Wyniki wyszukiwania dla: WIEK XIX/XX - MOST Wiedzy

Wyszukiwarka

Wyniki wyszukiwania dla: WIEK XIX/XX

Filtry

wszystkich: 419
wybranych: 339

wyczyść wszystkie filtry


Filtry wybranego katalogu

  • Kategoria

  • Rok

  • Opcje

wyczyść Filtry wybranego katalogu niedostępne

Wyniki wyszukiwania dla: WIEK XIX/XX

  • Licht, Luft, Sonne und Farbe. Ucząc się dziś od Gustava Oelsnera

    Artykuł przedstawia główne przesłanki podjęcia tematu całego tomu. Jest kluczem do powiązania wszystkich zamieszczonych w tomie prac, poruszających temat współczesnych interpretacji miasta, czerpiących z dorobku modernistycznych planistów i architektów - reformatorów miasta, oraz modernistycznej myśli architektonicznej i urbanistycznej. Główną postacią nie tylko tego artykułu, ale i całego tomu, jest Gustav Oelsner, architekt miejski...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Evaluating the Catastrophic Rainfall of 14 July 2016 in the Catchment Basin of the Urbanized Strzyza Stream in Gdańsk, Poland

    We analyzed the causes, the course, and consequences of the extreme precipitation events that occurred 14 July 2016 in the watershed of Strzyza Creek in Gdańsk, Poland. Automated rain gauges located in Strzyża catchment registered a total precipitation lasting about 16 hours – from 129 to 160 mm of rain depth. More in-depth analysis based on rain data collected by Gdańsk University of Technology (GUT) rain station was done. The...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Badania diagnostyczne posadzki w Bazylice św. Mikołaja w Gdańsku

    Zmiany warunków otoczenia obiektów zabytkowych, do których można zaliczyć industrializację otoczenia, ruch pojazdów mechanicznych, zanieczyszczenie środowiska oraz okresowe zmiany poziomu wód gruntowych, mają niejednokrotnie negatywny wpływ na ich stan techniczny. W przypadku pojawienia się pierwszych oznak uszkodzeń elementów konstrukcyjnych lub wykończeniowych, ocena wpływu poszczególnych czynników jest utrudniona, w szczególności,...

  • Od demiurga do twórczego koordynatora. Ewolucja warsztatu architekta po 1995 r.

    Publikacja

    - Rok 2022

    Rozprawa zajmuje się rozważaniem na temat charakteru twórczego profesji. Postrzeganie społeczne i funkcja, jaka przepisywana była architektom i urbanistom, rola twórcy – demiurga, ustępuje dziś miejsca roli architekta – koordynatora. Praca podejmuje próbę deskrypcji zmian zachodzących w warsztacie pracy architekta, poprzez badanie dorobku twórczego pracowni Grupa 5 Architekci, której działalność przypada na okres transformacji...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Byłe porty lotnicze jako element dziedzictwa architektonicznego i urbanistycznego

    Publikacja

    - Rok 2022

    Tematyka niniejszej rozprawy dotyczy wpływu byłych, cywilnych portów lotniczych na kształtowanie nowej zabudowy na ich dawnym terenie. Przebadane zostają wartości kulturowe oraz społeczno­ekonomiczne pozostałej po nich infrastruktury. Rozwój i dzieje lotnictwa są przedmiotem zainteresowania historyków, a kwestie związane z budową nowych portów lotniczych - urbanistów, co czyni zagadnienia te przedmiotem licznych badań. Niemniej...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Niemiecki współczesny model kształtowania miejskich struktur mieszkaniowych

    Publikacja

    Referat dotyczy dominujących tendencji w urbanistyce niemieckiej w kształtowaniu nowych, mieszkaniowych dzielnic powstałych w ostatnich 20 latach jako wielko skalarne projekty miejskie. Globalne zmiany kulturowe i demograficzne, postęp techniczny i ponowne zjednoczenie Niemiec spowodowały zasadnicze zmiany niemieckich głównych pól problemowych związanych z tematyką mieszkalnictwa i rozwoju miast. Procesy kurczenie miast i regionów...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Transformacja systemów bankowych w wybranych krajach bałtyckich

    Celem monografii jest ocena zmian zachodzących w systemach bankowych wybranych krajów bałtyckich w okresie transformacji systemowej. Scharakteryzowano w niej systemy bankowe na Litwie, Łotwie i w Estonii oraz makro i mikrootoczenie banków od lat 90. XX wieku aż do 2014 roku. Przedstawiono w niej sytuację ekonomiczno-finansową państw bałtyckich na początku okresu transformacji koncentrując się na genezie zachodzącego w tych krajach...

  • Artysta jako whistle-blower

    Publikacja

    - Rok 2015

    Tekst stanowi próbę ujęcia roli artysty jako katalizatora toczących się w społeczeństwie procesów. Społeczna rola sztuki - wielokrotnie rozważana w przeszłości - również obecnie jest przedmiotem sporów. Jednak współczesna sytuacja sztuki, będąca owocem kryzysu, w którym znalazła się po obu wojnach światowych cywilizacja, jest bardziej złożona. O ile uprzednio oczekiwano udziału artystów w zmianie na lepsze społecznej rzeczywistości,...

  • Wpływ kryzysu na sektor MSP w krajach strefy Euro 2008-2011

    Ostatnie ćwierćwiecze XX wieku to okres renesansu sektora MSP. Przejawiał się on głównie we wzroście populacji firm i spadku przeciętnej wielkości firmy, wzroście liczby miejsc pracy w MSP i wzroście udziału zatrudnienia w tym sektorze w zatrudnieniu ogółem. Tendencje te obserwowane były zarówno w krajach wysoko, jak i słabiej rozwiniętych (m.in. Loveman, Sengenberger [1990], Storey [1994] i wiele innych; także Piasecki [1997],...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Stalowe panele sandwicz w konstrukcjach okrętowych

    Publikacja

    - Rok 2018

    Dążenie do tego, aby nowe konstrukcje pojazdów takich jak statki czy pociągi były coraz szybsze, lżejsze i większe wywołuje konieczność poszukiwania innowacyjnych rozwiązań strukturalnych. Ujmując rzecz ogólnie, w celu realizacji tego postulatu, można iść w jednym z dwóch kierunków: poszukiwać nowych rozwiązań konstrukcyjnych czy też technologicznych, albo stosować nowe materiały. Oba podejścia są zazwyczaj wzajemnie ze sobą powiązane:...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Tworzenie miejskości po 1990r., Geneza niemieckiej urbanistyki współczesnych założeń mieszkaniowych

    Artykuł jest przyczyną do przypomnienia genezy współczesnej formy niemieckich miejskich struktur mieszkaniowych w kontekście zmian rozumienia ich wymiaru miejskości. Niemiecka myśl urbanistyczna łączy w sobie dwie wyraziste tradycje dwudziestego wieku - Gründerzeit i KlassischeModerne. Pozostaje jednak silnie otwarta na innowację generowaną nie tylko dzięki postępowi technicznemu, ale przede wszystkim poprzez planowanie interdyscyplinarne...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • CSR knowledge and perception in Polish SMEs: Evidence from the region of Pomerania.

    The concept of CSR was created in the second half of 20th century mostly with respect to large businesses, mostly multinational corporations. Alongside with the renaissance of small and medium-sized enterprises (SMEs), which took place in the seventh decade of 20th centu-ry, we can observe a constant increase in the popularity of research into CSR practices among SMEs. This topic still remains under-researched, especially in transition...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Rewitalizacja Starego Fordonu. Synergia działań społecznych i przestrzennych

    Publikacja
    • E. Raczyńska-Mąkowska

    - Rok 2018

    Stary Fordon jest dawnym miasteczkiem wchłoniętym w 1973 roku przez Bydgoszcz. Jego historia sięga wieku XIV w. i jest nierozerwalnie związana z położeniem nad Wisłą oraz trzema nacjami, które zamieszkiwały obok siebie: Polakami, Niemcami i żydami. Utrata autonomii w drugiej połowie XX wieku spowodowała z jednej strony degradację przestrzeni, a z drugiej powolne odbudowywanie lokalnej tożsamości. W rozprawie podjęto próbę wielowątkowej...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Nowe technologie w procesie projektowania architektonicznego

    Publikacja

    Projektowanie architektoniczne zmienia się wraz z wprowadzaniem nowych technologii. Zmiany, które są wynikiem cyfrowej rewolucji z końca XX wieku przyczyniły się do zmiany metod stosowanych w projektowaniu, ale nie sposobu myślenia o projektach i ich etapach. Można stwierdzić, że tradycyjna deska kreślarska została zastąpiona cyfrową. Jednak dziś w związku ze wzrostem skomplikowania procesów projektowych, ich wielowarstwowości...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Metody intensyfikacji wymiany ciepła "po stronie płaszcza" w kompaktowym wężownicowym wymienniku ciepła

    Publikacja

    - Rok 2017

    Ze względu na rosnącą populację i zwiększające się zanieczyszczenie środowiska naturalnego coraz aktualniejsza staje się tematyka wysokosprawnych wymienników ciepła . Elementy te mają duże znaczenie dla systemów energetycznych, instalacji chłodniczych i wentylacyjnych oraz inżynierii spożywczej i chemicznej . Jedną z częściej spotykanych konstrukcji jest wężownicowy aparat cieplny . Ten typ aparatu cieplnego został opracowany w...

  • Aktywność współczesnych fasad w kontekście rozwoju innowacyjnych technologii

    Publikacja

    - Rok 2010

    Tematem pracy są fasady aktywne. Dążenie do ich tworzenia jest efektem przemian, jakim podlega sama architektura. Wynika także z rozwoju innowacyjnych technologii. W konsekwencji wobec zewnętrznej powłoki budynku stawiane są coraz to nowe wymagania estetyczne i funkcjonalne. Jako odpowiedź na nie, architekci projektują powłoki zewnętrzne reagujące na wpływy środowiska czy ruch użytkownika. Emitują one w przestrzeń miasta fakturalne...

  • Strategicieskoje partnerstwo EC- Kitaj : Satudricestwo i Sopiernicestwo = Partnerstwo strategiczne UE- Chiny : współpraca i rywalizacja

    Wyposażenie Unii Europejskiej we Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa (WPZiB) otworzyło nowe możliwości realizacji celów wspólnotowych w ramach tej strefy integracji europejskiej. Jednocześnie na przestrzeni ponad dwudziestu lat ujawniły się także liczne bariery w formułowaniu i realizacji WPZiB. Jej cele ewaluowały i w rozszerzonym ujęciu zostały zdefiniowane w Traktacie o UE podpisanym w 2007 r. w Lizbonie. Od lat dziewięćdziesiątych...

  • Architektura i układ przestrzenny portu gdyńskiego lat międzywojennych jako dziedzictwo kulturowe

    Publikacja

    - Rok 2013

    W rozprawie podjęto przedstawienie dwóch głównych składowych krajobrazu kulturowego portu gdyńskiego - przestrzeni portowej jako zrealizowanej myśli planistycznej oraz zbudowanymi na terenie kompleksu obiektami architektonicznymi. Analiza zasobu w jego najistotniejszym - z punktu widzenia dziedzictwa kulturowego - podejściu historycznym okresu dwudziestolecia międzywojennego dowodzi znacznych, tkwiących w nim, wartości historycznych....

  • Gdynia otwarta na morze

    Publikacja

    - Rok 2012

    Tradycję przestrzenną Gdyni stworzyły lata międzywojenne. To one ukształtowały ją w sensie urbanistycznym i architektonicznym oraz wykreowały główną ideę przestrzenną, którą jest otwarcie miasta na morze. Idea ta jest w pewnym sensie oczywista, gdyż nadmorskie położenie Gdyni wyraźnie do tego predestynowało. Dzięki konsekwentnej działalności zarówno projektanta portu - inżyniera Tadeusza Wendy, jak i głównego projektanta miasta...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Problemy diagnostyki szyn kolejowych w torach i rozjazdach

    Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku doszło do wielu zmian w zakresie stosowanych materiałów, konstrukcji i technologii budowy toru kolejowego. Zmiany te w dużym stopniu dotyczyły szyn kolejowych, które obecnie charakteryzują się dużą wytrzymałością i twardością oraz małym zużyciem powierzchni tocznej główki szyny. Istotnym czynnikiem wpływającym na trwałość było ulepszenie technologii łączenia szyn kolejowych toru bezstykowego,...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Analiza kondensatów oddechowych - wyzwanie dla analityków

    Publikacja

    - Analityka: Nauka i Praktyka - Rok 2011

    Od lat 90-tych XX wieku coraz szerszym zainteresowaniem, zarówno w środowisku medycznym jak i analitycznym, cieszą się metody nieinwazyjne polegające na badaniu indukowanej plwociny, kondensatu oddechowego oraz na pomiarze składu powietrza wydychanego. Kondensaty oddechowe zawierają wszystkie substancje, jakie występują w płynie wyściełającym układ oddechowy. Ze względu na stosunkowo prosty skład matrycy są one idealnymi próbkami...

  • Koncepcje zarządzania współczesnym uniwersytetem

    Publikacja

    - Rok 2011

    Rozprawa koncentruje się na poszukiwaniu nowych koncepcji zarządzania współczesnym uniwersytetem. Problematykę podjęto ze względu na to, że masowość kształcenia i chroniczne niedofinansowanie nauki i szkolnictwa wyższego z jednej strony, a turbulencja otoczenia oraz związane z niąrosnące oczekiwania społeczne z drugiej powodują, że uczelnie są zmuszone do poszukiwań nowych rozwiązań w zakresie organizacji i zarządzania. Celem rozprawy...

  • Makroskopowe modele ruchu potoku pojazdów na odcinkach międzywęzłowych autostrad i dróg ekspresowych

    Publikacja

    - Rok 2019

    Autostrady i drogi ekspresowe stanowią rdzeń sieci drogowej kraju, zapewniając podstawowe międzynarodowe i międzyregionalne połączenia transportowe. Dynamiczny rozwój sieci tych dróg w Europie i USA w drugiej połowie XX wieku spowodował. że inżynierowie ruchu drogowego i naukowcy zaczęli obserwować ruch pojazdów na tych drogach poszukując: modeli opisujących ruch potoku pojazdów, metod szacowania przepustowości i metod oceny warunków...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Miernictwo elektryczne na politechnice w Gdańsku w latach 1904–1945

    Publikacja

    Politechnika Gdańska została utworzona w 1904 roku. Działalność uczelni nierozerwalnie związana była z losami Gdańska, dlatego w jej historii do 1945 roku można wyróżnić trzy okresy: pruski, Wolnego Miasta Gdańska oraz czasy drugiej wojny światowej. Od początku, jednym z ważniejszych kierunków nauczania była elektrotechnika. Postęp w elektrotechnice nie był możliwy bez rozwoju miernictwa elektrycznego, dlatego przez cały czas działania...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Studenci, doktoranci, stażyści z Białorusi na polskich uczelniach

    Publikacja

    - Rok 2015

    Studenci i doktoranci oraz stażyści z Białorusi należą od początku lat 90. XX wieku do najliczniejszych grup cudzoziemców podejmujących kształce- nie z Polsce. Polityka przyjmowania ich na studia, staże habilitacyjne, arty- styczne, specjalistyczne szkolenia i staże podyplomowe składała się z kilku etapów: od akceptacji przez szkołę, wjazdu na teren państwa, legalizacji pobytu oraz pozostawania po studiach w Polsce. Studenci,...

  • O średniowiecznej architekturze zakonów żebraczych w Chełmnie. Na marginesie tomu pierwszego "Księgi klasztorów ziemi chełmińskiej w średniowieczu"

    Celem artykułu było przedstawienie wyników wieloletnich badań autora nad architekturą zakonów żebraczych w Chełmnie i polemika z ustaleniami najnowszej publikacji na ten temat. Autor, historyk architektury, prowadził kwerendy archiwalne i badania terenowe w Chełmnie od 2010 r. zbierając obszerny materiał źródłowy o kościołach świętych Piotra i Pawła (dominikanów) oraz świętych Mikołaja i Jakuba (franciszkanów). Na jego podstawie...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Czynniki kształtujące środowisko pacjenta w szpitalu

    Publikacja

    - Rok 2018

    Szpital jest miejscem szczególnym – z założenia przebywają w nim osoby, znajdujące się w sytuacji niekomfortowej. Możliwości adaptacji w nowym środowisku u osób chorych, osłabionych lub osób z niepełnosprawnościami są znacząco obniżone, a przecież szpital należy do budynków o najbardziej skomplikowanej strukturze funkcjonalno-przestrzennej. Stan emocjonalny pacjenta w środowisku szpitalnym jest uzależniony od relacji z lekarzami...

  • Zabytkowy zespół dwóch podziemnych zbiorników wody czystej i ogrodu wodnego przy dawnym Szpitalu Miejskim w Gdańsku – obecnie Gdański Uniwersytet Medyczny

    Publikacja

    - OCHRONA ZABYTKÓW - Rok 2020

    W pracy opisano mało dotychczas znany fragment zespołu Szpitala Miejskiego w Gdańsku (dziś GUMed, dawniej też Akademia Medyczna), obejmujący dwa historyczne podziemne zbiorniki wody pitnej z początku XX wieku, oraz założenie parkowe z lat 40., powiązane z nimi funkcjonalnie i tworzące spójny zespół. Najpóźniej na przełomie lat 60/70 wykorzystanie tego obszaru (około 1 ha) wygasło i nie został on ponownie zagospodarowany w szerszej...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Idea urbanistyczna Juliana Rummla i jej wpływ na międzywojenne plany Gdyni = The Urban Idea of Jukiab Rummel and Its Influence on the Interwar Plans of Gdynia

    Publikacja

    - Rok 2020

    Julian Rummel nie był ani architektem ani urbanistą. Był inżynierem budowy okrętów, działaczem gospodarczym, jednym w wielkich orędowników budowy portu i miasta Gdyni oraz współtwórcą polskiej polityki morskiej II Rzeczypospolitej. W połowie 1924 roku, kiedy rozpoczęto w Gdyni przebudowę otwartego zaledwie rok wcześniej Portu Tymczasowego na wielki, uniwersalny port stały, Julian Rummel był pierwszym którzy zwracali uwagę na pilną...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Modernistyczne centrum miasta - ewolucja idei Dzielnicy Reprezentacyjnej Gdyni 1926-2007

    Publikacja

    - Rok 2011

    Modernistyczne centrum miasta jako zagadnienie urbanistyczne nieczęsto było w okresie międzywojennym przedmiotem prac realizacynych. W porównaniu bowiem do podejmowanych na wielką skalę zarówno w Polsce jak i w całej Europie zadań mieszkaniowych, budowa nowych zespołów śródmiejskich należała do rzadkości. W tym kontekście ciekawym problemem jest geneza i rozwój idei Dzielnicy Reprezentacyjnej Gdyni. W sensie projektowym w skali...

  • Renesans polskich dworców

    Publikacja

    - Rok 2016

    Od 2009 r. prowadzony jest szeroko zakrojony program inwestycyjny przebudowy istniejących i budowy nowych dworców kolejowych w ramach modernizacji polskiej sieci kolejowej. Bazuje on na założeniach wdrażanych od końca lat 90. XX wieku programów dworcowych w innych krajach europejskich. Pierwsze pilotażowe projekty były realizowane w związku z programem EURO 2012. Do końca 2014 r. przebudowano 63 obiekty, w tym 47 objęte ochroną...

  • ASSESSMENT OF CLIFF STABILITY AFTER THE DEMOLITION OF THE ENGINEERING FACILITIES

    Publikacja

    - Rok 2014

    As a part of an experiment, cliff in Gdynia Redlowo (southern coast of Baltic Sea, Gdansk Bay) was measured using terrestrial laser scanner. The main reason for taking up the subject of the Orlowo Cliff’s stability was a decision about controlled removal one of the war fortification elements. The main purpose of that analysis was to specify suitability of laser scanning in determination of slope’s stability after a violent event....

  • Enviroment of Polish democratisation changes

    Publikacja

    - Rok 2005

    W 1989 r. zapoczątkowany został w krajach Europy Środkowo-Wschodniej proces demokratyzacji. Demokratyzacja oznacza zmianę systemu społecznego w kierunku ideałów i instytucji zakorzenionych w krajach Europy Zachodniej, USA i Kanady opierających się m.in. o zasady: 1. Suwerenności narodu; 2. Republikańskiej formy państwa; 3. Poszanowaniu zasad państwa prawa; 4. Reprezentacji politycznej; 5. Podziału władzy i równoważenia się władz;...

  • Wariantowa koncepcja usuwania zanieczyszczeń w systemie projektowanego zbiornika retencyjnego na Potoku Królewskim na terenie kampusu Politechniki Gdańskiej w zależności od warunków hydraulicznych

    Publikacja

    Proces urbanizacji pociąga za sobą istotne konsekwencje dla zlewni miejskich, do których należą:  wzrost objętości spływów deszczowych,  skrócony czas koncentracji spływów deszczowych,  wzrastające zagrożenie podtopieniami i powodziami,  w okresach suszy zmniejszony przepływ w ciekach,  rosnące zanieczyszczenie spływów opadowych,  zmiana mikroklimatu na terenach miejskich. Zmiany...

  • Związek Zawodowy Drukarzy i Pokrewnych Zawodów Oddział w Lublinie w latach 1918-1950.

    Publikacja

    - Rok 2022

    Autorka w artykule opisuje działalność Związku Zawodowego Drukarzy i Pokrewnych Zawodów w Lublinie...

    Pełny tekst do pobrania w portalu

  • Aktywna Termografia Dynamiczna - przetwarzanie serii obrazów w diagnostyce medycznej

    Publikacja

    Aktywna termografia dynamiczna (ATD) jest metodą obrazowania zmian temperatury na powierzchni badanego obiektu w czasie jako odpowiedź na zastosowane pobudzenie zewnętrzne (ogrzewanie lub chłodzenie). Celem badania jest określenie właściwości obiektu w czasie trwania termicznych procesów przejściowych, takich jak grzanie lub chłodzenie. Obiekt badany jest pobudzany sygnałem cieplnym (zewnętrznie) lub farmakologicznie (wewnętrznie)....

  • Funkcje sektora bankowego w gospodarce: przypadek Indii

    Celem artykułu jest zbadanie wpływu sektora bankowego na sferę realną gospodarki w Indiach i określenie, w jakim stopniu oddziałuje pozytywnie, a w jakim stanowi barierę rozwojową. W pierwszej części tekstu omówione zostały teoretyczne propozycje dotyczące zależności między działalnością banków a sferą realną. Cztery podstawowe funkcje banków to zwiększanie efektywności alokacji zasobów, mobilizacja oszczędności, ograniczanie ryzyka...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • Między klasyką a awangardą. Szpital Morski na Oksywiu projektu Mariana Lalewicza

    Publikacja

    Celem artykułu jest ukazanie architektonicznego dziedzictwa Szpitala Morskiego w Gdyni, będącego inwestycją wojskową z początku lat 30. XX weku, a powstałego w biurze ważnego i cenionego architekta – Mariana Lalewicza. Ten zasłużony projektant, reprezentant klasycyzmu akademickiego, miał w swym dorobku m.in. kilka gdyńskich obiektów istotnych dla Polskiej Marynarki Wojennej. W 1930 r. podjął się wyzwania szczególnego, jakim była...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym

  • The Role of Daylight in Forming the Traditional Space: Classification of Traditional Iranian Daylighting Elements

    Daylight character in a space can be defined as the manner in which daylight permeates and is dispersed in that space. The architectural elements related to daylighting under investigation in this study were rooted in Iranian-Isfahani heritage, considered traditional Iranian architecture (from the 16th to early 20th century). The establishment of a classification system for daylighting systems holds significant utility. This...

    Pełny tekst do pobrania w serwisie zewnętrznym