Filters
total: 1065
-
Catalog
- Publications 782 available results
- People 18 available results
- Inventions 3 available results
- Projects 1 available results
- Research Teams 1 available results
- Research Equipment 1 available results
- e-Learning Courses 114 available results
- Events 3 available results
- Open Research Data 142 available results
displaying 1000 best results Help
Search results for: SPLOT LINIOWY
-
KOMPUTEROWE PROJEKTOWANIE MASZYN Z WYKORZYSTANIEM MODELOWANIA 3D, W, MiBM, sem. 5, zimowy 22/23 PG_00005421,
e-Learning CoursesMetody opisu kształtu w programach MES. Metody automatycznego podziału modelu geometrycznego konstrukcji na elementy skończone powłokowe i objętościowe. Możliwości i korzyści parametrycznego opisu modelu geometrycznego, podparcia i obciążenia w modelu MES. Przebieg analizy stanu naprężenia i oceny sztywności konstrukcji w zakresie liniowym; różnice w zastosowaniu elementów liniowych, powierzchniowych i objętościowych. Modele...
-
Data for meta-analysis on interversions reducing car use
Open Research DataThis dataset contains the results of a meta-analysis of reported interventions reducing car use. To standardise intervention effects reported in different scales, the Hedges’ g effect size measure was used (ratio of raw difference in samples’ means and pooled standard deviation). The standardised studies outcomes, along with overall outcome, were...
-
Design of Microwave Lossy Filter Based on Substrate Integrated Waveguide (SIW)
PublicationIn this letter, we propose a lossy three-pole Chebyshev filter centered at 5.15 GHz, based on the substrate integrated waveguide (SIW) with scattering characteristics shifted down by 5.68 dB. The filter is composed of three directly coupled SIW cavities with three lossy couplings between nonadjacent resonators. These additional couplings are realized using mixed coupled slot and microstrip lines connected with metal electrode leadless...
-
A Dual-Polarized 39 GHz 4x4 Microstrip Antenna Array for 5G MU-MIMO Airflight Cabin Connectivity
PublicationThis paper presents the design, fabrication, and experimental validation of a 39 GHz dual-polarized 4x4 microstrip antenna array. The array consists of 16 slot coupled circular microstrip patches, fed through SMPS connectors. The procedure requiring a reduced number of cables for measurement of the uniformly excited antenna array is also presented. The array exhibits 18 dBi peak gain and 2.9 GHz reflection bandwidth and is intended...
-
Investigation of sour substances by a set of all-solid-state membrane electrodes
PublicationTestowano elektrody typu all solid state (ASS) w roztworach elektrolitów zawierających substancje o smaku kwaśnym. Elektrody typu ASS zawierają dwa typy membran. Badano wpływ grubości membrany oraz stosunku związek lipofilowy/ chlorek poliwinilu na odpowiedzi elektrod. Stwierdzono, że grubość elektro aktywnego polimeru, nie ma wpływu na czułość i stabilność elektrod w przeciwieństwie do grubości membrany składającej się ze związku...
-
Ewolucja chemotaksji organizmów jednokomórkowych w dwuwymiarowym środowisku
PublicationOpracowany przez nas model środowiska oparty jest na fizyce dyfuzji płynów i umożliwia symulację dyfuzji morfogenów. Sztuczne organizmy w tym środowisku wykazują chemotaksję: poruszają się reagując na zmianę stężenia substancji chemicznych. Organizm sterowany jest za pomocą sieci genowej kodowanej w liniowym genomie. Organizmy rozmnażają się przez podział. Przeprowadziliśmy szereg doświadczeń pozwalających na obserwację zachowania...
-
Sensitivity analysis of buckling loads of bisymmetric I-section columns with bracing elements
PublicationWyznaczono pierwsza wariacje siły krytycznej wyboczenia słupa o przekroju bisymetrycznym otwartym przy wariacji sztywnosci i połozenia stezen. Przyjeto załozenia klasycznej teorii pretów cienkosciennych o nieodkształcalnym przekroju poprzecznym. Analizowano zarówno stezenia boczne jak i stezenia ograniczajacespaczenie oraz skrecenie przekroju poprzecznego. Stezenia modelowano jako podpory sprezyste. W przykładzie numerycznym zbadano...
-
Maksymalizacja zasięgu i przepustowości informacyjnejw systemach DWDM
PublicationW optycznej sieci transportowej OTN przesyłanie sygnałów w światłowodzie następuje z zastosowaniem zwielokrotnienia falowego DWDM. Przy przesyłaniu sygnałów optycznych na duże odległości istotne jest uzyskanie dużego zasięgu bez regeneracji 3R w kanałach falowych, jedynie z zastosowaniem wzmacniaczy optycznych EDFA, kompensujących tłumienie sygnału DWDM w światłowodzie. Równocześnie pożądane jest uzyskanie możliwie dużej sumarycznej...
-
A complex variable fractional-delay FIR filter structure
PublicationW artykule wprowadzamy strukturę zespolonego filtru o skończonej odpowiedzi impulsowej (ang. finite impulse response - FIR) ze zmiennym opóźnieniem ułamkowym (ang. fractional delay - FD). Strukturę tę otrzymujemy na podstawie przestrajanego filtru FD FIR o współczynnikach rzeczywistych. Stanowi ona połączenie zbioru liniowo-fazowych filtrów FIR o współczynnikach stałych rzeczywistych i dwóch łańcuchów mnożąco-akumulujących, zawierających...
-
Zastosowanie odcinków nieliniowej krzywizny w torze zwrotnym rozjazdu kolejowego
PublicationW pracy została przedstawiona analityczna metoda kształtowania toru zwrotnego rozjazdu kolejowego posiadającego na swojej długości odcinki nieliniowej krzywizny. Odcinki te służą łagodzeniu wykresu krzywizny w skrajnych strefach rozjazdu W omawianej metodzie dokonano identyfikacji problemu rozkładu krzywizny za pomocą równań różniczkowych. Uzyskane rozwiązania mają charakter uniwersalny; m. in. pozwalają na przyjmowanie dowolnych...
-
Fatigue strength determination of ship structural joints. Part I - Analytical methods for determining fatigue strength of ship tructures
PublicationSpectacular accidents at sea which have happened for a few last years show that hull structures of contemporary sea-going ships are not perfect and must be systematically improved. Fatigue strength is one of the groups of strength problems which affect design of contemporary ship's structures and greatly contribute in their improvement process. In this paper several approaches to estimation of fatigue life of hull structural...
-
Friction Stir Welding of Aluminum in the Aerospace Industry: The Current Progress and State-of-the-Art Review
PublicationThe use of the friction stir welding (FSW) process as a relatively new solid-state welding technology in the aerospace industry has pushed forward several developments in different related aspects of this strategic industry. In terms of the FSW process itself, due to the geometric limitations involved in the conventional FSW process, many variants have been required over time to suit the different types of geometries and structures,...
-
Quadratic programming approach to coupled resonator filter cad
PublicationArtykuł prezentuje technikę komputerowego wspomagania procesu projektowania filtrów zbliżeniowych. Polega ona na sformułowaniu macierzy sprzężeń jako problemu programowania kwadratowego (QP). Dzięki zdefiniowaniu procedury optymalizacyjnej jako problemu QP, przy założeniu liniowej zależności współczynników sprzężeń od wymiarów geometrycznych struktury, uzyskano znaczącą redukcję liczby pełnofalowych symulacji prowadzących do uzyskania...
-
Use of electronic nose for quality assessment of agricultural ethanol distillates Wykorzystanie elektronicznego nosa do oceny jakości etanolowych destylatów rolniczych
PublicationPrzedstawiono wyniki badań oceny jakości destylatów rolniczych za pomocą prototypu elektronicznego nosa, wyposażonego w zestaw 6 półprzewodnikowych czujników. Frakcję lotną próbek destylatu rolniczego wytwarzano za pomocą procesu barbotażu. Klasyfikację próbek do odpowiedniej klasy jakości, przeprowadzano przy użyciu funkcji dyskryminacyjnych: liniowej i kwadratowej wspartej metodą kroswalidacji. Na podstawie przeprowadzonych...
-
Analiza wrażliwości obciążeń krytycznych i badania nośności kratownicy ze sprężystymi stężeniami
PublicationPraca poświęcona jest analizom wrażliwości obciążeń krytycznych kratownicy przy wariacji sztywności sprężystych stężeń bocznych usytuowanych w pasie górnym i dolnym. Przedstawiono rezultaty liniowych analiz stateczności (LBA) dla modelu belkowego i powłokowego konstrukcji. Przedstawiono również rezultaty analiz statycznych fizycznie i geometrycznie nieliniowych (GNA, GMNA) dla modelu powłokowego konstrukcji ze wstępna imperfekcją...
-
Analiza wrażliwości siły krytycznej i badania nośności kratownicy ze sprężystymi stężeniami
PublicationPraca poświęcona jest analizom wrażliwości obciążeń krytycznych kratownicy przy wariacji sztywności sprężystych stężeń bocznych usytuowanych w pasie górnym i dolnym. Przedstawiono rezultaty liniowych analiz stateczności (LBA) dla modelu belkowego i powłokowego konstrukcji. Przedstawiono również rezultaty analiz statycznych fizycznie i geometrycznie nieliniowych (GNA, GMNA) dla modelu powłokowego konstrukcji ze wstępna imperfekcją...
-
Accelerated impedance spectrum measurement via multisine perturbationand digital filter banks
PublicationPrzedstawiono przyspieszoną metodę pomiaru widma impedancyjnego, zorientowaną na pomiary jakości powłok przeciwkorozyjnych, modelowanych liniowymi obwodami zastępczymi. Metoda polega na pobudzeniu układu wielosinusoidalnym sygnałem popudzającym oraz analizie pobudzenia i odpowiedzi obiektu przez bank filtrów cyfrowych. Przedstawiono podstawy teoretyczne metody oraz propozycję metodologii pomiaru. Przeanalizowano wyniki symulacji...
-
On fault diagnosis of analogue electronic circuits based on transformations in multi-dimensional spaces.
PublicationPrzedstawiono ideę nowej klasy metod diagnostycznych opartej na przekształceniu transformującym zmiany parametru układu na krzywe identyfikacyjne w przestrzeniach wielowymiarowych. Rozszerzono również klasę tych metod na diagnostykę uszkodzeń wielokrotnych. Dla takich metod omówiono algorytm lokalizacji i identyfikacji pojedynczych i wielokrotnych uszkodzeń parametrycznych w liniowych układach elektronicznych. Przedstawiono rezultaty...
-
Znaczenie analiz ruchowych w procesie optymalizowania zakresu infrastrukturalnych inwestycji kolejowych
PublicationW artykule poruszono problem zachowania pełnej sprawności i uniwersalności rozwiązań technicznych w całym cyklu programowania inwestycji infrastrukturalnych. Wskazano na konieczność monitorowania prawidłowości projektowanych rozwiązań w perspektywie wieloletniej za pomocą analiz inżynierii ruchu kolejowego. Analizy pozwalają identyfikować również tzw. migrację problemów, co umożliwia weryfikację zakresu inwestycji. Posłużono się...
-
Testy równoważności metod pomiarowych dla pyłu zawieszonego pm10
PublicationCelem prowadzonych badań było wykazanie równoważności metody wagowej oznaczania pyłu PM10, spełniającej wymogi referencyjności, z metodami oznaczania "on-site" dla losowo dobranych par danych (4 symulacje). We wszystkich przypadkach równoważność określona została za pomocą trzech odrębnych analiz: zgodnie z procedurą opisaną w Normie Europejskiej EN 12341:1998 oraz z wykorzystaniem analiz regresji ortogonalnej i liniowej, w celu...
-
Investigations of local/global buckling of cylindrical metal silos with corrugated sheets and open-sectional column profiles
PublicationArtykuł zajmuje się problemem lokalnego/globalnego wyboczenia w cylindrycznych metalowych silosach z blachy falistej z otwartymi cienkościennymi profilami słupowymi. Obliczenia wykonano w ramach liniowej teorii bifurkacji stosując metodę elementów skończonych w programie ABAQUS. Zbadano obszernie wpływ różnych parametrów (średnica i wysokość silosów, grubość blachy falistej, wielkość fali blachy, rozstaw słupów, przekrój słupów)...
-
Tagged images with bees
Open Research DataImages taken from bee hive with tagged bees. The images are prepared for training yolo5 deep neural network (supplied with the data).
-
A current-controlled FET
PublicationA novel semiconductor device, viz., Horizontally-Split-Drain Current-Controlled Field-Effect Transistor (HSDCCFET) with two control electrodes is proposed in this works. For the sake of brevity, the device can be called a CCFET. Operating principle of the proposed transistor is based on one of the galvanomagnetic phenomena, the Biot-Savart-Laplace law and a Gradual Channel Detachment Effect (GCDE). The transistor is dedicated...
-
Novel structure and EM-driven design of miniaturized microstrip rat-race coupler
PublicationIn this paper, a novel structure and design procedure of a miniaturized microstrip rat-race coupler (RRC) is described. Small size of the RRC is achieved by folding the transmission lines of the conventional circuit into its interior, as well as by implementation of the structure on three layers. The final size of the coupler realized for the operating frequency of 1 GHz is only 220 mm2, which gives over 95% footprint reduction...
-
Linear antenna microwave chemical vapour deposition of diamond films on long-period fiber gratings for bio-sensing applications
PublicationThe growth processes of nanocrystalline diamond (NCD) thin films on fused silica optical fibers with UV-induced long-period gratings (LPGs) were investigated with regard to biosensing applications. The films were deposited using a linear antenna microwave plasma enhanced chemical vapor deposition system, which allows for the growth of diamond at temperatures below 350°C. The films exhibited a high refractive index n = 2.32, as...
-
Modelowanie zmiennej krzywizny na długości toru zwrotnego rozjazdu
PublicationW pracy została przedstawiona analityczna metoda wyznaczania krzywizny toru zwrotnego rozjazdu kolejowego posiadającego na swojej długości odcinki zmiennej krzywizny. Taki rozjazd jest dedykowany w głównym stopniu kolejom dużych prędkości. Rozpatrzono dwa odrębne przypadki obejmujące liniowy przebieg krzywizny oraz przebieg nieliniowy, w postaci wielomianowej. Uzyskane rozwiązania problemu pozwalają na przyjmowanie dowolnych wartości...
-
Wyznaczanie optymalnej krzywizny toru zwrotnego w rozjazdach dla kolei dużych prędkości na podstawie analizy dynamicznej
PublicationW artykule została przedstawiona analityczna metoda wyznaczania krzywizny toru zwrotnego rozjazdu kolejowego posiadającego na swojej długości odcinki zmiennej krzywizny. Taki rozjazd jest dedykowany w głównym stopniu kolejom dużych prędkości. Rozpatrzono dwa odrębne przypadki obejmujące liniowy przebieg krzywizny oraz przebieg nieliniowy, w postaci wielomianowej. Uzyskane rozwiązania problemu pozwalają na przyjmowanie dowolnych...
-
Adaptacyjny algorytm filtracji sygnału fonokardiograficznego wykorzystujący sztuczną sieć neuronową
PublicationPodstawowym problemem podczas projektowania systemu autodiagnostyki chorób serca, bazującego na analizie sygnału fonokardiograficznego (PCG), jest konieczność zapewnienia, niezależnie od warunków zewnętrznych, sygnału o wysokiej jakości. W artykule, bazując na zdolności Sztucznej Sieci Neuronowej (SSN) do predykcji sygnałów periodycznych oraz quasi-periodycznych, został opracowany adaptacyjny algorytm filtracji dźwięków serca....
-
Fabrication of exfoliated graphite reinforced silicone rubber composites - Mechanical, tribological and dielectric properties
PublicationThe effect of exfoliated graphite (EG) on the mechanical, tribological and dielectric properties of the silicone rubber (QM) composites has been systematically investigated and analysed. Morphological analysis of the composites helps to understand the interfacial interaction between the filler and the rubber matrix as well as wear mechanism respectively. An enhancement in the mechanical, tribological and dielectric properties was...
-
Fabrication of exfoliated graphite reinforced silicone rubber composites - Mechanical, tribological and dielectric properties
PublicationThe effect of exfoliated graphite (EG) on the mechanical, tribological and dielectric properties of the silicone rubber (QM) composites has been systematically investigated and analysed. Morphological analysis of the composites helps to understand the interfacial interaction between the filler and the rubber matrix as well as wear mechanism respectively. An enhancement in the mechanical, tribological and dielectric properties was...
-
Isotope shifts of multipole lines of Pb I and Pb II
PublicationStudies of isotope shifts of three multipole lines between levels of the ground configuration 6s26p2 of Pb I, i.e.: 461.9 nm(1S0→3P1), 531.5 nm(1S0→3P2) and 733.2 nm(1D2→3P1), as well as 710.2 nm line (6s26p2P3∕2→6s26p2P1∕2) of Pb II are presented. We determined the isotope shifts between four stable isotopes: 204, 206, 207, 208. By the use of King plot analysis we were able to separate the mass and the field shifts. We found that...
-
Badania operacyjne, Programowanie liniowe(Operations Reserach Linear Programming) 2021
e-Learning CoursesMateriały do przedmiotów: - Badania operacyjne (1/3), kier: informatyka mgr stac. rok. 1. sem. 1. - Operational research (1/3), kier: informatyka mgr stac. (ang) rok. 1. sem. 1.
-
Liniowe i nieliniowe układy elektroniczne (podstawy) - 2023/24(lato)
e-Learning CoursesWydział ETI / I stopień studiów EiT/IBM/ACiR: "Układy elektroniczne" oraz "Analogowe układy elektroniczne"
-
Energetyka (WEiA,WM,WOiO) - Algebra liniowa 2016/2017 (M.Łapińska)
e-Learning Courses -
Uklady zasilania w systemach biomedycznych
e-Learning CoursesWytwarzanie, przesyłanie i przekształcanie energii elektrycznej. Podstawowe topologie zasilaczy , liniowe - impulsowe. Paramtery i oczekiwania od układów zasilania systemów biomedycznych. Zasilacze specialistyczne - układy wytwrzania wysokich napięć. Zasilanie bateryjne - żródła pierwotne i wtórne - eksploatacja i rodzaje źródeł chemicznych. Systemy lokalnej produkcji energii.
-
Przewidywanie siły i prędkości dryfu dla uproszczonego kształtu kadłuba statku
PublicationProstopadłościenny obiekt swobodnie unoszący się bez prędkości postępowej na powierzchni wody, ustawiony bokiem do powierzchni fal, na skutek oddziaływania sił hydrodynamicznych przemieszcza się wkierunku rozchodzenia się fali. Przyjmując, że woda jest płynem idealnym, której ruch opisany jest zespolonym potencjałem prędkości oraz, że układ statek-fala może być opisany przy pomocy liniowej teorii kołysań statku, przedstawiono rozwiązanie...
-
Ocena efektywności 4-węzłowych elementów powłokowych.
PublicationW ramach nieliniowej sześcioparametrowej teorii powłok wprowadzono rodzinę 4-węzłowych elementów skończonych klasy C0. W pracy analizuje się wrażliwość tychże elementów na zjawisko blokady/zakleszczenia (ang. locking effect). Rozważania ograniczone są do liniowej statyki. Formułuje się zasadę prac wirtualnych i zasadę wariacyjną Hu-Washizu, z których wynikają postaci macierzy elementowych. Następnie w przykładach analizuje się...
-
Biodegradowalne poliuretany dla medycyny
PublicationPrzedstawiono przegląd literatury dotyczącej wytwarzania biodegradowalnych poliuretanów (PUR) i zastosowania ich w medycynie jako czasowych implantów. Omówiono wytwarzanie i właściwości mieszanin PUR z poli(L-laktydem) oraz liniowych i usieciowanych poliuretanów z wbudowanymi, biodegradowalnymi segmentami z poliestrów lub kopoliestrów. Opisano metody syntezy diizocyjanianowej pochodnej L-lizyny jako substratu do syntezy PUR degradujących...
-
A possibility of vibration surveillance of linear unsteady systems at energy performance index
PublicationW pracy przedstawiono metodę nadzorowania drgań za pomocą sterowania optymalnego przy energetycznym wskaźniku jakości. Rozważano sterowanie w liniowych układach niestacjonarnych pełnych oraz zredukowanych. Rozważania zilustrowano przykładem nadzorowania drgań pomostów wagi kolejowej podczas ważenia dynamicznego wagonów. Wykazano użyteczność oraz przydatność praktyczną proponowanej metody nadzorowania drgań w układzie pierwotnym...
-
Ewolucyjne metody wielokryterialnej optymalizacji układów detekcji.
PublicationW pracy omawiane są możliwości wykorzystania mechanizmów niszowania oraz rodzajnika genetycznego w ewolucyjnym poszukiwaniu rozwiązań wielokryterialnych zadań optymalizacyjnych. W omawianych typach algorytmów ewolucyjnych zastosowano metody rankingowe, które cechują się znaczną uniwersalnością i użytecznością w porównaniu do metod klasycznych. Jako przykład ilustrujący rozważane podejścia przedstawia się metodologię konstruowania...
-
Application of higher order spectra in harmonic analysis of corrosion process
PublicationZjawiska nieliniowe są niezwykle często spotykane w praktyce badań elektrochemicznych i korozyjnych. Typowym przykładem są procesy elektrodowe kontrolowane szybkością przeniesienia ładunku. Często stosowanym w takich przypadkach podejściem jest aproksymacja fragmentu krzywej prąd-napięcie za pomocą charakterystyki liniowej. W niniejszej pracy autorzy prezentują możliwość wykorzystania pomiarów składowych harmonicznych do oceny...
-
Wprowadzenie do modelowania MES w programie SOFISTIK
PublicationMonografia zawiera materiał przeznaczony dla studentów kierunku budownictwo wyższych uczelni technicznych oraz inżynierów praktyków, którzy chcieliby poznać podstawy posługiwania się Metodą Elementów Skończonych (MES) wykorzystując w tym celu program SOFiSTiK. Wskazano pewne ogólne zasady obowiązujące w obliczeniach MES oraz przedstawiono wybrane aspekty technicznej strony użytkowania pre- i postprocesora systemu w odniesieniu...
-
A novel microstrip dual-layer rat-race coupler with compact size and enhanced bandwidth
PublicationMicrowave hybrid couplers are crucial components of mixers, phase shifters, amplifiers and other high-frequency systems. Conventional couplers are characterized by large size which limits their usefulness in modern applications. In this work, a novel compact rat-race coupler with enhanced bandwidth has been proposed. The structure consists of six compact microstrip resonant cells. It is implemented on two separate layers which permits...
-
Tomasz Gzella mgr inż.
People -
WM - IMM - Elementy algebry liniowej (M.Łapińska)
e-Learning Courses -
Nitrogen sorption isotherm for V2CTx
Open Research DataData of points for nitrogen sorption isotherm for sample V2CTx (only sorption branch). The V2CTx was prepared via selective etching of aluminium from MAX matrice V2AlC using 50% HF for 96 h at room temperature.
-
MODELLING OF TRANSIENT FLOW IN STORM SEWERS
PublicationThe paper focuses on the assessment of second-order explicit numerical scheme for unsteady flows in sewers. In order to simulate the pressurized flow the 'Preissmann slot' concept is implemented. For simulation of the transcritical flow the original and improved McCormack scheme is used. The calculated results are compared with numerical solutions and laboratory measurements published in the technical literature. Moreover, the...
-
Rotor-Flux Vector based Observer of Interior Permanent Synchronous Machine
PublicationThe sensorless control system of the interior permanent magnet machine is considered in this paper. The control system is based on classical linear controllers. In the machine, there occurs non-sinusoidal distribution of rotor flux together with the slot harmonics, which are treated as the control system disturbances. In this case, the classical observer structure in the (d-q) is unstable for the low range of rotor speed resulting...
-
Hierarchiczna Pareto-optymalizacja obserwatorów detekcyjnych
PublicationW niniejszym rozdziale omawiana jest nowa metoda nieostrego, eksperckiego uporządkowania funkcji kryterialnych odpowiednich dla ewolucyjnych i chmarowych podejść do (iteracyjnego) rozwiązywania wielokryterialnych zadań optymalizacyjnych, w których korzysta się z idei rodzajnika genetycznego opartego na podziale zbioru funkcji celu na odpowiednie podzbiory (subkryteria). Podział ten odnosi się do pokrewieństwa w przestrzeni kryterialnej...
-
The LS-index: A Survey
PublicationNiniejszy przegląd jest oparty na wykładach autora wygłoszonych na NATO-ASI-SMS w 2004 roku na University of Montreal w Kanadzie.Niech H będzie przestrzenią Hilberta. Rozważmy pole wektorowe f zdefiniowane na H postaci f(x)=L(x)+K(x), gdzie L jest silnie nieokreślonym, ograniczonym operatorem liniowym, a K jego pełnociągłym zaburzeniem. W tej pracy prezentujemy rozszerzenie klasycznego indeksu Conley'a na potoki generowane przez...