Filtry
wszystkich: 706
-
Katalog
- Publikacje 553 wyników po odfiltrowaniu
- Czasopisma 1 wyników po odfiltrowaniu
- Osoby 31 wyników po odfiltrowaniu
- Wynalazki 8 wyników po odfiltrowaniu
- Projekty 5 wyników po odfiltrowaniu
- Laboratoria 4 wyników po odfiltrowaniu
- Zespoły Badawcze 6 wyników po odfiltrowaniu
- Aparatura Badawcza 8 wyników po odfiltrowaniu
- Kursy Online 75 wyników po odfiltrowaniu
- Wydarzenia 9 wyników po odfiltrowaniu
- Dane Badawcze 6 wyników po odfiltrowaniu
Wyniki wyszukiwania dla: NAPĘD TRAKCYJNY
-
Laboratorium Automatyki Napędu Elektrycznego
LaboratoriaProgramowalne układy napędowe zasilane przekształtnikowo ze sterowaniem mikroprocesorowym
-
Elastyczny dwuczłonowy statek pasażerski w projekcie Eureka
PublikacjaOpisano dwuczłonowy, specjalistyczny, luksusowy statek sanatoryjno-pasażerski, zaprojektowany w ramach europejskiej grupy projektów EUREKA, projekt INCOWATRANS E!3065. Przedstawiono założenia, plany generalne, systemy napędu oraz system manewrowania członami.
-
A design proposal of driving system for roof segments and gantry crane of ecological floating dock
PublikacjaW pracy przedstawiono propozycję napędu segmentów przesuwnego zadaszenia oraz suwnicy ekologicznego doku pływającego. Proponowany układ napędowy oparto na zastosowaniu elektrycznych silników asynchronicznych z zewnętrznym sterowaniem częstotliwościowym prędkości obrotowej.
-
Modelling of energy flow in electrical machines. A bond graph approach
PublikacjaPrzedstawiono w ujęcia grafów wiązań model przepływu energii/mocy w maszynach elektrycznych pracujących w hybrydowych systemach przetwarzania energii. Jako przykład do rozważań przyjęto system napędu trakcyjnego pojazdów hybrydowych.
-
Bezpieczeństwo elektroenergetyczne dla pokoleń
PublikacjaW artykule przeanalizowano źródła energii pierwotnej, ich wystarczalnośći dywersyfikację w skali lokalnej i globalnej, problem dekarbonizacji polskiej elektroenergetyki na tle europejskiej polityki klimatycznej, osiągalność źródeł gazu jako efektywnego paliwa dla energetyki, polski program energetyki jądrowej, bezpieczeństwo zasilania elektrycznych systemów trakcyjnych jako strategicznej alternatywy...
-
Badania odbiorowe obiektu gruntowo-powłokowego rekordowej rozpiętości
PublikacjaMosty o konstrukcji gruntowo-powłokowej są atrakcyjne, m.in. ze względu na specyficzne walory architektoniczne. Wiadukt tego typu został wzniesiony między innymi w ciągu drogi krajowej nr 16 Grudziądz - Olsztyn na obwodnicy Ostródy. Charakteryzuje się on unikalnym rozmiarem, niespotykanym dla tego typu konstrukcji. W artykule zaprezentowano wybrane wyniki powierzchniowego pomiaru przemieszczeń 3D z wykorzystaniem skanera laserowego.
-
Próbna eksploatacja zasobnika superkondensatorowego w gdyńskiej sieci trolejbusowej
PublikacjaW ciągu ostatnich lat elementem wyposażenia elektrycznych pojazdów komunikacji miejskiej stały się układy napędowe umożliwiające hamowanie odzyskowe (rekuperacyjne) [5]. Podstacje trakcyjne w Polsce nie są wyposażone układy akumulacji energii z rekuperującego pojazdu. Możliwe jest wykorzystanie energii pochodzącej z hamowania odzyskowego jedynie, gdy w danym momencie znajduje się w tym samym obszarze zasilania inny pojazd mający...
-
Zasady doboru urządzeń rozruchowych do napędów
PublikacjaArtykuł przedstawia zasady doboru urządzeń rozruchowych do napędów na przykładzie programu Prosoft firmy ABB. Podano typy urządzeń łagodnego rozruchu oraz procedurę doboru do napędu o określonej charakterystyce momentu oporowego.
-
Zastosowanie metody grafów wiązań do modelowania układów chłodzenia silników spalinowych
PublikacjaW artykule uzasadniono celowość stosowania metody grafów wiązań (GW) do modelowania układów chłodzenia silników spalinowych. Przedstawiono koncepcję układu chłodzenia nowej generacji. Rozwinięto energetyczny model silnika spalinowego w postaci GW uwzględniając napęd pompy cieczy chłodzącej za pomocą silnika elektrycznego. Model układu chłodzenia przedstawiono w postaci połączonych modeli układu hydraulicznego i modelu wymiany...
-
Serrated adenoma, NOS - Male, 66 - Tissue image [8310729566966651]
Dane BadawczeThis is the histopathological image of COLON tissue sample obtained in Medical University Gdańsk and deposited in ZMDL-GUMED. The sample image was taken using: Pannoramic 250 3DHistech slide scanner (20x magnification) and saved to DICOM format.
-
Serrated adenoma, NOS - Male, 66 - Tissue image [8310729566961511]
Dane BadawczeThis is the histopathological image of COLON tissue sample obtained in Medical University Gdańsk and deposited in ZMDL-GUMED. The sample image was taken using: Pannoramic 250 3DHistech slide scanner (20x magnification) and saved to DICOM format.
-
Effect of the working liquid compressibility on the picture of volumetric and mechanical losses in a high pressure displacement pump used in a hydrostatic drive. Part I Energy losses in a drive system, volumetric losses in a pump
PublikacjaŚciśliwość cieczy roboczej może znacząco zmienić wartości i proporcje współczynników strat objętościowych i mechanicznych w pompie wyporowej zastosowanej w układzie napędu hydrostatycznego. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w trakcie pracy pod wysokim ciśnieniem a także wówczas, gdy występuje zapowietrzenie cieczy roboczej. W części I przedstawiono wykres zaproponowany przez autora, wzrostu mocy w układzie napędu hydrostatycznego...
-
The operating field of a hydrostatic drive system. Parameters of the energy efficiency investigations of pump and hydraulic motors
PublikacjaPrzedstawiono pole pracy układu napędu hydrostatycznego. Uzasadniono podział parametrów pracy silnika hydraulicznego i pompy na parametry niezależne i zależne od pracy tych maszyn wyporowych i układu z nich utworzonego. Zaproponowano podjęcie tematu badawczego mającego na celu opracowanie metod wyznaczania charakterystyk energetycznych pomp i silników hydraulicznych obrotowych oraz zmodyfikowanych metod wyznaczania charakterystyk...
-
Effect of the working liquid compressibility on the picture of volumetric and mechanical losses in a high pressure displacement pump used in a hydrostatic drive. Part I Energy losses in a drive system, volumetric losses in a pump
PublikacjaŚciśliwość cieczy roboczej może znacząco zmienić wartości i proporcje współczynników strat objętościowych i mechanicznych w pompie wyporowej zastosowanej w układzie napędu hydrostatycznego. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w trakcie pracy pod wysokim ciśnieniem a także wówczas, gdy występuje zapowietrzenie cieczy roboczej. W części I przedstawiono wykres zaproponowany przez autora, wzrostu mocy w układzie napędu hydrostatycznego...
-
Ocena stanu technicznego konstrukcji zgarniaczy będących na wyposażeniu osadników wstępnych Grupowej Oczyszczalni Ścieków „DĘBOGÓRZE
PublikacjaOsadniki wstępne typu DORRA – 4 szt., o pojemności 1830 m3, wyposażone są w elementy mechaniczne do kierunkowego przemieszczania się osadu w kierunku leja centralnego. Celem pracy jest ocena stany technicznego części mechanicznej, a w szczególności: - konstrukcji zespołu zgarniania części pływających oraz osadu. - zespołu napędu i sterowania, - zespołu napędu i jazdy. Pierwsze dwa zespoły będą oceniane również z punktu widzenia...
-
BEZCZUJNIKOWE STEROWANIE WOLNOOBROTOWYM SILNIKIEM PMSM Z KOMPENSACJĄ MOMENTU ZACZEPOWEGO
PublikacjaW pracy przedstawiono propozycję rozwiązania problemu bezczujnikowego sterowania wolnoobrotową maszyną synchroniczną z magnesami trwałymi PMSM. Przedstawiono silnik PMSM, który zastosowano w stanowisku badawczym. Omówiono problem występowania tętnień momentu napędowego wynikający głównie ze znacznego momentu zaczepowego. Pokazano rozwiązanie kompensujące tętnienia momentu napędowego w silniku PMSM. Przygotowano procedurę startową...
-
Diagnostyka techniczna węzła zawieszenia ślizgacza odbieraka prądu.
PublikacjaDiagnostyka techniczna sieci trakcyjnej jest realizowana od wielu lat. Jednak diagnostyka odbieraków prądu jest w fazie rozwoju np. badanie ich charakterystyk statycznych. W artykule zaprezentowano nową metodę badania węzła zawieszenia ślizgacza odbieraka prądu. Zaprezentowano teoretyczne rozważania dotyczące omawianego problemu. Zaproponowano metodę badań diagnostycznych, opartą na obserwacji charakteru drgań sieci pobudzanej...
-
Badania symulacyjne i eksperymentalne trakcyjnego układu napędowego z silnikiem IPM.
Publikacjasilnikiem IPM zrealizowanego w Katedrze Trakcji Elektrycznej. Przedstawiono model silnika synchronicznego w osiach d-q, model obwodu sterowania i aproksymację trakcyjnych oporów ruchu w programie PSpice. Porównano zarejestrowane przebiegi charakterystycznych wielkości dla układu rzeczywistego i modelu układu napędowego przy sterowaniu w trybie regulacji momentu. Określono, w jakim stopniu badania symulacyjne trakcyjnego układu...
-
Test limitations induced by fault-driven instability of analog circuits.
PublikacjaCelem pracy jest ocena ograniczeń testowania uszkodzeń parametrycznych wynikajacych z utraty stabilności przez testowany układ analogowy. Zastosowano metody zapożyczone z teorii sterowania: liniową transformacje frakcyjną i analizę metodą strukturalnych wartości szczególnych. Przykładowej analizie poddano filtr typu leapfrog. Do obliczeń wykorzystano środowisko Matlab/Simulink. Wyniki obliczeń wykazały dużą podatność testowanego...
-
Bezpieczeństwo elektryczne przy urządzeniach przytorowych niskiego napięcia zelektryfikowanych linii kolejowych
PublikacjaW referacie przedstawiono zasady zasilania urządzeń pomocniczych niskiego napięcia, obsługujących zelektryfikowany szlak kolejowy. Ze względu na oddziaływanie sieci trakcyjnej DC 3 kV (zagrożenie porażeniem, prądami błądzącymi), szczególnej uwagi wymaga wybór układu sieci nn i środków ochrony przeciwporażeniowej, a także konfiguracja instalacji uziemiających. Za podstawę przyjęto system trakcji o grupowym uszynieniu otwartym, które...
-
Wyznaczanie parametrów elektrycznych trakcyjnego układu zasilania dla złożonych warunków ruchu przy wykorzystaniu programu pspice
PublikacjaRozwój systemów zelektryfikowanego transportu, modernizacje linii kolejowych, rozbudowa sieci komunikacji miejskiej, zakupy nowoczesnego taboru, sprawiają, że konieczne staje się w tych przypadkach dostosowanie i unowocześnienie trakcyjnych systemów zasilania. Wyznaczenie parametrów elektrycznych tych układów metodami analitycznymi, zwłaszcza dla złożonej sytuacji ruchowej, jest trudne. W artykule przedstawiono efektywną metodę...
-
Układy napędowe z silnikami wysokoobrotowymi
PublikacjaW artykule przedstawiono aktualny stan techniki w dziedzinie wysokoobrotowych ukłaów napędowych. Porównano właściwości silnika PMSM i silnika z matrycą Halbacha w zastosowaniu do napędu wysokoobrotowych pomp zanurzeniowych do ropy naftowej.
-
Regulator przepływu
WynalazkiPrzedmiotem wynalazku jest regulator przepływu w dziedzinie napędów hydraulicznych.
-
Sterowanie wielosilnikowym napędem bezpośrednim pojazdu z silnikami synchronicznymi z magnesami trwałymi
PublikacjaDla pojazdu z elektrycznym, niezależnym, bezpośrednim napędem kół, przedstawiono koncepcję struktury sprzętowej i programowej rozproszonego układu sterowania. Zaproponowano algorytmy sterowania silnikiem synchronicznym z magnesami trwałymi. Przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych pojedynczego napędu.
-
AUTOMATYKA NAPĘDU I SERWOMECHANIZMY old
Kursy Online -
Wykład z Podstaw Napędu Okrętu
Kursy Online -
Experimental evaluation of the PLC-controlled drives properties.
PublikacjaPrzedstawiono strukturę stanowiska laboratoryjnego do testów oprogramowania PLC do sterowania napędami oraz do prowadzenia eksperymentalnych prób takich napędów. Omówiono zasady prowadzenia testów oprogramowania przed i w trakcie uruchamiania napędu. Przedstawiono przykładowe rezultaty doświadczeń.
-
Dynamika piły tarczowej i wrzeciona przecinarki
PublikacjaOpisano metodykę określania właściwości dynamicznych układu wrzecionowego pilarki tarczowej w sposób eksperymentalny. Opisana metoda pozwala wykazać, że w określonych przypadkach o zachowaniu piły decydującą rolę może odgrywać wrzeciono pilarki i sposób jego napędu.
-
Monitoring odbieraków prądu pojazdów kolejowych
PublikacjaOpracowano stanowisko monitoringu stanu technicznego odbieraków prądu (MOP) w warunkach eksploatacyjnych – w trakcie przejazdu pociągów przez wybrany punkt linii kolejowej. Działanie systemu opiera się na pomiarze uniesienia przewodów jezdnych sieci trakcyjnej w celu wykrycia odbieraków o niewłaściwej sile nacisku. Przedstawiono metodę pośredniego wyznaczania siły statycznej odbieraka prądu. Opisano strukturę systemu MOP, zainstalowanego...
-
Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach przytorowych niskiego napięcia zelektryfikowanych linii kolejowych
PublikacjaW artykule przedstawiono zasady ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach urządzeń pomocniczych niskiego napięcia, obsługujących zelektryfikowany szlak kolejowy. Ze względu na oddziaływanie sieci trakcyjnej DC 3 kV (zagrożenie porażeniem, prądami błądzącymi), szczególnej uwagi wymaga wybór układu sieci niskiego napięcia i środków ochrony przeciwporażeniowej, a także konfiguracja instalacji uziemiających. Rozważono system trakcji...
-
Napęd i sterowanie hydrauliczne, PG_00055515, MiBM, sem. 6, 2024
Kursy Online -
Hydraulika i Pneumatyka, MiBM, I st., studia niest., sem. 5, zimowy 2023/2024
Kursy OnlineSpis treści prezentowanych na kursie WYKŁAD: Struktura napędu i sterowania hydraulicznego i pneumatycznego. Własności cieczy roboczej i powietrza. Straty ciśnienia w instytucji i ich obliczanie. Podstawowe elementy i układy hydrostatyczne i pneumatyczne maszyn: pompy, silniki, siłowniki, zawory, filtry, akumulatory, zespoły sprężonego powietrza. Podstawowe obliczenia układów napędu hydraulicznego i pneumatycznego. LABORATORIA:...
-
Hydraulika i Pneumatyka, MiBM, I st., studia niestacjonarne, sem. 5, zimowy 2023/2024
Kursy OnlineSpis treści prezentowanych na kursie WYKŁAD:Struktura napędu i sterowania hydraulicznego i pneumatycznego. Własności cieczy roboczej i powietrza. Straty ciśnienia w instytucji i ich obliczanie. Podstawowe elementy i układy hydrostatyczne i pneumatyczne maszyn: pompy, silniki, siłowniki, zawory, filtry, akumulatory, zespoły sprężonego powietrza. Podstawowe obliczenia układów napędu hydraulicznego i pneumatycznego.LABORATORIA:Praktyczne...
-
Karolina Sobieraj mgr inż.
OsobyMgr inż. Karolina Sobieraj w 2018 r. ukończyła dwustopniowe studia na kierunku Odnawialne Źródła Energii i Gospodarka Odpadami w specjalności Gospodarka Odpadami, z wyróżnieniem w postaci stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dla studentów za wybitne osiągnięcia naukowe w roku akademickim 2017/2018. Od października 2019 r. podjęła studia w Szkole Doktorskiej UPWr w dyscyplinie inżynieria środowiska, górnictwo i energetyka....
-
Game theory, as a way for integrating of ship control systems
PublikacjaReferat przedstawia koncepcję wykorzystania algorytmów zastosowanych w teorii gier do zintegrowania układów sterowania statków, takich jak układ sterowania kursu i trajektorii statku, układ sterowania napędu statku, układ sterowania stabilizacji kołysań bocznych statku, itp. Jest to koncepcja oryginalna.
-
Modelling of energy flow in mechatronic systems. A bond graph approach
PublikacjaW referacie przedstawiono w sposób jednoliy modelowanie systemów mechatroniki metodą grafów wiązań (GW) w aspekcie symulacji przepływu energii. Omówiono ogólne założenia modelowania w ujęciu GW. Modelowanie przepływu energii rozważano na przykładzie napędu pojazdu hybrydowego PH-MAK.
-
Diagnostyka techniczna węzła zawieszenia ślizgacza trakcyjnego odbieraka prądu - analiza i symulacja
PublikacjaW referacie przedstawiono opis matematyczny układu mechanicznego odbieraka prądu, a także omówiono opracowany model komputerowy układu w programie PSpice. Zaprezentowano wyniki badań symulacyjnych, w których przedstawiono wpływ częstotliwości wymuszeń zewnętrznych na występowanie drgań mechanicznych w układzie. Temat ten jest związany z problematyką jakości odbioru energii elektrycznej z sieci trakcyjnej wynikającej ze współpracy...
-
Wpływ temperatury powietrza na energochłonność elektrycznego transportu miejskiego na przykładzie gdyńskiej komunikacji trolejbusowej
PublikacjaMała sprawność silników cieplnych umożliwia ogrzewanie wnętrza autobusów i innych pojazdów napędzanych paliwami płynnymi i gazowymi energią chłodzenia układu. W odróżnieniu od silników spalinowych, elektryczne układy napędowe charakteryzują się wysoką sprawnością energetyczną, która w obecnym rozwoju techniki osiąga poziom 90–95%. Oznacza to, że ogrzewanie wnętrza pojazdu możliwe jest jedynie za pomocą energii elektrycznej pobieranej...
-
Rower w mieście - polskie doświadczenia
PublikacjaRozwój ruchu rowerowego może wpływać na jakość życia w mieście na kilka sposobów: zmniejszając zainteresowanie korzystaniem z indywidualnej komunikacji samochodowej, przyczyniając się do spadku emisji spalin oraz rozwijając wśród mieszkańców nawyk regularnej aktywności fizycznej. Na gęsto zaludnionych obszarach, wobec niewydolności rozbudowanych systemów komunikacji samochodowej, rower może stać się atrakcyjną alternatywą.Artykuł...
-
Praktyczna aplikacja In Motion Charging w Gdyni: trolejbusy w obsłudze linii autobusowych
PublikacjaŁadowanie nocne (OverNight Charging) oraz szybkie ładowanie (Oportunity Charging) to obecnie dwa najbardziej popularne systemy ładowania autobusów elektrycznych. Pomimo uruchomienia wielu próbnych instalacji, żaden z tych dwóch systemów nie zyskał jednoznacznej aprobaty użytkowników. Alternatywą jest ładowanie pojazdów w ruchu, tzw. In Motion Charging, w które stanowi połączenie zalet komunikacji trolejbusowej oraz autobusu elektrycznego:...
-
Program wspomagający wyznaczanie parametrów modeli procesu przepływu gazu
PublikacjaJedną z wielkości decydujących o zgodności wyników symulacyjnych i eksperymentalnych napędu pneumatycznego jest masowe natężenie przepływu gazu. Do jego opisu wykorzystywane są różne modele matematyczne, o eksperymentalnie wyznaczonych współczynnikach.W pracy przedstawiono program komputerowy umożliwiający wyznaczanie tych współczynników.
-
Sterowanie napędów elektrycznych przy wykorzystaniu sieci internet.
PublikacjaW referacie przedstawiono koncepcję wirtualnego laboratorium napędu elektrycznego oraz praktyczną realizację z układem napędowym prądu stałego sterowanym z wykorzystaniem procesora DSP. Praktyczna realizacja obejmuje opracowane aplikacje w modelu klient-serwer do komunikacji w sieci internet. Praca recenzowana
-
Badanie problemów występujących w projektowaniu i eksploatacji elektrycznych pędników azymutalnych
PublikacjaArtykuł przedstawia kilka problemów dotyczących projektowania i eksploatacji elektrycznych układów napędowych małej mocy. Przedstawiane pędniki są projektowane i stosowane przez studentów i pracowników Politechniki Gdańskiej do napędu łodzi napędzanych energią słoneczną, które biorą udział w międzynarodowych regatach.
-
Katedra Automatyki Napędu Elektrycznego i Konwersji Energii
Zespoły Badawcze* nieliniowe sterowanie maszynami elektrycznymi * napędy elektryczne o sterowaniu bez czujnikowym * sterowanie przekształtnikami energoelektronicznymi, w tym przekształtnikami na średnie napięcia i przekształtnikami sieciowymi * energoelektroniczne układy przetwarzania energii w odnawialnych źródłach energii * projektowanie i badanie falowników i przetwornic * projektowanie układów sterowania mikroprocesorowego z wykorzystaniem...
-
Aspects nergtiques des transmissions hydrostatiques.
PublikacjaPrzedstawiono podstawy teoretyczne, wyniki badań laboratoryjnych oraz algorytmy umożliwiające symulacyjne określanie sprawności energetycznej napędów i sterowań hydrostatycznych. Programy komputerowe, oparte na opracowanych przez autora zależnościach, umożliwiają określanie wpływu na sprawność energetyczną: struktury układu umożliwiającej zmianę prędkości silnika hydraulicznego, współczynników strat energetycznych w elementach...
-
Piotr Kołodziejek dr inż.
Osoby -
Zasilanie ruchomych odbiorników energii elektrycznej za pośrednictwem cewek powietrznych sprzężonych magnetycznie.
PublikacjaDla odbiorcy energii najpowszechniej akceptowaną jej formą jest energia elektryczna. Jej przetwarzanie na inne formy odbywa się we współczesnych urządzeniach odbiorczych najczęściej z bardzo dużą sprawnością. Potocznie rozumie się, że dla jej przesyłu konieczne są tory prądowe wykonane z materiałów charakteryzujących się, w normalnych warunkach, dużą przewodnością elektryczną, czyli na drodze bezpośrednich połączeń galwanicznych...
-
application of linear quadratic regulator (lqr) for nonlinear systems based on the parameter sensitivity
PublikacjaMetoda LQR jest znaną metodą optymalizacyjną dla liniowych układów sterowania. W referacie przedstawiono oryginalny algorytm dotyczący zastosowania tej metody dla nieliniowych układów sterowania przy wykorzystaniu analizy wrażliwości układu. Algorytm ten poddany jest weryfikacji na przykładzie układu sterowania napędu statku.
-
Sport nie tylko w wielkim mieście. Aktywizujące przestrzenie publiczne
PublikacjaW ostatnich latach sport i rekreacja ruchowa coraz śmielej wkraczają w przestrzeń publiczną miast - ludzie aktywni fizycznie stali się stałym elementem miejskiego krajobrazu. Statystycznie wciąż jednak ruszamy się zbyt mało. Przed architektami i urbanistami stoi więc zadanie projektowania przestrzeni w taki sposób, aby atrakcyjne rozwiązania architektoniczne prowokowały ruch i zróżnicowane formy aktywności fizycznej. Artykuł, skupiając...
-
Molecular modelling of a psychrophilic β-galactosidase
PublikacjaAntarktyczny szczep, gram-ujemnych bakterii, wyizolowanych z przewodu pokarmowego kryla z gatunku Thyssanoessa macrura, sklasyfikowany na podstawie analizy sekwencji nukleotydowej geny 16S rDNA jako Pseudoalteromonas sp. 22b jest producentem wewnątrzkomórkowej zimnolubnej beta-galaktozydazy. Ponieważ enzym ten wykazuje wysoką aktywność katalityczną w zakresie temperatur od 0 do 30 stC, stanowi on atrakcyjny biokatalizator, użyteczny...