Filters
total: 2777
filtered: 2114
-
Catalog
- Publications 2114 available results
- Journals 3 available results
- People 90 available results
- Inventions 18 available results
- Projects 12 available results
- Laboratories 5 available results
- Research Teams 15 available results
- Research Equipment 28 available results
- e-Learning Courses 420 available results
- Events 8 available results
- Offers 1 available results
- Open Research Data 63 available results
Chosen catalog filters
displaying 1000 best results Help
Search results for: sterowanie momentem
-
Nowoczesne sterowanie w oczyszczalniach ścieków - sprzęt i oprogramowanie
PublicationArtykuł jest jedną z publikacji cyklu prezentującego wyniki projektu 5. Programu Ramowego UE ''SMART Control of wastewater systems - SMAC''. W ostatnim dziesięcioleciu w istotny sposób zostały zaostrzone wymagania dotyczące jakości ścieków oczyszczonych. Z drugiej strony, zmienione warunki funkcjonowania gospodarki wymusiły dążenie do obniżania kosztów oczyszczania ścieków. Prowadzi to do ustalania się nowych standardów oceny jakości...
-
Zintegrowane sterowanie predykcyjne stężeniem tlenu w reaktorze biologicznym
PublicationW pracy został opracowany nowy hierarchiczny system sterowania stężeniem tlenu w reaktorze biologicznym dla oczyszczalni ścieków pracującej w technologii osadu czynnego oraz została przeprowadzona jego walidacja na drodze symulacji działania w oparciu o dane rzeczywiste. Trajektoria tlenu do realizacji jest wyznaczona przez wyższą warstwę sterowania oczyszczalnią ścieków pracującej w technologii osadu czynnego lub też jest zadana...
-
Bezczujnikowe sterowanie maszyną indukcyjną zasilaną z falownika prądu
PublicationW układach napędowych przez nazwę bezczujnikowe sterowanie rozumie się sterowanie maszyną bez pomiaru prędkości kątowej wirnika. Prędkość kątową oblicza się wykorzystując model maszyny lub cechy fizykalne maszyny, w niniejszej pracy wykorzystano obserwator prędkości kątowej wirnika opracowany na podstawie modelu matematycznego maszyny indukcyjnej klatkowej. Układy napędowe z falownikiem napięcia znalazły powszechne uznanie ze względu...
-
Nieliniowe sterowanie silnikiem asynchronicznym z regulatorem kąta obciążenia
PublicationW artykule przedstawiona została struktura nowego układu sterowania wektorowego silnikiem asynchronicznym. W proponowanym układzie zastosowano odsprzężenie eliminując interakcję pomiędzy strumieniem silnika i momentem elektromagnetycznym występującą przy zmianach sygnałów zadanych. Odsprzężenie zastosowano dla układu sterowania z regulacją położenia wektorów strumienia wirnika i prądu stojana. W artykule przedstawiono zależności...
-
Sterowanie kolumną rektyfikacyjną z wykorzystaniem nieliniowego algorytmu predykcyjnego
PublicationPopularną metodą rozdziału ciekłych mieszanin wieloskładnikowych jest rektyfikacja, stosowana w różnych gałęziach przemysłu. W artykule rozważana jest mieszanina etanol-woda. Przedstawiono powszechnie stosowany nieliniowy model dwuskładnikowej kolumny rektyfikacyjnej, dokonano jego dyskretyzacji i zaimplementowano w środowisku MATLAB/Simulink. Następnie zaprojektowano układ sterowania wykorzystując nieliniowy algorytm predykcyjny....
-
Współczesne sterowanie przepływem produkcji. Produkcja rozdzielnic niskiego napięcia
PublicationCelem artykułu jest przestawienie metod organizacji oraz sterowania produkcją współczesnego zakładu produkcyjnego specjalizującego się w produkcji wielogabarytowych rozdzielnic. W artykule zostało przedstawione przede wszystkim współczesne sterowanie procesem produkcyjnym rozdzielnic i związanym z nim przepływem materiałów i informacji w taki sposób, aby zamawianie materiałów, uruchamianie zleceń produkcyjnych oraz dostawa wyrobów...
-
Optymalizujące sterowanie układem napędowym samochodu z silnikiem spalinowym
PublicationSterowanie układami napędowymi nowoczesnych samochodów to prężnie rozwijająca się dziedzina inżynierii. Wzrost wymagań względem ekologii, ekonomii i bezpieczeństwa osób wymusza poszukiwanie nowych rozwiązań, zarówno technologicznych jak i związanych z automatyzacją procesów. W artykule przedstawiono dynamiczny model układu napędowego samochodu z silnikiem spalinowym o zapłonie iskrowym. Zbudowano układ regulacji prędkości obrotowej...
-
Sterowanie i ruchliwość struktury odkształcalnej o kinematyce równoległej
PublicationW rozdziale przedstawiono rezultaty analizy ruchliwości mikro-nadgarstka zaprojektowanego dla potrzeb laparoskopii wykonywanej z użyciem narzędzi o średnicy 2,5 mm. Omówiono budowę urządzenia uwzględniając odkształcalne struktury nadające ruchliwość konstrukcji, a następnie przestawiono algorytmy sterowania urządzeniem. Badania ruchliwości wykonano za pomocą specjalnie w tym celu skonstruowanej platformy pomiarowej. Wyniki analizy...
-
Sterowanie małą elektrownią wiatrową z wykorzystaniem efektu przeciągnięcia
PublicationW artykule przedstawiono sposób sterowania małą elektrownią wiatrową o zmiennej prędkości kątowej i o stałym kącie ustawienia łopat. Algorytmy sterowania przeniesione z dużych elektrowni wiatrowych nie zapewniają ani odpowiedniej sprawności aerodynamicznej ani bezpieczeństwa. Zaproponowany algorytm umożliwia zwiększenie wydajności o ponad 50% i zapewnienie bezpieczeństwa przy dużej prędkości wiatru przez wejście w stan przeciągnięcia....
-
Graficzne przedstawianie mocy strat energetycznych oraz mocy rowijanych w elementach układu napędu i sterowania hydrostatycznego. Cz. I. Układy ze sterowaniem dławieniowym szeregowym prędkości silnika hydraulicznego obrotowego
PublicationPrzedstawiono interpretację graficzną mocy strat energetycznych występujących w elementach układów napędu hydrostatycznego, a także mocy rozwijanych przez te elementy.
-
Graficzne przedstawianie mocy strat energetycznych oraz mocy rozwijanych w elementach układu napędu i sterowania hydrostatycznego. Część II. Układy ze sterowaniem dławieniowym równoległym prędkości silnika hydraulicznego obrotowego
PublicationPrzedstawiono interpretację graficzną mocy strat energetycznych występujących w elementach układów napędu hydrostatycznego, a także mocy rozwijanych przez te elementy.
-
Effects of Heat and Momentum Gain Differentiation during Gas Detonation Spraying of FeAl Powder Particles into the Water
Publication -
Three-dimensional structure of wave-induced momentum flux in irrotational waves in combined shoaling-refraction conditions
Publication -
Alternative approach to the solution of the momentum-space Schrödinger equation for bound states of the N-dimensional Coulomb problem
PublicationW pracy rozważono zagadnienie Schrödingera-Coulomba w R^N, N>=2, w reprezentacji pędowej. Radialne równanie całkowe występujące w stowarzyszonym zagadnieniu sturmowskim rozwiązano, stosując podane przez Ossiciniego symetryczne rozwinięcie typu Poissona funkcji Legendre'a drugiego rodzaju w szereg iloczynów wielomianów Gegenbauera. Następnie wykorzystano relację pomiędzy rozwiązaniami zagadnienia sturmowskiego oraz zagadnienia własnego...
-
Bezpieczeństwo funkcjonalne systemów sterowania i zabezpieczeń
PublicationW referacie przedstawia się wybrane zagadnienia oceny bezpieczeństwa funkcjonalnego w kontekście wymagań zawartych w dyrektywach europejskich ATEX 100a i ATEX 137 oraz w rozporządzeniu w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem (Dz.U. 2003, Nr 143, Poz. 1393). Część referatu poświęcono wybranym zagadnieniom analizy bezpieczeństwa funkcjonalnego...
-
Warstwa serwerów sterowania połączeniami w NGN
PublicationKoncepcja sieci NGN wprowadza podział funkcjonalności sieci na warstwy. Jedną z nich jest warstwa serwerów sterowania połączeniami w warstwie zasobów transportu informacji. W artykule przedstawiono wybrane wyniki badań i propozycji koncepcji realizacji tej warstwy serwerów dla rdzenia sieci opartej na technologii MPLS oraz ASON/GMPLS. Obejmują one architektury serwerów, zasady współpracy i zawartość informacyjną wiadomości, podstawowe...
-
Zaawansowane metody sterowania kaskadowym układem zbiorników
PublicationW artykule rozważane są trzy kaskadowo połączone zbiorniki z elementami wykonawczymi i pomiarowymi. Zadanie sterowania polega na takiej regulacji przepływem wodt przez pompę oraz stopniem otwarcia zaworów, aby jak najdokładniej i jak najszybciej osiągnąć zadaną wysokość słupa cieczy w każdym ze zbiorników. Zaprojektowano trzy układy regulacji poziomu wody w każdym ze zbiorników z wykorzystaniem układów: klasycznego PI, wieloobszarowego...
-
Struktura systemu sterowania statkiem dynamicznie pozycjonowanym.
PublicationW artykule przedstawiono funkcje i zadania systemu dynamicznego pozycjonowania (DP) statku. Omówiono zagadnienia sterowania - stabilizacji pozycji i kierunku (kursu rzeczywistego statku) przy małej prędkości manewrowania oraz modele statku DP. Określono wymagania towarzystw klasyfikacyjnych dla statków DP. Przedstawiono wielowarstwową strukturę systemu sterowania statkiem DP, gdzie do podstawowych problemów należy zaliczyć filtrację...
-
Projekt systemu sterowania dwukołowym robotem balansującym
PublicationW niniejszym artykule rozważony został problem sterowania dwukołowym robotem balansującym. Celem zaprezentowanych prac było zaprojektowanie systemu sterowania tego typu obiektem z wykorzystaniem metod nowoczesnej teorii sterowania. W ramach syntezy, bazując na wyprowadzonym w oparciu o zasady dynamiki Newtona modelu, dobrana została struktura systemu sterowania w postaci regulatora wykorzystującego sprzężenie zwrotne od stanu oraz...
-
Interakcyjne, zdalne laboratorium sterowania procesami przemysłowymi.
PublicationW pracy przedstawiono sposób realizacji wirtualnego laboratorium, w którym eksperymenty mogą być realizowane za pośrednictwem Internetu. Pokazano strukturę systemu umożliwiającego zdalną analizę pracy fizycznych obiektów oraz omówiono projekt stanowiska do badania układów sterowania ruchem odwróconego wahadła.
-
Układy sterowania silnika piezoelektrycznego małej mocy.
PublicationW artykule zaprezentowano główne metody zasilania, sterowania i kontroli silników piezoelektrycznych małej mocy. Zaprezentowano nowy system zasilania i sterowania. Przeanalizowano również schemat badań laboratoryjnych.
-
Od modelowania, przez symulację do sterowania
PublicationPosiadanie i umiejętne wykorzystanie modeli elementów systemów oraz środowisk symulacyjnych ''obudowanych'' odpowiednimi zaawansowanymi algorytmami sterowania może zapewnić wysoką technologiczną wydajność modelowanych systemów przy ponoszeniu relatywnie niskich kosztów ekonomicznych i środowiskowych.
-
Stanowisko badawcze do weryfikacji algorytmów sterowania
PublicationOpisano laboratoryjne stanowisko do badania algorytmów sterowania z możliwością oceny metod stosowanych przy ich tworzeniu. Przedstawiono praktyczne zastosowanie środowiska Matlab-Simulink do modelowania elementów układu sterowania, współpracujących z obiektem rzeczywistym.
-
Metody sterowania i kontroli silników piezoelektrycznych
PublicationW pracy przedstawiono podstawowe metody sterowania i kontroli silników piezoelektrycznych. Przedstawiono podstawowe zalety i wady stosowanych metod pomiarowych do wyznaczania prędkości obrotowej silnika. Wyniki przeprowadzonych analiz oraz zdobyte doświadczenia zostaną wykorzystane zarówno w pracach naukowych jak i zajęciach dydaktycznych.
-
Zastosowanie statystycznego sterowania procesami doskonalenia procesów.
PublicationW niniejszej pracy autor przedstawia metodę SPC (Statystyczne Sterowania Procesami - Statistical Process Control) prezentuje w skrócie poszczególne rodzaje wykresów kontrolnych, zwracając uwagę na błędy popełniane przy jej wdrażaniu i użytkowaniu.
-
Projekt układu sterowania ciągiem wektorowanym rakiety
PublicationArtykuł opisuje problem syntezy układu sterowania ciągiem wektorowanym rakiety w strategii pionowego startu i pionowego lądowania. Celem badań było symulacyjne określenie możliwości wykorzystania regulatora liniowo-kwadratowego w układzie sterowania orientacją rakiety podczas lotu. W pracy oprócz badań symulacyjnych zweryfikowano również algorytm sterowania z wykorzystaniem autorskiego stanowiska z rakietą prototypową wyposażoną...
-
Spectral density distribution moments as novel descriptors for QSAR/QSPR
Publication -
Potential energy curves, transition and permanent dipole moments of KRb
PublicationWe present extensive calculations of 48 adiabatic potential energy curves of the KRb molecule. Efforts have been focused on preparing the appropriate basis sets. Compared to previous approaches, the set of new potential energy curves is extended to higher excitations, including the single-excited K(4s2S)+Rb(5d2D) and double-excited K(4p2P)+Rb(5p2P) atomic limits. Larger distances between nuclei are also taken into account. New...
-
Quasirelativistic potential energy curves and transition dipole moments of NaRb
PublicationWe report on extensive calculations of quasi-relativistic potential energy curves and, for the first time, transition dipole moments including spin-orbit and scalar-relativistic effects of the NaRb molecule. The calculated curves of the 0+, 0-, 1, 2 and 3 molecular states correlate for large internuclear separation with the fourteen lowest atomic energies up to the Na(3s ^2S_{1/2}) + Rb(7s ^2S_{1/2}) atomic limit. Several new features...
-
Modeling of the behavior of granular bodies using DEM with contact moments
PublicationW artykule przedstawiono wyniki symulacji badania trójosiowego dla materiałów granulowanych. Obliczenia wykonano przy zastosowaniu metody DEM. Pokazano wpływ momentów kontaktowych na wytrzymałość próbki. Zbadano wpływ parametrów mikroskopowych.
-
Fuzzy control of a ship propulsion system
PublicationReferat przedstawia analizę i syntezę układu sterowania napędu statku przy zastosowaniu teorii sterowania rozmytego. Układ napędowy jest układem bezpośrednim, wyposażonym w silnik spalinowy wolnoobrotowy oraz śrubę okrętową ze zmiennym skokiem. Przedstawiono także wyniki badań symulacyjnych a następnie porównano wyniki badań symulacyjnych przy zainstalowaniu regulatora rozmytego z analogicznymi wynikami, gdy zastosowano regulator...
-
Detekcja uszkodzeń w bezczujnikowym napędzie elektrycznym z wykorzystaniem obserwatora momentu obciążenia
PublicationW artykule przedstawiono metodę monitorowania oraz detekcji uszkodzeń układu transmisji momentu w przekształtnikowym napędzi elektrycznym. Detekcję uszkodzeń oparto na analizie estymowanego momentu obciążenia silnika indukcyjnego pracującego w bezczujnikowym układzie sterowania. Moment obciążenia estymowany jest jako dodatkowa wielkość oprócz innych sygnałów wykorzystywanych przy sterowaniu, tj.: prędkości obrotowej i strumienia...
-
Sterowane elektrycznie pojemności stosowane w mikroelektronice
PublicationPraca prezentuje aktualny stan wiedzy o stosowanych w mikroelektronice elektrycznie sterowanych zmiennych pojemnościach. Omawiana jest budowa i podstawowe charakterystyki trzech rodzajów takich pojemności: diodowych (złączowych), MEMS i BST na podstawie przeglądu publikacji naukowych z lat 1964-2004.
-
Direct renin inhibitors in hypertension – Approaching the moment of truth
Publication -
Deformation mitigation and twisting moment control in space frames
PublicationOver the last five decades, space frames have centered on the modernization of touristic zones in view of architectural attractions. Although attempts to control joint movement and minimize axial force and bending moment in such structures were made sufficiently, twisting moments in space frames have been underestimated so far. In space frames, external load or restoring the misshapen shape may cause twisting in members. We herein...
-
Sterowanie silnikiem indukcyjnym w szerokim zakresie prędkości kątowej wału
PublicationPrezentowany w artykule układ regulacji silnika indukcyjnego oparty na modelu multiskalarnym zapewnia zachowanie odsprzężonego sterowania w szerokim zakresie zmian strumienia w szczelinie powietrznej oraz prędkości kątowej wału. W układzie regulacji strumień jest sterowany w sposób bezpośredni. Proponowany układ zrealizowano jako bezczujnikowy. Prędkość kątowa wału jest odtwarzana za pomocą zmodyfikowanego obserwatora prędkości....
-
Sterowanie mocą bierną maszyny dwustronnie zasilanej w elektrowni wiatrowej
PublicationWartość mocy biernej produkowanej/pobieranej przez park wiatrowy jest wielkością podlegającą sterowaniu a na jej wartość wpływ ma wiele czynników: warunki wiatrowe, struktura parku, długość linii kablowych, rodzaj elektrowni a także algorytm sterowania. Są dwie metody sterowania mocą bierną farmy wiatrowej: pasywna (przez kondensatory i dławiki) i aktywna (przez generator i/lub filtr aktywny). W artykule przedstawiono problemy...
-
Wykonanie i sterowanie układem stabilizacji obiektu na równi pochyłej
PublicationPlatforma ball and beam jest jednym z najbardziej popularnych fizycznych modeli laboratoryjnych przydatnych w nauczaniu inżynierii systemów sterowania. W artykule przedstawiono projekt, wykonanie i oprogramowanie platformy ball and beam. Opisano proces doboru i implementacji filtrów sygnałów pomiarowych oraz syntezę algorytmu sterowania.
-
Zintegrowane sterowanie systemami wodociągowymi : struktury i algorytmy. Cz. II
PublicationW pierwszej części artykułu przedstawiona została dwuwarstwowa struktura zintegrowanego sterowania hydrauliką i jakością w systemach wodociągowych (SW). Wprowadzenie takiej struktury pozwala wypełnić funkcje sterowania zintegrowanego SW i daje gwarancję ich efewktywnej realizacji. Zintegrowane sterowanie SW obejmuje dwa zasadnicze aspekty: sterowanie hydrauliką i sterowanie jakością wody. Pomiędzy procesami hydrauliki i jakości...
-
STEROWANIE I MONITOROWANIE SIECI WYDZIELONEJ Z ODNAWIALNYMI ŹRÓDŁAMI ENERGII
PublicationW artykule przedstawiono zagadnienia związane z opracowaniem dedykowanego oprogramowania systemu sterowania i monitorowania odnawialnymi źródłami energii w sieci wydzielonej. Do implementacji systemu wykorzystano stanowisko laboratorium Systemów Sterowania w Energetyce Odnawialnej Wydziału Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej. Opracowane oprogramowanie wykorzystuje platformę Windows Presentation Foundation oraz wzorzec...
-
Sterowanie silnikiem krokowym w układzie zamkniętym z modelem obiektu
PublicationOpracowano koncepcję zastosowania silnika krokowego sterowanego w układzie zamkniętym z regulatorem PID. W algorytmie symulacyjnym wprowadzono zakłócenia do układu nadążnego. Wykonano badania doświadczalne, których wyniki przedstawiono w pracy.
-
Sterowanie silnikiem asynchronicznym w układzie z filtrem wyjściowego falowania
PublicationW artykule zamieszczono wyniki badań symulacyjnych układu napędowego z filtrem wyjściowym falownika napięcia. Podano podstawowe źródła zaburzeń występujące w układach napędowych. Przedstawiono metody ograniczania zaburzeń w obwodzie wyjściowym falownika napięcia oraz zaproponowano nowy układ filtru wyjściowego przemiennika częstotliwości. Dokonano analizy matematycznej uwzględniającej parametry i własności modelu filtru dla układu...
-
Miękko przełączane sterowanie predykcyjne w zastosowaniu do systemów ściekowych
PublicationNie zawsze jest możliwe sterowanie układami czy systemami przy pomocy jednej uniwersalnej strategii sterowania pozwalającej na efektywne sterowanie w pełnym zakresie warunków operacyjnych. Istnieje wówczas potrzeba stosowania dwóch lub większej liczby układów sterowania w zależności od stanu układu bądź postawionych przed nim celów. To implikuje konieczność znalezienia mechanizmu umożliwiającego ich przełączanie. Nie zawsze jest...
-
Zintegrowane sterowanie systemami wodociągowymi - struktury i algorytmy'' - cz. I.
PublicationOperacyjne sterowanie systemami wodociągowymi (SW) posiada dwa zasadnicze aspekty: sterowanie hydrauliką i sterowanie jakością wody. Pomiędzy procesami hydrauliki i jakości wody występują interakcje, co stanowi przesłankę, by procesy te przy rozważaniu problemu sterowania SW traktować łącznie. Łączne traktowanie procesów sterowania hydrauliką i jakością wody jest bardzo trudnym zadaniem. Skuteczne jego rozwiązanie powinno integrować...
-
Układ elektroniczny stopnia mocy i cyfrowe sterowanie przenośnika wibracyjnego
PublicationPrzedstawiono zagadnienie transportu wibracyjnego surowca spożywczego w postaci granulatu w warunkach aseptycznych. Zastosowano analizę modalną i modyfikację parametryczną w celu uzyskania założonych własności dynamicznych panelu transportowego. W rozwiązaniu tym zastosowano układy mechaniczne sterowane mikroprocesorowo umożliwiające utrzymanie właściwych parametrów procesu w układzie sterowania w pętli sprzężenia zwrotnego.
-
Model dynamiczny i sterowanie manipulatora o dwóch ramionach wiotkich
PublicationPrzedstawiono sposób wyprowadzenia równań dynamiki płaskiego manipulatora 2-ramiennego o ramionach wiotkich z zastosowaniem Metody Elementów Skończonych (MES). Zastosowano sterowanie manipulatora z dynamiką odwrotną oraz z regulacją optymalną LQG. Wykonano symulacje zachowania się rozważanych układów i oceniono skuteczność metod sterowania. Uzyskane wyniki porównano z metodami prezentowanymi w literaturze.
-
Sterowanie ruchem w obszarze śluz autobusowych na przykładzie Gdyni
PublicationW miastach coraz częściej wprowadza się różne środki uprzywilejowania transportu zbiorowego. Jednym z takich rozwiązań są śluzy autobusowe, które zazwyczaj połączone są z wydzielonymi pasami dla autobusów oraz dedykowaną sygnalizacją świetlną. Głównym celem artykułu jest przedstawienie aktualnie funkcjonujących przykładów sterowania ruchem na śluzach oraz wskazanie wad i zalet tych rozwiązań. Zaproponowano ponadto metodę szacowania...
-
Sterowanie optymalne ruchem platformy mobilnej przy energetycznym wskaźniku jakości
PublicationW pracy przedstawiono metodę sterowania optymalnego platformą mobilną przy uzmiennionym w czasie energetycznym wskaźniku jakości. Parametry ruchu wyznaczane są z zadania odwrotnego kinematyki. Uruchomiono autorskie programy symulacyjne. Proponowany układ sterowania minimalizuje błędy zadanego położenia oraz błędy w przebiegach prędkości uogólnionych.
-
Właściwości i sterowanie próżniowego kolektora słonecznego do grzania poowietrza
PublicationZastąpienie w kolektorze słonecznym medium ogrzewanego z wody na powietrze pozwala na uzyskanie wysokiej temperatury powietrza wewnątrz kolektora oraz poprzez pominięcie czynnika pośredniego na zwiększenie wydajności kolektora. Dzięki temu możliwy jest ciągły obieg powietrza bez konieczności oczekiwania na podgrzanie, co ma miejsce przy podgrzewaniu wody. Rozwiązanie takie może być stosowane do grzania pomieszczeń w miesiącach...
-
Kompensacja drgań momentu w układzie napędowym z maszyną asynchroniczną
PublicationW artykule zaprezentowano metodę detekcji i kompensacji drgań momentu w układzie napędowym z maszyną asynchroniczną. Redukcję oscylacji momentu na wale maszyny obciążającej napęd uzyskano na drodze generowania odpowiednich składowych momentu elektromagnetycznego w silniku klatkowym, pracującym w bezczujnikowym układzie sterowania.