Wyszukiwarka
Filtry
wszystkich: 1473
-
Katalog
- Publikacje 1146 wyników po odfiltrowaniu
- Czasopisma 5 wyników po odfiltrowaniu
- Osoby 42 wyników po odfiltrowaniu
- Wynalazki 9 wyników po odfiltrowaniu
- Projekty 9 wyników po odfiltrowaniu
- Zespoły Badawcze 2 wyników po odfiltrowaniu
- Aparatura Badawcza 2 wyników po odfiltrowaniu
- Kursy Online 55 wyników po odfiltrowaniu
- Wydarzenia 3 wyników po odfiltrowaniu
- Dane Badawcze 200 wyników po odfiltrowaniu
wyświetlamy 1000 najlepszych wyników Pomoc
Wyniki wyszukiwania dla: FILTRY KALMANA
-
Designing Particle Kalman Filter for Dynamic Positioning
PublikacjaThe article presents a comparative analysis of two variants of the Particle Kalman Filter designed by using two different ship motion models. The first filter bases only on the kinematic model of the ship and can be used in many types of vehicles, regardless of the vehicle dynamics model. The input value to the filter is the noisy position of the ship. The second filter makes use of the kinematic and dynamic models of the moving...
-
Hand gesture recognition supported by fuzzy rules and Kalman filters
PublikacjaThe paper presents a system based on camera and multimediaprojector enabling a user to control computer applications by dynamic hand gestures. Gesture recognition methodology based on representing hand movement trajectory by motion vectors analysed using fuzzy rule-based inference is first given. For effective hand position tracking Kalman filters are employed. The system engineered is developed using J2SE and C++/OpenCV technology....
-
Estimation of a Stochastic Burgers' Equation Using an Ensemble Kalman Filter
PublikacjaIn this work, we consider a difficult problem of state estimation of nonlinear stochastic partial differential equations (SPDE) based on uncertain measurements. The presented solution uses the method of lines (MoL), which allows us to discretize a stochastic partial differential equation in a spatial dimension and represent it as a system of coupled continuous-time ordinary stochastic differential equations (SDE). For such a system...
-
Multisensor Tracking of Marine Targets - Decentralized Fusion of Kalman and Neural Filters
Publikacja -
Decoupled Kalman filter based identification of time-varying FIR systems
PublikacjaWhen system parameters vary at a fast rate, identification schemes based on model-free local estimation approaches do not yield satisfactory results. In cases like this, more sophisticated parameter tracking procedures must be used, based on explicit models of parameter variation (often referred to as hypermodels), either deterministic or stochastic. Kalman filter trackers, which belong to the second category, are seldom used in...
-
Autonomous Ship Utility Model Parameter Estimation Utilising Extended Kalman Filter
PublikacjaIn this paper, a problem of autonomous ship utility model identification for control purposes is considered. In particular, the problem is formulated in terms of model parameter estimation (one-step-ahead prediction). This is a complex task due to lack of measurements of the parameter values, their time-variability and structural uncertainty introduced by the available models. In this work, authors consider and compare two utility...
-
An adaptive-noise Augmented Kalman Filter approach for input-state estimation in structural dynamics
PublikacjaThe establishment of a Digital Twin of an operating engineered system can increase the potency of Structural Health Monitoring (SHM) tools, which are then bestowed with enhanced predictive capabilities. This is particularly relevant for wind energy infrastructures, where the definition of remaining useful life is a main driver for assessing the efficacy of these systems. In order to ensure a proper representation of the physical...
-
Multilevel inverter neutral-point voltage sensor diagnostic based on the Extended Kalman Filter
PublikacjaA new algorithm for neutral point voltage imbalance estimation in DC link of the three-level (3L) neutral point clamped (NPC) voltage source inverter (VSI) is proposed. Application of the proposed algorithm does not require any additional sensors. The unbalanced voltage calculation is based on the information derived from the inverter output measured currents and from the knowledge of the load model parameters. In order to estimate...
-
Tracking Moving Objects in Video Surveillance Systems with Kalman and Particle Filters – A Practical Approach
PublikacjaThis Chapter focuses on the first type of object tracking algorithms, namely on Kalman and particle filters. A theory of these algorithms may be found in many publications, there are also reports on implementation of these approaches to object tracking in video. However, developers of VCA systems still face two important problems. The first one is related to obtaining accurate measurements of positions and sizes of the tracked...
-
A fractionally delaying complex Hilbert transform filter
PublikacjaPrzedstawiono nowy, dyskretno-czasowy, ułamkowo-opóźniający (FD od ang. fractional delayor), zespolony filtr Hilberta (HTF od ang. Hilbert transform filter) nazwany FDHTF. Filtr ten jest oparty na parze obróconych filtrów o zmiennym opóźnieniu ułamkowym (VFD od ang. variable fractional delayor). Za pomocą filtru FDHTF realizuje się jednocześnie filtrację Hilberta i wprowadzanie ułamkowego opóźnienia do przetwarzanego sygnału. Dzięki...
-
Data fusion of GPS sensors using Particle Kalman Filter for ship dynamic positioning system
PublikacjaDepending on standards and class, dynamically positioned ships make use of different numbers of redundant sensors to determine current ship position. The paper presents a multi-sensor data fusion algorithm for the dynamic positioning system which allows it to record the proper signal from a number of sensors (GPS receivers). In the research, the Particle Kalman Filter with data fusion was used to estimate the position of the vessel....
-
Particle Filter Modification using Kalman Optimal Filtering Method as Applied to Road Detection from Satellite Images
PublikacjaIn the paper recursive state estimation approach is presented as applied to satellite images. Especially, a model of dynamic systems of the non-linear and non-Gaussian systems is presented, and finally the Kalman filter and particle filter and an integration of both is figured out. Special attention is paid to the application for satellite image analysis.
-
Implementation of Extended Kalman Filter with Optimized Execution Time for Sensorless Control of a PMSM Using ARM Cortex-M3 Microcontroller
PublikacjaThis paper addresses the implementation and optimization of an Extended Kalman Filter (EKF) for the Permanent Magnet Synchronous Motor (PMSM) sensorless control using an ARM Cortex-M3 microcontroller. A various optimization levels based on arithmetic calculation reduction was implemented in ARM Cortex-M3 microcontroller. The execution time of EKF estimator was reduced from 260.4 μs to 37.7 μs without loss of accuracy. To further...
-
Estymacia stanu nieliniowych obiektów dynamicznych.
PublikacjaW wielu zagadnieniach z obszaru teorii i praktyki sterowania, w tym identyfikacji lub regulacji, oraz diagnostyki procesów, wykorzystywana jest ocena (estymacja) stanu obiektu dynamicznego. Dla obserwowanego procesu, który można opisać dyskretno-czasowym modelem Gaussa-Markowa, istnieje nieobciążony estymator minimalnowariancyjny stanu, znany jako filtr Kalmana.W pewnych praktycznych sytuacjach model Gaussa-Markowa może być jednak...
-
Generalized adaptive notch filter with a self-optimization capability
PublikacjaW pracy przedstawiono samonastrajalny wariant tzw. uogólnionego adaptacyjnego filtru wycinającego. Automatycznym strojeniem objęte są dwa współczynniki wzmocnienia adaptacji, odpowiedzialne za śledzenie amplitud i częstotliwości parametrów identyfikowanego obiektu.
-
Wykrywanie i różnicowanie manewrów oparte na modelach analitycznych i filtracji Kalmana.
PublikacjaW rozdziale przedstawia się model radarowego procesu pomiarowego oraz omawia problem modelowania trajektorii ruchu obiektów latających. Przyjęto klasę obiektów cywilnych, których tor ruchu można opisać jak złożenie ruchu prostoliniowego jednostajnego oraz ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego lub ruchu po okręgu ze stałą prędkością (manewru). zastosowano również metodę estymacji nieznanej wartości wielkości sterującej,...
-
Respiration rate estimation for model predictive control of dissolved oxygen in wastewater treatment plant
PublikacjaRespiration rate is very important parameter for biological processes in wastewater treatment plant (WWTP). The sequential algorithm for estimate the respiration rate is proposed and investigated. The Kalman filter (KF) is used. Simulation tests for the benchmark WWTP are presented.Respiracja jest bardzo ważnym parametrem dla prawidłowego przebiegu procesów biologicznych w oczyszczalni ścieków. W artykule przedstawiono i zbadano...
-
Neural network approach to 2D Kalman filtering in image processing
Publikacja -
Filtry cyfrowe ułamkowoopóźniające - projektowanie metodą okien
PublikacjaMonografia jest poświęcona projektowaniu cyfrowych filtrów ułamkowoopóźniających typu FIR metodą okien. Wyróżniono tu dwie modyfikacje klasycznej metody okien: metodę okien symetrycznych z dodatkową korekcją wzmocnienia filtru oraz metodę okien przesuwanych, w której okno używane w projektowaniu jest próbkowane z przesunięciem równym opóźnieniu efektywnemu projektowanego filtru. Wspólną cechą obydwu podejść jest wykorzystanie symetrycznego...
-
Locally-adaptive Kalman smoothing approach to identification of nonstationary stochastic systems
Publikacja -
Adjustable fractional-delay filters utilizing the Farrow structure and multirate techniques. [Przestrajalne filtry o opóźnieniu ułamkowym wykorzystujące strukturę Farrowa i techniki wieloszybkościowe]
PublikacjaDo efektywnej realizacji ułamkowo opóźniających, przestrajalnych filtrów FIR (o skończonej odpowiedzi impulsowej) można wykorzystywać strukturę Farrowa. Jednakże, niezależnie od efektywności w porównaniu z innymi strukturami, jej złożoność implementacyjna szybko rośnie ze wzrostem szerokości pasma filtru. Celem zredukowania złożoności numerycznej, zaproponowano podejście wieloszybkościowe. W tym podejściu sygnał wejściowy jest...
-
Bezczujnikowy rozruch wysokoobrotowej maszyny synchronicznej z magnesami trwałymi
PublikacjaCelem artykułu jest przedstawienie bezczujnikowego rozruchu maszyny synchronicznej z magnesami trwałymi. W pierwszej fazierozruchu zastosowano sterowanie w układzie otwartym z regulacją składowych prądu stojana. Zaproponowano sposób przełączenia pomiędzysterowaniami w układzie otwartym i zamkniętym. W układzie zamkniętym do estymacji prędkości wykorzystano rozszerzony filtr Kalmanai bezśladowy filtr Kalmana. Przedstawiono takŜe...
-
Revista de Filología Alemana
Czasopisma -
Salmand-Iranian Journal of Ageing
Czasopisma -
Krzysztof Nyka dr hab. inż.
OsobyKrzysztof Nyka, absolwent Wydziału Elektroniki Telekomunikacji i Informatyki Politechniki Gdańskiej (WETI PG), gdzie uzyskał tytuł magistra inżyniera (1986, telekomunikacja) stopień doktora nauk technicznych (2002, elektronika) i doktora habilitowanego (2020 automatyka, elektronika i elektrotechnika). Obecnie jest zatrudniony na stanowisku profesora uczelni w Katedrze Inżynierii Mikrofalowej i Antenowej WETI PG. Zainteresowania...
-
Wyznaczanie rozdzielczości pomiarów widm Ramana
PublikacjaOpisano parametry wpływające na rozdzielczość pomiarów widm Ramana. Następnie przedstawiono sposób wyznaczania rozdzielczości dla przykładowego układu spektrometru, wykorzystywanego w projekcie badawczym budowy przenośnego spektrometru Ramana. Wyniki analizy przeprowadzonej na podstawie prążków występujących w kilku pomierzonych widmach potwierdziły zgodność obliczeń z obserwowaną rozdzielczością pomiarów w przedziale 8,5-10,5...
-
Kalman filtering for 3d real time data visualisation of multibeam sonar records.
PublikacjaPrzedstawiono zastosowanie filtracji Kalmana do korekcji błędów systematycznych występujących w danych pochodzących z systemu wielozwiązkowego. Zaproponowano dwuetapową filtrację danych dla każdego wachlarza danych, która realizowana jest w czasie rzeczywistym. Zaprezentowano rezultaty wizualizacji dna morskiego przed i po filtracji.
-
Resolving conflicts in object tracking for automatic detection of events in video
PublikacjaW referacie przedstawiono algorytm rozwiązywania konfliktów w śledzeniu obiektów ruchomych. Proponowana metoda wykorzystuje predykcję stanu obiektu obliczaną przez filtry Kalmana oraz dopasowuje wykryte obiekty do struktur śledzących ich ruch na podstawie deskryptorów koloru i tekstury. Omówiono specyficzne sytuacje powodujące konflikty, takie jak rozdzielanie obiektów. Przedstawiono wyniki testów. Algorytm może być zastosowany...
-
Ocena przydatności filtracji Kalmana do poprawy właściwości szumowych danych uzyskiwanych w badaniach DSC-MRI mózgu
PublikacjaW pracy pokazano jak na poprawę jakość danych z badania DSC-MRI wpływa filtracja stochastyczna Kalmana. Do przeprowadzenia filtracji stochastycznej potrzebny jest opis systemu w kategoriach zmiennych stanu. Warunek ten spełnia użyty model trójkompartmentowy. Filtracji poddane są próbki, które reprezentują pierwszy przepływ znacznika przez ROI. Jakość filtracji Kalmana silnie zależy od ilości próbek, z związku z tym mało liczne...
-
Sterowanie predykcyjne i fuzja danych w systemie dynamicznego pozycjonowania statku
PublikacjaRozprawa doktorska poświęcona jest badaniu zastosowania fuzji danych oraz sterowania predykcyjnego w systemie dynamicznego pozycjonowania statku. W pierwszej części pracy przedstawiono historię rozwoju systemów dynamicznego pozycjonowania, różne metody estymacji położenia statku, metody sterowania oraz cel i tezę pracy. Następnie zaprezentowano model matematyczny statku, kinematykę oraz dynamikę. W kolejnej części przedstawiono...
-
Collective filter evaluation of an FSD filter-based resampling algorithm. [online] W: Online Symposium for Electronics Engineers. Techonline Bedford, Massachusetts, USA. [Dostęp: 15 stycznia**2002]. Dostępny w World Wide Web: http://www.techonline.com/community/ed_resource/feature_article/14917/[6 s. 5 rys.] Badanie algorytmu zmiany szybkości próbkowania realizowanego w oparciu o filtry FSD za pośrednictwem analizy filtru zbiorczego.
PublikacjaW pracy przedstawiono koncepcję filtru zbiorczego dla potrzeb oceny jakościalgorytmu zmiany szybkości próbkowania realizowanego w oparciu o filtry u-łamkowo-opóźniające (FSD). W przypadku takiego algorytmu przepróbkowania dowyznaczania każdej próbki wyjściowej potrzebny jest filtr FSD o innm opóź-nieniu ułamkowym. Z kolei jakość takiego filtru zależy właśnie od jego opóź-nienia, co stwarza problemy w ocenie jakości samego...
-
Locally Adaptive Cooperative Kalman Smoothing and Its Application to Identification of Nonstationary Stochastic Systems
PublikacjaOne of the central problems of the stochastic approximation theory is the proper adjustment of the smoothing algorithm to the unknown, and possibly time-varying, rate and mode of variation of the estimated signals/parameters. In this paper we propose a novel locally adaptive parallel estimation scheme which can be used to solve the problem of fixed-interval Kalman smoothing in the presence of model uncertainty. The proposed solution...
-
Struktura Farrowa a filtry opóźniające optymalne w sensie Czebyszewa.
PublikacjaW pracy przybliżono zagadnienie implementacji filtrów ułamkowo-opóżniających o zmiennym opóźnieniu ułamkowym za pomocą struktury Farrowa. Istotą tej struktury jest to, że współczynniki odpowiedzi impulsowej filtru opóźniającego wyznaczane są na bieżąco za pośrednictwem wielomianów aproksymujących na podstawie zadanego opóźnienia ułamkowego. Podejście takie pozwala na znaczące zmniejszenie złożonosci numerycznej implementacji filtru...
-
Analogowe filtry pasma podstawowego scalonych odbiorników telefonii komórkowej.
PublikacjaDążenie do obniżenia poboru mocy w odbiornikach telefonii komórkowej zmusza do poszukiwania nowych rozwiązań układowych. Jednym z bloków odbiornika GSM jest dolnoprzepustowy filtr pasma podstawowego. W referacie przedstawiono trzy scalone analogowe filtry pasma podstawowego wykonane w technologii CMOS.
-
Zminiaturyzowane, planarne filtry pasmowo-przepustowe o nowej topologii
PublikacjaW referacie zaprezentowano proces miniaturyzacji filtru pasmowo-przepustowego, zbudowanego w oparciu o sprzężone linie mikropaskowe, polegający na zastosowaniu dwóch komplementarnych technik: (i) zmianie geometrii sprzężonych sekcji linii mikropaskowych za pomocą krzywych fraktalnych von Kocha drugiej iteracji w celu skrócenia zewnętrznych sekcji linii sprzężonych oraz zwiększeniu tłumienia w paśmie zaporowym dla częstotliwości...
-
Zminiaturyzowane, planarne filtry pasmowo-przepustowe o nowej topologii
PublikacjaW referacie zaprezentowano proces miniaturyzacji filtru pasmowo-przepustowego, zbudowanego w oparciu o sprzężone linie mikropaskowe, polegający na zastosowaniu dwóch komplementarnych technik: (i) zmianie geometrii sprzężonych sekcji linii mikropaskowych za pomocą krzywych fraktalnych w celu skrócenia odcinków linii sprzężonych oraz zwiększeniu tłumienia w paśmie zaporowym dla częstotliwości 2f0 oraz (ii) wprowadzeniu perforacji...
-
BUDOWA I OPROGRAMOWANIE PRZENOŚNEGO SPEKTROMETRU RAMANA
PublikacjaW pracy przedstawiono budowę oraz zasadę działania przenośnego spektrometru Ramana, przygotowywanego w Katedrze Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych Politechniki Gdańskiej. Opisano format plików *.SPC, który jest wykorzystywany przez oprogramowanie sterujące budowanym spektrometrem oraz stosowany przez większość komercyjnych aplikacji przeznaczonych do analizy widm Ramana. Przedstawiono podstawowe metody parametryzacji rejestrowanych...
-
Budowa i oprogramowanie przenośnego spektrometru ramana
PublikacjaW pracy przedstawiono budowę oraz zasadę działania przenośnego spektrometru Ramana, przygotowywanego w Katedrze Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych Politechniki Gdańskiej. Opisano format plików *.SPC, który jest wykorzystywany przez oprogramowanie sterujące budowanym spektrometrem oraz stosowany przez większość komercyjnych aplikacji przeznaczonych do analizy widm Ramana. Przedstawiono podstawowe metody parametryzacji rejestrowanych...
-
Prof. Romuald Kolman (1922-2016) - wspomnienie
Publikacja27 lutego na Cmentarzu Łostowickim w Gdańsku pożegnano prof. Romualda Kolmana, twórcę gdańskiej szkoły jakości, związanego z Politechniką Gdańską i Wydziałem Mechanicznym od roku 1964. W artykule przedstawiono dzieciństwo R. Kolmana i lata szkolne we Lwowie, studia i pierwszą pracę na Politechnice Wrocławskiej, działalność wydawniczą i pracę naukową w Wojskowej Akademii Technicznej, działalność naukową, dodaktyczną i organizacyjną...
-
Bifurkacje w zagadnieniu von Karmana dla prostokątnej płyty na podłożu nieliniowo-sprężystym
PublikacjaW pracy przedstawiono problem wyboczenia płyty prostokątnej spoczywającej na nieliniowo sprężystym podłożu. Wykorzystano do tego celu sformułowanie podane przez von Karmana. Wyznaczono krytyczne parametry układu prowadzące do jego bifurkacji oraz zbadano stan pokrytyczny. Podano typy podłoża nieliniowego, dla których mogą wystąpić niestateczne stany równowagi.
-
Gain Correction for Nearly Optimal Variable Fractional Sample Delay Filter Design
PublikacjaJedną z najbardziej efektywną numerycznie metodą projektowania filtrów jest metoda okien. Sprawia to, że takie podejście bardzo dobrze nadaje się do implementacji filtrów ułamkowoopóźniających o zmiennym opóźnieniu, gdzie wymagana jest częsta aktualizacja współczynników takiego filtru. Z drugiej strony, jeżeli wymagane są filtry wysokiej jakości wybór okna jest najczęściej problematyczny. Z tego powodu w pracy rozpatrzono użycie...
-
Filtr wyjściowy falownika napięcia
PublikacjaW artykule przedstawiono układ filtru wyjściowego falownika napięcia zapewniającego zasilanie silnika napięciem i prądem sinusoidalnym przy równoczesnym ograniczeniu składowej zerowej prądu pojawiającej się w przewodzie ochronnym silnika. Przez odpowiedni dobór parametrów filtru osiągnięto minimalizację przesunięć fazowych prądów i napięć przed i za filtrem. W artykule zaprezentowano wyniki badań eksperymentalnych filtrów. Badania...
-
Soft- and hard-decision multiple-model estimators for air traffic control
PublikacjaAnalizuje się problem śledzenia samolotów cywilnych manewrowania w zapewnianiu kontroli ruchu lotniczego (ATC) systemów za pomocą wielomodelowej (MM) estymacji stanu. Budując odpowiedni zestaw modeli manewrowania można opisać, jak różne manewry wpływają na proces oceny stanu wykonywany przez filtr Kalmana (KF) w oparciu o model ruchu bezmanerwowego. Metodologia ta prowadzi do podsystemu diagnostycznego, który wspiera estymator...
-
Multiple bifurcation in the solution set of the von Karman equations with S^{1}-symmetries
PublikacjaRozważmy cienką, sprężystą, kołową płytę, położoną na sprężystym podłożu, poddawaną działaniu sił ściskających koncentrycznie wzdłuż jej brzegu. Formy równowagi takiej płyty są rozwiązaniami równań von Karmana z dwoma parametrami określonych na dysku w R^{2}. Są to równania różniczkowe cząstkowe rzędu czwartego. Można je zapisać jako równanie operatorowe F(x,p)=0 w przestrzeniach Höldera, gdzie zmienna x odpowiada formom równowagi...
-
Figury
Publikacja -
Wpływ filtru wyjściowego falownika napięcia na widmo drgań i hałasu układu napędowego z silnikiem indukcyjnym
PublikacjaZasosowanie filtrów wyjściowych falownika napiecia nie jest jednoznaczne z ograniczeniem drgań i hałasu emitowanego przez przekształtnikowy układ napedowy. Zamieszczono analizę wpływu filtru wyjściowego na widma hałasu i drgań silnika asynchroniczneho oraz kompletnego układu napędowego wraz z filtrem wyjściowym falownika napięcia. Przedstawiono wyniki analizy widmowej ciśnienia akustycznego emitowanego przez wybrany silnik klatkowy...
-
Kinship, Acceptance, and Rejection Model of Altruism and Aggression (KARMAA)
Publikacja -
The Farrow structure for the Hilbert transform filter
PublikacjaPrzedstawiono nową implementację cyfrowego filtru Hilberta, wykonaną w strukturze Farrowa. Jest to filtr zespolony, realizujący jednocześnie dwie różne operacje liniowe, wykonywane dotychczas za pomocą osobnych filtrów. Pierwsza z nich polega na standardowej filtracji hilbertowskiej. Tworzy ona zespolony "analityczny" odpowiednik rzeczywistego sygnału wejściowego. Drugą, osiąganą za pomocą prze-próbkowania ze współczynnikiem, w...
-
Removal of ammonia nitrogen from groundwater during nitrification processes using pressure filters = Usuwanie azotu amonowego z wód podziemnych w procesie nitryfikacji na filtrach ciśnieniowych
PublikacjaW pracy zaprezentowano wyniki badań w skali ułamkowo technicznej nad wpływem podwyższonego i zmiennego ciśnienia (do 0,4 MPa) na przebieg usuwania amoniaku z wód podziemnych, w procesie nitryfikacji, w złożu filtracyjnym. Ustalono, że wszystkie filtry badawcze, zarówno ciśnieniowe jak i grawitacyjny, wymagały adaptacji do zmienionego składu filtrowanej wody. Okres adaptacji filtrów ciśnieniowych był dłuższy, niż dla filtra grawitacyjnego....
-
Evaluation of Hilbert transform filter performance
PublikacjaW pracy rozpatrzono zagadnienie adaptacyjnej estymacji ułamkowego opóźnienia pomiędzy dwoma sygnałami sinusoidalnymi. Zastosowano tu nowy, zagregowany, zespolony filtr Hilberta, który łączy w sobie funkcje filtracji Hilberta i kompensacji ułamkowego opóźnienia. W eksperymentach wykorzystano efektywną implementację tego filtru w strukturze Farrowa, której jedynym parametrem o zmiennej wartości jest bieżące opóźnienie ułamkowe.