Wyszukiwarka
Filtry
wszystkich: 700
-
Katalog
Wyniki wyszukiwania dla: OSADY Z OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW
-
Dynamic simulation as a tool for evaluation of the nitrogen removal capabilities at the "Gdańsk-Wschód" WWTP
PublikacjaCelem badań było przedstawienie możliwości zastosowania złożonego modelu biokinetycznych ASM2d do symulacji procesu usuwania azotu w oczyszczalni ścieków ''Wschód'' w Gdańsku. Szybkość procesów nitryfikacji i denitryfikacji została wyznaczona w warunkach laboratoryjnych za pomocą tzw. testów zlewkowych. Wyniki tych badań zostały wykorzystane do kalibracji modelu, w trakcie której zmieniano wartości tylko 5 parametrów kinetycznych....
-
Estimation of wastewater treatment plant state for model predictive control of N-P remowal at medium time scale.
PublikacjaPrzy ograniczonych możliwościach pomiarowych estymaty stanu są potrzebne w sterowaniu optymalizującym, opartym na sterowaniu predykcyjnym, sterującym usuwaniem azotu i fosforu, w biologicznej oczyszczalni ścieków. Optymalizator MPC do implementacji sprzężenia zwrotnego z obiektu potrzebuje tych estymat. Dodatkowo aktualizowane muszą być parametry modelu Gray-Box wykorzystywanego w module MPC. Wtedy estymaty stanu są używane przez...
-
Specjacja metali ciężkich w osadach ściekowych stabilizowanych za pomocą innowacyjnej metody trzcinowej
PublikacjaW ostatnich latach pojawiło się wiele procedur analitycznych dotyczących zarówno pojedynczych ekstrakcji jaki i analizy sekwencyjnej. Chociaż metody te są powszechnie stosowane żadna z nich nie uzyskała pełnego uznania w środowisku naukowym. Wyniki otrzymane w wielu stosowanych procedurach są rzadko porównywane, ze względu na istotne różnice wynikające z zastosowanej metody ekstrakcji sekwencyjnej.Do określania specjacji metali...
-
Chapter 13. Immunological determination of the pharmaceutical diclofenac in environmental and biological samples
PublikacjaOpracowano wysoce specyficzną i czułą metodę immunologiczną oznaczania przeciwzapalnego leku diklofenaku. Jest to jeden z najczęściej wykrywanych farmaceutyków w środowisku. Granicę wykrywalności oraz wartość IC50 określono na poziomie 6 ng/L oraz 60 ng/L dla wody wodociągowej, odpowiednio. W badaniu porównawczym, stosując test ELISA oraz GC-MS określono poziomy stężeń diklofenaku w wodach ściekowych z 21 oczyszczalni ścieków i...
-
Adaptacja osadu do wód poosadowych i zewnętrznego źródła węgla.
PublikacjaSpełnienie obowiązujących obecnie warunków usuwania azotu, możliwe jest w przypadku osią-gnięcia wysokiej efektywności procesu denitryfikacji, która musi być poprzedzona pełną nitryfikacją, wiąże się to z wysokimi kosztami napowietrzania w bioreaktorach. Do stref anoksycznych konieczne jest dostarczenie odpowiedniej ilości węgla organicznego, co wiąże się z koniecznością wspomagania denitryfikacji. Odcieki z beztlenowych procesów...
-
Microbiological and biological aspects of wastewater tretment plant Wschód in Gdańsk Operation.
PublikacjaW pracy wykazano, iż w oczyszczalni Wschód w Gdańsku, pracującej w zmodyfikowanym systemie UCT, zanieczyszczenia bakteriologiczne ze ścieków są usuwane w granicach od 92% do ponad 99%, a zanieczyszczenia parazytologiczne niemal całkowicie. Pomimo tego odpływy są nadal dość znacznie zanieczyszczone bakteriologicznie o czym świadczy liczba bakterii wskaźnikowych oraz okresowa obecność bakterii z rodzaju Salmonella. Ustalono, iż...
-
Opracowywanie i porównanie chromatograficznych metodyk oznaczania krótkołańcuchowych kwasów alkanomonokarboksylowych w próbkach wodnych i stałych
PublikacjaNadrzędnym celem jaki postawiono przy planowaniu programu badawczego będącego podstawą tej rozprawy doktorskiej było opracowanie metodyk oznaczania wolnych krótkołańcuchowych kwasów alkanomonokarboksylowych (KKA) opartych na chromatografii gazowej sprzężonej ze spektrometrią mas lub z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym oraz sprawdzenie ich przydatności w analizie wodnych próbek rzeczywistych. Na podstawie przeprowadzonych badań...
-
Zastosowanie metody hydrofitowej do oczyszczania odcieków ze składowisk odpadów komunalnych
PublikacjaW artykule omówiono działanie trzech oczyszczalnie hydrofitowych zasilanych odciekami ze składowisk odpadów komunalnych, zlokalizowanych w północnej Polsce (2 obiekty) oraz w południowej Szwecji (1 obiekt). Analizowane obiekty różniły się budową, sposobem przepływu ścieków i sposobem podczyszczania odcieków surowych. Przeanalizowano, jak różnice w konfiguracji oraz sposobie eksploatacji obiektów wpływały na ich funkcjonowanie i...
-
Ocena badań kinetycznych procesu usuwania azotu z odcieków w procesie nitryfikacji–denitryfikacji w reaktorze typu SBR
PublikacjaIstotnym źródłem azotu dopływającego do części biologicznej komunalnychoczyszczalni ścieków są odcieki pochodzące z beztlenowych komór fermentacji osadu.Ilościowo odcieki te stanowią zaledwie 1-2% dopływu ścieków do oczyszczalni, ale ładunekazotu kierowany wraz z nimi do ciągu głównego może wynosić nawet 10-30% ogólnegoładunku azotu. Dzięki zastosowaniu wydzielonych systemów oczyszczania odciekówmożliwe jest usunięcie nawet 90%...
-
Ocena badań kinetycznych procesu usuwania azotu z odcieków w procesie nitryfikacji–denitryfikacji w reaktorze typu SBR
PublikacjaIstotnym źródłem azotu dopływającego do części biologicznej komunalnychoczyszczalni ścieków są odcieki pochodzące z beztlenowych komór fermentacji osadu.Ilościowo odcieki te stanowią zaledwie 1-2% dopływu ścieków do oczyszczalni, ale ładunekazotu kierowany wraz z nimi do ciągu głównego może wynosić nawet 10-30% ogólnegoładunku azotu. Dzięki zastosowaniu wydzielonych systemów oczyszczania odciekówmożliwe jest usunięcie nawet 90%...
-
ODPADY I OSADY ŚCIEKOWE
Kursy Onlinewykład z przedmiotu Odpady i osady ściekowe
-
Chlorek poliglinu w likwidacji skutków rozwoju bakterii nitkowatych
PublikacjaW pracy przedstawiono wyniki badań nad wpływem dawkowania polichlorku glinu na likwidację skutków rozwoju bakterii nitkowatych w gminnej oczyszczalni ścieków w Lubaniu. Wykazano, że w ciągu 10 dni wprowadzania polichlorku glinu przy wielkości dawki ok. 3 g Al3+/(kgsm*d) możliwe było całkowite usunięcie piany biologicznej i znaczne ograniczenie populacji bakterii Microthrix parvicella. Kontynuacja wprowadzania reagenta przez kolejne...
-
POWIĄZANIE INTENSYWNOŚCI ZAPACHOWEJ Z SYGNAŁAMI CZUJNIKÓW ELEKTRONICZNEGO NOSA
PublikacjaW ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost zainteresowania tematyką wykorzystania sztucznych zmysłów w analityce chemicznej. Szczególną pozycję zajmuje urządzenie, mające naśladować zmysł węchu - elektroniczny nos. Jest to instrument umożliwiający holistyczną analizę składu mieszaniny gazowej, bez rozdzielania i identyfikacji jej poszczególnych składników. Głównym zadaniem, stawianym tym urządzeniom, jest automatyczne rozróżnianie...
-
The effect of slowly biodegradable substrate on the kinetics of biochemical processes in activated sludge bioreactors
PublikacjaCelem niniejszej rozprawy doktorskiej było określenie wpływu substratu wolnorozkładalnego (w postaci związków koloidalnych i zawiesinowych) na kinetykę wybranych procesów biochemicznych, zachodzących w komorach osadu czynnego (tj. denitryfikacja, uwalnianie i anoksyczny/tlenowy pobór fosforanów oraz pobór tlenu), opierając się na badaniach prowadzonych w dwóch dużych komunalnych oczyszczalniach ścieków "Wschód" w Gdańsku i "Dębogórze"...
-
The effect of slowly biodegradable substrate on the kinetics of biochemical processes in activated sludge bioreactors
PublikacjaCelem niniejszej rozprawy doktorskiej było określenie wpływu substratu wolnorozkładalnego (w postaci związków koloidalnych i zawiesinowych) na kinetykę wybranych procesów biochemicznych, zachodzących w komorach osadu czynnego (tj. denitryfikacja, uwalnianie i anoksyczny/tlenowy pobór fosforanów oraz pobór tlenu), opierając się na badaniach prowadzonych w dwóch dużych komunalnych oczyszczalniach ścieków "Wschód" w Gdańsku i "Dębogórze"...
-
Ekstrakcja sekwencyjna w ocenie mobilności metali ciężkich w popiołach a wpływ temperatury suszenia osadów ściekowych przed ich spaleniem
PublikacjaDotychczas metody unieszkodliwiania wytwarzanych osadów ściekowych ograniczały się do ich zagospodarowania przyrodniczego lub rolniczego. Zmiana wymagań prawnych i środowiskowych spowodowała konieczność poszukiwań nowych sposobów ich unieszkodliwiania. W oparciu o dyrektywy zawarte w ramach UE, Polska powinna stopniowo wdrażać nowe technologie. M.in. koncepcja termicznej utylizacji w połączeniu z współsuszeniem, stanowi alternatywę...
-
Ryszard Staniszewski PhD, DSc
OsobyAbsolwent Technikum Energetycznego w Poznaniu (1988 r.) oraz Wydziału Melioracji i Inżynierii Środowiska AR Poznań (1994 r.). Przebieg pracy zawodowej: 2019; Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, UP w Poznaniu; profesor UPP 2015; Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, UP w Poznaniu; adiunkt z habilitacją 2002; Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, UP w Poznaniu; adiunkt 1996; Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska Rolniczego,...
-
Wpływ substancji organicznej na natlenienie i efektywność usuwania zanieczyszczeń w złożach hydrofitowych.
PublikacjaCelem pracy było rozpoznanie dynamki i akumulacji substancji organicznej (SO) w złożach hydrofitowych nawadnianych ściekami, jak również warunków wykluczających jej akumulację w gruncie, a zarazem zapewniających efektywne usuwanie zanieczyszczeń. W okresie 2 lat monitorowano trzy lokalne hybrydowe obiekty hydrofitowe działające w Polsce i Niemczech. Jakośc SO w ściekach określono na podstawie udziału stężenia ChZT charakteryzującego...
-
Genetic Hybrid Predictive Controller for Optimized Dissolved-Oxygen Tracking at Lower Control Level
PublikacjaA hierarchical two-level controller for dissolvedoxygenreference trajectory tracking in activated sludge processeshas been recently developed and successfully validated on a realwastewater treatment plant. The upper level control unit generatestrajectories of the desired airflows to be delivered by theaeration system to the aerobic zones of the biological reactor. Anonlinear model predictive control algorithm is applied to designthis...
-
Opady i osady atmosferyczne. Problemy i wyzwania
PublikacjaAnalityka opadów i osadów atmosferycznych oraz powstałych z nich wód spływnych jest dużym wyzwaniem dla chemików analityków. W pracy przedstawiono główne problemy zarówno niezależne od stosowanej procedury analitycznej jak i związane z procedurą analityczną oraz związane z interpretacją wyników) występujące w trakcie badań próbek różnych form depozycji mokrej. W pierwszej części pracy przedstawiono różnorodność strumieni, jakimi...
-
Procesy i efektywność usuwania zanieczyszczeń z odcieków ze składowisk odpadów komunalnych w oczyszczalniach hydrofitowych
PublikacjaOczyszczanie odcieków z SOK jest jednym z najbardziej istotnych problemów ekologicznych na świecie. Odprowadzenie odcieków do oczyszczalni ścieków komunalnych jest przeważnie niemożliwe, ze względu na ich zmienną ilość oraz skład, bardzo wysokie stężenia ChZT i azotu amonowego, a także obecność trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) oraz metali ciężkich. Najlepszym rozwiązaniem jest oczyszczanie wód odciekowych na terenie składowiska....
-
Modele typu szara skrzynka dla potrzeb estymacji zmiennych i sterowania predykcyjnego z zastosowaniem w zintegrowanych systemach ściekowych - doktoratData obrony (14.12.2004)Promotor: prof. dr hab. inż. Mieczysław Brdyś
PublikacjaEfektywne sterowanie zintegrowanym systemem ściekowym za pomocą zaawansowanych technologii sterowania, mające na celu utrzymanie jego wysokiej technologicznej wydajności przy relatywnie niskich kosztach, wymaga bogatej informacji o jego stanie. Nie jest jednak możliwe ze względów fizycznych i ekonomicznych, uzyskanie wystarczających informacji o stanie systemu wyłącznie na podstawie bezpośrednich pomiarów. Niezbędne jest wykorzystanie...
-
Cofka ścieków
PublikacjaZagrożenie cofką ścieków w instalacjach. Potrzeby w zakresie ochrony. Charakterystyka urządzeń.
-
Wykorzystanie zasobów energii ścieków i osadów w oczyszczalniach ścieków
PublikacjaW publikacji przedstawiono wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł energii w oczyszczalniach ścieków. Szczególną uwagę zwrócono na energię odzyskiwaną ze ścieków oraz osadów ściekowych. Zamieszczone zostały wyniki pomiarów prowadzonych w wybranych oczyszczalniach komunalnych.
-
Jan Wajs dr hab. inż.
Osoby -
Osady denne z gospodarstw hodowli ryb łososiowatych
PublikacjaW artykule przedstawiono wyniki wstępnych badań jakościowych osadów dennych ze stawów hodowlanych wybranego gospodarstwa rybnego w województwie pomorskim. Wyniki tych badań porównano ze składem chemicznym wód wykorzystywanych w hodowli (na ujęciu i na odpływie). Celem badań, których wyniki przedstawiono w artykule, posłużyć miały przede wszystkim ocenie możliwości zagospodarowania odpadów (osadów dennych) powstających w tego typu...
-
Obecność wybranych grup związków w wodach spływających z płyty lotniska
PublikacjaTransport lotniczy jest najnowocześniejszym i najszybciej rozwijającym się rodzajem transportu. W latach 1993-2000 liczba pasażerów w transporcie lotniczym w krajach Unii Europejskiej wzrastała o około 10% w skali roku. Prognozy na najbliższe 20 lat mówią o wzroście rzędu 5% rocznie w globalnej liczbie pasażerów. Ogromny rozwój transportu lotniczego obserwuje się również w Polsce. Jest on w dużej mierze efektem bardzo dynamicznego...
-
Technologia Wody i Ścieków II
Kursy OnlineKurs do przedmiotu Technologia Wody i Ścieków prowadzony dla studentów studiów inżynierskich (sem. V), Inżynieria Środowiska
-
Technologia Wody i Ścieków II_NS_2022
Kursy OnlineWykład z przedmiotu TWS II w zakresie technologii oczyszczania ścieków Wykład prowadzony w systemie stacjonarnym
-
Technologia Wody i Ścieków II_NS_2023
Kursy OnlineWykład z przedmiotu TWS II w zakresie technologii oczyszczania ścieków Wykład prowadzony w systemie stacjonarnym
-
Technologia Wody i Ścieków II_NS_2024
Kursy OnlineWykład z przedmiotu TWS II w zakresie technologii oczyszczania ścieków Wykład prowadzony w systemie stacjonarnym
-
Obliczeniowe przepływy ścieków w kanalizacji
PublikacjaOgólne zasady obliczeń hydraulicznych. Określanie ilości ścieków. Ścieki sanitarne, wody opadowe. Różnice pomiędzy metodami.
-
OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW I ZAGOSPODAROWANIE OSADÓW ŚCIEKOWYCH 2021
Kursy OnlineCelem przedmiotu jest zapoznanie z charakterystyką różnych typów ścieków w zależności od ich pochodzenia (sektor komunalny i przemysłowy) oraz powszechnie stosowanymi technologiami usuwania zanieczyszczeń ze ścieków a także metodami alternatywnymi. Kolejnym celem jest przybliżenie problematyki zagospodarowania osadów ściekowych generowanych w komunalnych oczyszczalniach ścieków i zakładach przemysłowych.
-
2024 Oczyszczanie Ścieków i Zagospodarowanie Osadów Ściekowych
Kursy OnlineCelem przedmiotu jest zapoznanie Studentów z charakterystyką różnych typów ścieków w zależności od ich pochodzenia (sektor komunalny i przemysłowy) oraz powszechnie stosowanymi technologiami usuwania zanieczyszczeń ze ścieków, a także metodami alternatywnymi. Kolejnym celem jest przybliżenie problematyki zagospodarowania osadów ściekowych generowanych w komunalnych oczyszczalniach ścieków i zakładach przemysłowych.
-
Wróżenie ze ścieków. Projektowanie kanalizacji.
PublikacjaZmienione zasady projektowania kanalizacji sanitarnej jako knsekwencja zmian zużycia wody i odpływu ścieków. aktualizacja wskaźników projektowych w konsekwencji aktualnej wytycznej ATV A118 (edycja 1999).
-
Doświadczenia z eksploatacji oczyszczalni hydrofiowych.
PublikacjaW pracy przedstawiono doświadczenia z eksploatacji dotychczas monitorowanych obiektów hydrofitowych w Polsce. Na podstawie uzyskanych wyników monitoringu obiektów przyzagrodowych i lokalnych wykazano, że jednostopniowe obiekty hydrofitowe zapewniały skuteczne usuwanie substancji organicznej wyrażonej w BZT5 i ChZTCr oraz zawiesiny ogólnej. Średnia efektywność usuwania BZT5 wynosiła 76,4% w zakresie obciążeń od 15 do 115 kg/ha·d....
-
Optymalizacja podczyszczania odcieków i ścieków
PublikacjaIstnieje kilka metod dedykowanych podczyszczaniu odcieków składowiskowych i ścieków technologicznych. Jakie są wady i zalety niektórych z nich? Które mogą oznaczać większy wydatek dla przedsiębiorstw, a które mogą przynieść im korzyści?
-
Osady atmosferyczne jako wskaźnik oceny stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
PublikacjaCelem badań, realizowanych w ramach pracy doktorskiej, było określenie poziomu stężeń szeregu toksycznych składników śladowych obecnych w próbkach osadów atmosferycznych zbieranych na terenie wytypowanych aglomeracji miejskich wyraźnie różniących się pod względem położenia geograficznego jak również poziomu antropopresji. Realizację tak zaplanowanego projektu badawczego umożliwiła ocena przydatności stosowanych już w praktyce metodyk...
-
Opady i osady atmosferyczne - źródło informacji o stanie atmosfery
PublikacjaPowietrze atmosferyczne jest tym składnikiem środowiska nieożywionego do którego wprowadza się duże ilości zanieczyszczeń należących do różnych klas związków chemicznych. Zanieczyszczenia te oprócz bezpośredniego wpływu na poszczególne składniki zarówno nieożywionej jak i ożywionej części środowiska są odpowiedzialne za szereg niekorzystnych efektów wtórnych jak: zakwaszenie wód powierzchniowych i gleby oraz efekt cieplarniany,...
-
Porównanie zasad projektowania oczyszczalni hydrofitowych stosowanych w Europie.
Publikacjaw artykule przedstawiono ogólna charakterystykę oczyszczalni hydrofitowych , rodzaje i konfiguracje systemów oraz zachodzące w nich procesy. Porównano zasady projektowania tych systemów (z ograniczeniem tylko do systemów podpowierzchniowych) w krajach, które oprocowały normy i wytyczne oraz porownano je do zasad projektowania w Polsce
-
Pompy ciepła w komunalnych oczyszczalniach ścieków
PublikacjaPublikacja prezentuje możliwości wykorzystania odzysku ciepła ze ścieków za pośrednictwem sprężarkowych pomp ciepła. Przedstawione zostały przykłady zastosowania takich rozwiązań w wybranych oczyszczalniach komunalnych.
-
Zawartość wybranych metali ciężkich w makrofitach oczyszczalni hydrofitowej
PublikacjaW artykule omówiono rozmieszczenie wybranych metali ciężkich (Cd, Pb, Zn, Cu, Fe, i Mn) w ekosystemie oczyszczalni hydrofitowej o przepływie powierzchniowym w miejscowości Bielkowo w województwie pomorskim. Analizowany obiekt znajduje się na cieku będącym dopływem Jeziora Goszyńskiego, na którym zlokalizowane jest ujęcie wody pitnej dla Gdańska i służy do oczyszczania spływów powierzchniowych z pól uprawnych. Badano rozmieszczenie...
-
Uwagi o usuwaniu ze ścieków piasku.
PublikacjaPrzeanalizowano stosowane metody usuwania ze ścieków piasku pod kątem ich efektywności oraz złozoności stosowanych urządzeń. Odnotowano występujące problemy z właściwym funkcjonowaniem piaskowników, istotne wobec wzrostu kosztu składowania odpadów. Przedyskutowano możliwość stosowania separatorów płuczących.
-
Badania oczyszczania ścieków pożarniczych metodą osadu czynnego
PublikacjaZbadano efektywność biologicznego oczyszczania ścieków pożarniczych, uwzględniając nitryfikację, w laboratoryjnym reaktorze z osadem czynnym. Przebadano ścieki surowe rozcieńczone, ścieki poddane koagulacji związkami glinu oraz ścieki po koagulacji i utlenianiu z zastosowaniem reakcji Fentona. Efektywność oczyszczania mierzono stopniem redukcji ChZT. Badano aktywność dehydrogenaz mikroorganozmów osadu czynnego, stężenie azotu amonowego...
-
Zastosowanie mikrofiltracji do doczyszczania komunalnych ścieków oczyszczonych
PublikacjaW pracy przedstawiono wyniki badań w skali ułamkowo technicznej nad mikrofiltracją komunalnych ścieków oczyszczonych. Ustalono, że mikrofiltracja jest skuteczną metodą dezynfekcji oraz poprawia parametry fizyczno-chemiczne ścieków oczyszczonych. W permeacie obserwowano jedynie pojedyncze komórki bakterii wskaźnikowych. Spośród parametrów fizyczno-chemicznych najlepiej usuwane były: zawiesina, mętność oraz fosfor ogólny, dobre efekty...
-
Oczyszczanie ścieków zawierających ciecz jonową osadem czynnym
PublikacjaZbadano możliwość biologicznego oczyszczania ścieków syntetycznych zawierających tetrafluoroboran 1-butylo-3-metyloimidazoliowy w laboratoryjnym bioreaktorze z osadem czynnym.
-
20 lat doświadczeń z eksploatacji oczyszczalni hydrofitowych w Polsce
PublikacjaW pracy przedstawiono doświadczenia z eksploatacji dotychczas monitorowanych obiektów hydrofitowych wykorzystywanych do oczyszczania ścieków bytowych w Polsce. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów wykazano, że jednostopniowe obiekty hydrofitowe zapewniały skuteczne usuwanie substancji organicznej wyrażonej w BZT5 i ChZT oraz zawiesiny ogólnej. Średnia efektywność usuwania BZT5 wynosiła 76,4% w zakresie obciążeń od 15 do 115 kgO2/ha·d....
-
Technologia Wody i Ścieków II - 2023/2024 stacjonarne
Kursy OnlineKurs do przedmiotu Technologia Wody i Ścieków prowadzony dla studentów studiów inżynierskich (sem. V), Inżynieria Środowiska
-
Bezodpływowe zagospodarowanie ścieków bytowych pochodzących od niewielkich emitorów.
PublikacjaRozwój koncepcji biotoalety jako alternatywnego rozwiązania zagospodarowania ścieków bytowych powstających w małej jednostce osadniczej.
-
Technologia Wody i Ścieków II - 2022/2023 stacjonarne - Nowy
Kursy OnlineKurs do przedmiotu Technologia Wody i Ścieków prowadzony dla studentów studiów inżynierskich (sem. V), Inżynieria Środowiska