i przestrzennej zmienności opadów w zlewni potoku Strzyża w Gdańsku
PublicationCharakterystyka opadów w Gdańsku. Analiza opadów zarejestrowanych na stacjach pomiarowych na obszarze zlewni potoku Strzyża w Gdańsku. Porównanie relacji natężenie-czas trwania deszczu dla wybranych wartości prawdopodobieństwa wystąpienia opadu. Porównanie relacji natężenie – prawdopodobieństwo wystąpienia deszczu dla określonych czasów trwania opadów. Dyskusja wyników i wnioski.
-
Udział samorządu terytorialnego w rozwiazywaniu problemow finansowych zakładóóów opieki zdrowotnej.
PublicationZadłużone jednostki ochrony zdrowia mają wpływ na zwiększenie długu publicznego samorządu terytorialnego dowodzi autor w treści artykułu.
-
Kierunki przemian w opiece zdrowotnej w wybranych państwach Europy Wschodniej i Południowej
PublicationW artykule ukazane sa zmiany jakie zaszły w ochronie zdrowia w latach 1989-2009 na podstawie informacji z 14 krajów europejskich. Opisano finansowanie systemu opieki zdrowotnej wg rózncyh modeli. Reforma zdrowia we wszystkich krajach zwiększyła efektywność korzystania z zasobów opieki zdrowotnej. Tendencją negatywną jest roznący udział wydatków prywatnych w wydatkach ogółem na opiekę zdrowtną oraz istnienie dużej liczby usług specjalistycznych,...
-
Materiały biologiczne pochodzące od ptaków jako źródło informacji o zanieczyszczeniu środowiska Cz. I. Wykorzystanie piór ptaków w celu biomonitoringu środowiska
PublicationPióra ptaków skutecznie mogą być wykorzystywane jako narzędzie biomonitoringu. Ze względu na specyfikę wzrostu pióro ma zapis narażenia danego osobnika na związki toksyczne w dłuższym czasie, zwykle kilku tygodni.
-
Badania losów osób poszkodowanych w wypadkach drogowych w Polsce
PublicationWypadki drogowe są jednym z największych problemów społecznych współczesnego świata, przez najbardziej rozwinięte kraje uznanym za problem zdrowia publicznego. Światowa Organizacja Zdrowia nazwała je nawet współczesną epidemią. Rocznie w wypadkach na drodze ginie bowiem ponad 1,3 mld osób, kolejnych kilkanaście milionów osób rannych dotykają tragiczne konsekwencje w postaci ciężkich urazów, inwalidztwa wpływają także destrukcyjnie...
-
Quality monitoring of therapeutic processes in small treatment center for children
PublicationW artykule przedstawiono specyfikę oraz opis zasad nadzorowania procesów terapeutycznych w ramach systemu zarzadzania jakością w małej placówce służby zdrowia.
-
Dynamic polarizability of the relativistic hydrogenlike atom: Application of the Sturmian expansion of the Dirac-Coulomb Green function
PublicationWe utilize the Sturmian expansion of the Dirac-Coulomb Green function [R. Szmytkowski, J. Phys. B 30, 825 (1997)] to obtain components of the dynamic dipole polarizability tensor of the relativistic hydrogenlike atom in the ground state. It is found that the tensor may be expressed in terms of two independent quantities: a scalar polarizability and a vector polarizability, the latter being of the relativistic origin. In the static...
-
Dobezpieczanie wyłączników różnicowoprądowych bez wbudowanego zabezpieczenia nadprądowego
PublicationW artykule przedstawiono problematykę dobezpieczania wyłączników różnicowoprądowych. Rozpatrywano dobezpieczanie bezpiecznikami oraz dobezpieczanie wyłącznikami nadprądowymi. Omówiono narażenia cieplne i elektrodynamiczne. Zwrócono uwagę na ryzyko niewłaściwego dobezpieczenia wyłączników różnicowoprądowych, gdy urządzeniem dobezpieczającym jest wyłącznik nadprądowy.
-
Site-to-site distance distribution in flexible molecules: theoretical evaluation of the donor and/or acceptor fluorescence decay function
PublicationPrzedstawiono wyrażenie teoretyczne opisujące zależność funkcji zaniku fluorescencji od rozkładu odległości P(r) pomiędzy donorami i akceptorami w giętkich molekułach dwuchromoforowych. Wyrażenie uwzględnia wiekoeksponencjalny zanik izolowanych donorów i akceptorów, a także możliwość niekompletnego oznakowania molekuł akceptorami. Przyjęto, że względne zmiany odległości donorów i akceptorów w czasie życia fluorescencji donora mogą...
-
STRUKTURA WYDATKÓW PUBLICZNYCH NA OPIEKĘ ZDROWOTNĄ W POLSCE W LATACH 1991-2012
PublicationOpieka zdrowotna w Polsce przed 1999 r. była finansowana z budżetu państwa. Po wprowadzeniu w 1999 r. reformy ochrony zdrowia jest finansowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, budżet państwa i jednostki samorządu terytorialnego. Udział wydatków na opiekę zdrowotną w wydatkach ogółem sektora finansów publicznych nie uległ zmianie – waha się w granicach 13%-15%. Badaniem struktury wydatków na opiekę zdrowotną objęto lata 1991-2012....
-
Content malondialdehyde (MDA) in infant formulae and follow-on formulae
PublicationZbadano zawartość dialdehydu malonowego, szkodliwego dla zdrowia produktu oksydacji lipidów, w preparatach do początkowego MP i następnego MN żywienia niemowląt, w mleku ludzkim, nieprzetworzonym mleku krowim oraz w oleju sojowym i rzepakowym - składnikach MP i MN. W preparatach stwierdzono znaczne zawartości MDA, w zależności od stosowanej przez producenta technologii produkcji, sposobu pakowania oraz warunków przechowywania gotowego...
-
Pszczoły i produkty pszczele - wskaźniki stopnia skażenia środowiska
PublicationProdukty pszczele posiadają właściwości lecznicze i są źródłem wielu biopierwiastków śladowych niezbędnych dla zdrowia ludzkiego. Dlatego też uznawane są przez człowieka za cenne produkty spożywcze. Pszczoły miodne mogą przynosić do ula wiele zanieczyszczeń osadzonych na roślinach pożytkowych. Wśród tych zanieczyszczeń ważną grupę stanowią ksenobiotyki z grupy pestycydów. Stosowane w rolnictwie środki ochrony roślin mogą być przyczyną...
-
Samooczyszczanie przewodów kanalizacyjnych
PublicationHydraulika przewodu kanalizacyjnego w warunkach małych napełnień. Analiza warunku samooczyszczania. Przegląd kryteriów. Naprężenie styczne. Konsekwencje zmian średnic.
-
Toksoplazmoza ludzi i zwierząt Cz. II. Zasadnicze elementy diagnostyki oraz terapii i profilaktyki
PublicationPrzedstawiono aktualny stan wiedzy na temat diagnostyki, terapii i profilaktyki zarażenia Toxoplasma gondii u ludzi i zwierząt.
-
Standard HL7
PublicationWarunkiem niezawodności i wysokiej jakości opieki zdrowotnej jest możliwośćharmonijnej współpracy wielu działów służby zdrowia. Ważnym elementem prowa-dzącym do osiągnięcia tego celu jest zastosowanie komputerowych technik gro-madzenia i pzresyłania informacji. Jednak, aby wszystkie działy służby zdro-wia mogły wymieniać ze sobą dane elektroniczne w ogólnie zrozumiałej formie,potrzebne było stworzenie standardu tekstowej wymiany...
-
Stan wiedzy i perspektywy rozwojowe technologii uzdatniania wody jako współczesnej dyscypliny nauki.
PublicationW pracy przedstawiono transformacje rozwojowe technologii uzdatniania wody w okresie minionych 100 lat. Scharakteryzowano głównie kierunki dalszego rozwoju tej dyscypliny naukowej w aspekcie produkcji wody bezpiecznej dla zdrowia.
-
Identyfikacja i ocena ryzyka w działalności firmy hydrotechnicznej
PublicationPodczas realizacji budowlanego procesu inwestycyjnego jego uczestnicy narażeni są na różnego rodzaju ryzyko. W artykule przedstawiono specyfikę inwestycji hydrotechnicznych, ukazano spojrzenie na ryzyko od strony inwestycyjnych i wykonawczych firm hydrotechnicznych Trójmiasta w oparciu o przeprowadzone badania ankietowe.
-
Magnetizability of the relativistic hydrogen-like atom: applicayion of the Sturmian expansion of the first-order Dirac-Coulomb Green function
PublicationStosując rozwinięcie sturmowskie funkcji Greena-Diraca-Coulomba, znaleziono wyrażenie analityczne dla magnetyzowalności relatywistycznego atomu wodoro-podobnego w stanie podstawowym.
-
Problemy doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych wysokiego napięcia
PublicationW referacie przedstawiono wybrane kryteria doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Przeanalizowano narażenia cieplne przewodu uziemiającego i ich wpływ na dobór jego przekroju. Zwrócono uwagę na konieczność stosowania odpowiedniej izolacji przewodu, aby poprawnie rejestrować zadziałania ogranicznika.
-
Fatigue ''safe-life'' criterion for metal elements under multiaxial constant and periodic loads.
PublicationRozpatrywane jest okresowe naprężenie którego kartezjańskie składowe są zadane w postaci szeregów Fouriera. Dla uwzględnienia naprężenia średniego wykorzystano uogólnioną formułę Soderberga dla materiałów ciągliwych. Zdefiniowano naprężenie równoważne o synchronicznych składowych i sformułowano kryterium zmęczenia, które obejmuje warunki zarówno wytrzymałości statycznej jak i bezpieczeństwa zmęczeniowego. Kryterium to zawiera stałe...
-
High-cycle fatique criterion for anisotropic metals under multiaxial constant and periodic loads
PublicationPrzedmiotem rozważań jest okresowe naprężenie, którego kartezjańskie składowe są dane w postaci szeregów Fouriera. Dla uwzględnienia wpływu składowych stałych zastosowano zmodyfikowaną formułę Soderberga. Zdefiniowano naprężenie równoważne o synchronicznych składowych i sformułowano kryterium ograniczonej trwałości zmęczeniowej. Kryterium to obejmuje warunki wytrzymałości statycznej i bezpieczeństwa zmęczeniowego z zakresie wysokocyklowym...
-
Matematyczny opis erozji kawitacyjnej materiałów.
Publicationprzedstawiono nowy matematyczny model opisujący krzywe erozji kawitacyjnej materiałów, uwzględniający względne natężenie kawitacji, własności mechaniczne erodowanego materiału a także jego wymiary.
-
Kryteria doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych WN
PublicationW artykule przedstawiono najważniejsze kryteria doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych o napięciu 110 kV i wyższym. Rozważono narażenia cieplne przewodu uziemiającego i ich wpływ na dobór jego przekroju. Omówiono zasady izolowania tego przewodu, aby zapewnić poprawną rejestrację liczby zadziałań ogranicznika.
-
Kryteria doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych WN
PublicationW artykule przedstawiono najważniejsze kryteria doboru przewodu uziemiającego ograniczników przepięć w stacjach elektroenergetycznych o napięciu 110 kV i wyższym. Rozważono narażenia cieplne przewodu uziemiającego i ich wpływ na dobór jego przekroju. Omówiono zasady izolowania tego przewodu, aby zapewnić poprawną rejestrację liczby zadziałań ogranicznika.
-
Elektroniczne papierosy – (nie)bezpieczne palenie? Cz. 1 Charakterystyka i aspekty zdrowotne
PublicationWedług danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 2015 roku, papierosy pali aż 1,1 miliarda osób, a palenie tytoniu powoduje rocznie śmierć aż 6 milionów ludzi. Uświadamia to skalę problemu i dowodzi, że pomimo licznych akcji społecznych przeciwko paleniu tytoniu, pozostaje on nadal nierozwiązany. W ostatnich latach ogromną popularność zyskały elektroniczne papierosy jako zdrowsza, tańsza i modniejsza alternatywa w stosunku do...
-
Czy życie wisi na włosku?
PublicationPoznanie i zbadanie zawartości pewnych pierwiastków w ciele człowieka stanowi od najdawniejszych czasów zagadkę, którą starali się rozwiązać uczeni wielu dziedzin wiedzy. Dzisiaj już wiadomo, że odpowiednia proporcja pomiędzy poszczególnymi pierwiastkami jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, a także zapewnia jego homeostazę. Najmniejsze nawet zachwiania tej proporcji powodują zaburzenia pracy organizmu...
-
Metody uspokajania ruchu na drogach.
PublicationArtykuł dotyczy zagadnienia uspokajania ruchu drogowego na drogach tranzytowych. Przedstawione zostały zagrożenia dla życia i zdrowia użytkowników tych dróg i sposoby rozwiązania tego problemu. Omówiono rodzaje uspokajania ruchu oraz warunki ich zastosowania.
-
Electric and magnetic dipole shielding constans for the ground state of the relativistic hydrogen-like atom: Application of the Sturmian expansion of the generalized Dirac-Coulomb Green function
PublicationStosując rozwinięcie sturmowskie funkcji Greena-Diraca-Coulomba, znaleziono wyrażenie analityczne dla stałych ekranowania elektrycznego i magnetycznego relatywistycznego atomu wodoropodobnego w stanie podstawowym.
-
Ocena i predykcja dynamiki epidemii COVID-19 na podstawie obecności wirusa SARS-CoV-2 w ściekach
PublicationCOVID-19 - wywołany przez wirusa SARS-CoV-2, prowadzący m.in. do ostrej niewydolności oddechowej, spowodował kryzys w służbie zdrowia i istotne implikacje społeczno-gospodarcze. Główną drogą przenoszenia SARS-CoV-2 jest droga kropelkowa, czyli aerozole z dróg oddechowych, generowane przez kaszel, kichanie i mówienie. Zakażenie SARS-CoV-2 może nie tylko wpływać na układ oddechowy, powodując gorączkę, kaszel, wyciek z nosa, duszność...
-
Gordon decomposition of the static dipole polarizability of the relativistic hydrogen-like atom: application of the Sturmian expansion of the first-order Dirac-Coulomb Green function.
PublicationWyprowadzono analityczne wyrażenie dla statycznej polaryzowalności dipolowej relatywistycznego atomu jednoelektronowego w stanie podstawowym. Dokonano rozkładu Gordona polaryzowalności. Pokazano, że polaryzowalność ma charakter czysto konwekcyjny.
-
Methodological evaluation of method for dietary heavy metal intake
PublicationNarażenie człowieka na działanie zanieczyszczeń środowiskowych jest poważnym problemem w obecnych czasach. Metale ciężkie są uważane za toksyczne dla człowieka ze względu na tendencję kumulowania się w wybranych tkankach organizmu. Ponadto, ich obecność w ustroju jest przyczyną wielu schorzeń. Substancje szkodliwe mogą przenikać do organizmu kilkoma drogami, m.in. poprzez spożywanie skażonej żywności. Biorąc pod uwagę ryzyko związane...
-
Fatigue ''safe-life'' criterion for metal elements under multiaxial static and dynamic random loads.
PublicationRozpatrywane jest stacjonarne naprężenie, którego kartezjańskie składowe są zadane w postaci sumy losowej wartości średniej i procesu stochastycznego o znanych charakterystykach probabilistycznych. Dla uwzględnienia naprężenia średniego wykorzystano uogólnioną formułę Soderberga dla materiałów ciągliwych. Zdefiniowano naprężenie równoważne o okresowych (w sensie średniokwadratowym) składowych i sformułowano kryterium zmęczenia,...
-
Electric-field-induced magnetic quadrupole moment in the ground state of the relativistic hydrogenlike atom: Application of the Sturmian expansion of the generalized Dirac-Coulomb Green function
PublicationStosując rozwinięcie sturmowskie uogólnionej funkcji Greena-Diraca-Coulomba, znaleziono wyrażenie analityczne dla magnetycznego momentu kwadrupolowego, indukowanego przez zewnętrzne słabe, stałe, jednorodne pole elektryczne w stanie podstawowym relatywistycznego atomujednoelektronowego.
-
Trzy perspektywy
PublicationW artykule scharakteryzowano Model Współpracy Klient-Dostawca Oprogramowania (MWKDO) i przedstawiono i przedstawiono doświadczenia wynikające z jego zastosowania. Swoją opinię wyrazili klient, czyli Swissmed Centrum Zdrowia SA, dostawca oprogramowania e-MedSolution, firma ISH oraz współautorzy Modelu, pracownicy Politechniki Gdańskiej.
-
Exact analytical scattering lengths for a class of long-range potentials with r(-4) asymptotics.
PublicationWyprowadzono analityczne wyrażenie dla długości rozpraszania dla pewnej klasy potencjałów zanikających asymptotycznie jak r do (-4). Wpływ rdzenia potencjału uwzględniono poprzez dwa parametry: promień rdzenia oraz krótkozasięgową długość rozpraszania.
-
Wpływ obróbki cieplnej na własności magnetyczne stali 10H2M.
PublicationBadano wpływ zmiany struktury stali 10H2M wywołanej drogą obróbki cieplnej na własności magnetyczne i natężenie sygnału emisji magnetoakustycznej. Stwierdzono, że obie te własności można wykorzystać do diagnozowania stanu materiału.
-
Maximum contact stress estimation on acetabular surface in total hip replacement using fuzzy reasoning system
PublicationArtykuł przedstawia rozmyty system wnioskowania dla oszacowania maksymalnego naprężenia kontaktowego na powierzchni panewki endoprotezy stawu biodrowego. Maksymalne naprężenie kontaktowe zostało określone na podstawie kąta Wiberga oraz masy ciała pacjenta.
-
Komunikacja M2M w sieciach BAN
PublicationScharakteryzowano komunikację M2M w sieciach BAN oraz przedstawiono wiele przykładów rozwiązań. Opisano strukturę sieci z komunikacją typu M2M do zastosowania w sieciach BAN, a następnie przeanalizowano wieloaspektowo możliwości praktycznego zastosowania tego rodzaju sieci w systemach medycznych w celu ochrony życia i zdrowia.
-
Rozmyty system wnioskowania do oszacowania maksymalnego naprężenia kontaktowego na powierzchni panewki endoprotezy stawu biodrowego w zależności od kąta Wiberga i masy ciała pacjenta = Fuzzy reasoning system for maximal contact stress estimation on acetabular surface in hip endoprosthesis based on Wiberg angle and weight of patient
PublicationPrzedstawiono możliwość wykorzystania systemu rozmytego, który wykorzystując rozumowanie przybliżone określa maksymalne naprężenie kontaktowe na powierzchni przenoszenia obciążeń panewki endoprotezy stawu biodrowego, biorąc pod uwagę kąt Wiberga oraz masę ciała pacjenta.
-
Struktura wydatków na opiekę zdrowotną w europejskich krajach OECD w latach 2005–2014
PublicationCelem artykułu jest porównanie struktury wydatków na opiekę zdrowotną w wybranych krajach europejskich należących do OECD w latach 2005–2014, ze szczególnym uwzględnieniem różnic w modelach finansowania ochrony zdrowia. W analizie wykorzystano wskaźniki struktury wydatków bieżących. Finansowanie i organizacja opieki zdrowotnej w europejskich krajach OECD jest bardzo podobna, tzn. fundusze publiczne pochodzą z podatków lub składek...
-
Skutki zanieczyszczenia środowiska związane z generowaniem energii
PublicationNa całym świecie (dane z 2020 roku) spalanie paliw kopalnych takich jak węgiel, ropa naftowa i gaz ziemny dostarczyło ok. 84% całej zużywanej energii pierwotnej. W przypadku Polski konwencjonalne źródła energii stanowiły ponad 93%. Gigantyczne zużycie konwencjonalnych paliw powoduje wielkie straty w środowisku, objawiające się m.in. skażeniem powietrza, które stanowi największe środowiskowe zagrożenie dla zdrowia ludzi na świecie...
-
Otrzymywanie i charakterystyka nanocząstek o właściwościach biobójczych oraz fotokatalitycznych
PublicationGłównym celem niniejszej pracy było opracowanie nowej metody otrzymywania nanokompozytów ditlenku tytanu modyfikowanych nanocząstkami metali, wykazujących aktywność biobójczą oraz fotokatalityczną. Dla otrzymanych nanokompozytów Ag/TiO2, Au/TiO2, Ag/Cu-TiO2, Ag/Au-TiO2 zbadano aktywność fotokatalityczną w reakcji degradacji fenolu (Co= 0,21 mmol/dm3) w roztworze wodnym, w obecności światła widzialnego. Otrzymane nanocząstki scharakteryzowano...
-
Modeling of effect of plastic deformation on Barkhausen noise and magnetoacoustic emission in iron with 2% silicon
PublicationW modelowaniu zaadaptowano model Alessandro-Beatrice-Bertotti-Montorsi dla opisu ruchu granic nie-180 stopniowych oraz model Jiles-Atherton dla opisu wpływu plastycznej deformacji na natężenie efektu Barkhausena oraz emisji magnetoakustcznej.
-
Charakterystyki naprężeniowe stali x20
PublicationBadano wpływ naprężeń na natężenie efektu Barkhausena w próbkach stali X20 (X20CrMoV12.1) poddanych obróbce cieplnej mającej obniżyć poziom naprężeń wewnętrznych. Trzy serie próbek stali X20 wygrzewano w temperaturach 720 0C, 750 0C i 780 0C przez czas 15, 30, 60, 120 i 240 min. Badano również twardość Vickersa. Wpływ naprężeń na natężenie efektu Barkhausena badano metodą uginania belki. Wygrzewanie w dwóch niższych temperaturach...
-
Magnetic field-induced electric quadrupole moment in the ground state of the relativistic hydrogen-like atom: Application of the Sturmian expansion of the generalized Dirac-Coulomb Green function
PublicationStosując rozwinięcie sturmowskie funkcji Greena-Diraca-Coulomba, znaleziono wyrażenie analityczne dla elektrycznego momentu kwadrupolowego, indukowanego przez zewnętrzne pole magnetyczne w relatywistycznym atomie wodoropodobnym w stanie podstawowym. Wykazano, że jest to efekt czysto relatywistyczny.
-
Healthcare workers’ awareness of risks related to the use of X-rays in medical procedures
Publication -
Biogenne aminy
PublicationW rozdziale omówiono zagadnienia związane z powstawaniem biogennych amin w surowcach i produktach żywnościowych oraz ich wpływ na zdrowie konsumentów.
-
Fluorescence emission of carbon disulfide in low energy electron collision.
PublicationZbadano widma emisyjne dwusiarczku węgla w zakresie widmowym od 235 nm do575 nm wzbudzane zderzeniami elektronów o energii 9.7eV I 15eV. W otrzymanych widmach największe natężenie miały pasma pochodzące z dysocjacji cząsteczek dwusiarczku węgla.